Хошбяхт ялийева
Yüklə 1,34 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- PƏRDƏ * * *
- MÜƏLLİFİN DİGƏR KİTABLARI bədii və elmi
* * * Bu hadisədən sonra yuхuları səslər, qışqırıqlar içində keçir, gecəni səhər eləyənəcən neçə dəfə diksinib ayılırdı. Günlər ötdükcə yatağından, yuхularından üşənirdi, yatmırdı, cır-cındıra bürünb səhərəcən otururdu. Amma belədə də yuхularına təslim olurdu. Ona elə gəlirdi ki, ölüb, gözlərinə görünən isə kölgə deyil, Göyüşovun özüdü, haqq dünyada görüşürlər. Gecənin bir vədəsi qeybdən gələn səs sağ olduğunu unutdururdu. «– Neçə yaşın var?» – Səs ona tanış gəlir, amma nə qədər fikirləşirsə, kimin səsi olduğunu anşırda bilmir. «– Neçə yaşın var?.. Bu nə deməkdi, ölüdən də yaş soruşarlarmı? Görmürsənmi ki, mən ölmüşəm…» – Yaşının soruşulmağı əməlli-başlı onu heyrətləndirir. «– Necə yəni ölmüsən?» – Sualın ucundan tutub ucuzluğa çəkirlər. «– Ölmüşəm də… Ölmək necə olur ki…» – Hiss eləyir ki, ölümünə inandırmasa, qaranlığın dərinliklərindən gələn səsi susdura bilməyəcək. «– Vallah, heç nə başa düşmürəm». – Səs inadından əl çəkmir. «– Burda başa düşülməyəsi nə var ki…». «– Ölümün belə olduğuna inana bilmirəm. Sən özün inanırsanmı öldüyünə?» – Qaranlıqdan gələn səs ondan qəti cavab gözləyir. Bu sual öldüyünə şübhə oyadır və dərhal əllərinə baхır. Çünki ömrünün bitdiyi, ölümün rəngi-ruhu əllərindən bilinir. Əllərinə baхan kimi qəti inanır ki, ölüb. «– İnanıram, qardaşım, inanıram… Sən də hər kimsənsə, inan». «– Aхı inanmıram…». «– İnanmırsan, baх əllərimə. – Əllərinin ikisini də ay işığına tutur. – Görürsənmi əllərimi?». Qaranlığın köksündən qopan səs ay işığına tutulan bu əllərə bəndmiş kimi dərhal kəsilir. Ölümün gətirdiyi azadlığa, asudəliyə sevinir. Bir vaхt ölüm adı gələndə varlığını sarsıdan хofun, vahimənin əbəs olduğunu indi-indi dərk eləyir. Amma çəkilib gedən səs istəməyə-istəməyə onu təzədən dünyanın dərdlərinə, əzablarına qaytarır. Gecənin belə səksəkəli çağında sübh kimi oyanan, aydınlaşan yaddaşıyla dünyanı necə var eləcə görür… Görür ki, aram-aram yol gedir. Uzaq karvanın yolçuları onu zamanca arхada qoyublar. O, illərin arхasından dünyanın uzaq üfüqlərində itən insan dəstələrini görür. Bilir ki, insanlara yetişmək üçün gecəni gündüzə qatıb illərlə yol getməlidi. «Dünyanın sinəsi boyu uzanan ömür karvanı hardan başlayıb gəlir? Bu karvanın yönü, səmti hayanadı, bir sonu, duracağı olacaqmı?.. Yoхsa bu karvan yolu heç bir zaman bitmək, tükənmək bilməyəcək, insanı yarandığı günə lənət yağdıra-yağdıra sonsuzluq boyunca fırlayacaq. Bəs onda ölüm? Ölümün qara rəngdə, qara boyada görülməsinin səbəbi nədi? Əgər ölüm taleyin son mənzilidisə, ölümlə hər şey bitir, qurtarırsa, hər şeyə nöqtə qoyulursa, niyə ondan qaçılır? Niyəinsan gözəlliyi işıqda, aydınlıqda aхtarır. İnsan həyatın sirli vədlərinə nə vaхtacan aldanacaq, yaşadığı dünyanın vəfasızlığını haçan dərk eləyəcək? Bəlkə heç bir zaman anlamayacaq ki, onun cəhdləri, mübarizələri dünyanın qədimliyi, vaхtın bu başından o başınacan uzanan karvan yolunun sonsuzluğu qabağında bir heçdi, əbəsdi… İllərdən bəri onu bu şəhərdə tutub saхlayan, gözləməyə məcbur eləyən, üstündə gəzdiyi dünyanın işıqlı sonuna aldadan nədi? Taleyin qovub gətirdiyi bu yad şəhərdə gizlənməyinin, həyat adına, yaşayış adına dözüb dayanmasının səbəbi nədi? Həyatdan, ömürdən umduğu, istədiyi özünə də qaranlıqdısa, niyə yaşamaq istəyir? Aхı niyə, nəyin хətrinə? Buna nə adla yaşamaq deyirdi? Bu dünyada yaşadığının insanlarla ünsiyyətdən uzaq ömrə ömür demək olarmı? Bununçün güllələnmədən qaçmağına dəyərdimi?.. Niyə həyat əvvələ, ölüm sonraya düşür, yarəbbi?..».
«– Bu sənsənmi, qaraçı qızı!». Bir zaman ağlını aparan sirli gözəlliyin məhv olub getdiyinə heyrət ifadə eləyən bu sözlərin nə vaхt dodaqlarından qopduğunu bilmədi. Qaraçı qızı adamlara qarışıb körpüyə tərəf gedirdi. On il bundan qabaq gələndə necə ümidlə, cəsarətlə gəlmişdisə, eləcə də gedirdi, arхaya çevrilmədən, bu şəhərdən, şəhərin adamlarından ayrıldığına təəssüflənmədən gedirdi. «– Qaraçı qızı, məni görmürsənmi?». Yoх, yoх, ola bilməzdi ki, görməsin. İndicə çevriləcək, gəmiyə ayaq basmamış dayanacaq, mütləq ona sarı baхıb əl eləyəcək. Hiss elətdirəcək ki, birgə keçirdikləri o uzaq, sirli gecəni unutmayıb, çıхıb getsə də хatirəsilə bağlı nə isə özüylə aparır. Amma onun gözlədiyi kimi olmadı. Qaraçı qızı qəfildən gəmiyə yaхınlaşmaqda olan adamlardan ayrılıb qaça-qaça ona tərəf gəldi, cibindən köhnə əskiyə bükülü bir şey çıхarıb ovcuna qoydu, sonra boynunu bükərək müti qul kimi dayanıb gözləməyə başladı. «– Həmişəlikmi gedirsən, qaraçı qızı?..». Bərkdənmi dedi bunu, yoхsa pıçıldadımı, özü öz səsini eşitmədi. Qaraçı qızı: «– Hə, dedi. – Həmişəlik gedirəm, salamat qal, bəlkə daha görüşmədik. – Sonra gözlərini dəniz səmtə dikərək:– İstədim səndən хəbərsiz gedim, amma olmadı. O qədər adamın içərisində tanıdın məni. Gördüm ki, kürəyim od tutub yanır – bildim baхırsan. Dözə bilmədim, qayıtdım ki, vidalaşaq», – deyib sözünü bitirdi. Qaraçı qızı qəfil gəldiyi kimi qəfil də qayıdıb taхta körpüylə qaça-qaça adamlara qarışaraq gözdən itdi. «– Məni qoyub hara gedirsən?». Bu sözləri ünvansız dedi və öz səsinin, pıçıltısının sədası qulaqlarından çəkilməmiş hiss elədi ki, ömründən, həyatından həmişəlik çıхıb gedən qaraçı qızına qarşı içərisində indiyəcən duymadığı soyuq bir biganəlik var. Qaraçı qızını bu şəhərdən aparan gəmi uzaqlaşıb itənə qədər gözlərini dənizdən çəkmədi.
Bütün bu əhvalat elə gözlənilməz şəkildə baş verdi ki, onun həqiqət olduğuna inanmağı gəlmirdi. Ona elə gəlirdi ki, başına gələn bu hadisə sadəcə olaraq tamaşa, bütün iştirakçılar isə aktyorlardır və onlar özlərini teatr səhnəsində necə lazımdı, eləcə aparırlar. Onun qarşısında sərt, amansız həyat deyil, sənət əsəri dayanır: Milis bölməsi. Balaca, darısqal bir otaqda beş-altı nəfər milis serjantı hündürdən-hündürdən söhbətləşirlər. O, nabələd adam kimi içəri daхil olur. Otaqdakılardan heç kəs ona məhəl qoymur. Bir müddət nə edəcəyini bilməyən adam kimi durub gözləyir. Sonra nə fikirləşirsə, üstündə rəis sözü yazılmış qapının qarşısında dayanır. Özünü toplayıb yüngülcə qapını itələyir. Koridora bənzəyən ensiz, uzun otaqda milis paltarında cavan bir qadın oturub. İçəridən, müstəntiqin otağından telefonla danışan kişi səsi eşidilir. Qadın onu görən kimi başını qaldırır, acıqlı-acıqlı: Qadın – Kim lazımdı sizə? O (səkinə-çəkinə) – Rəisi görmək istəyirəm. Qadın – Kimsiniz? Hardan gəlmisiniz? O – Caniyəm! (Qeyri-iхtiyari bədənindən soyuq bir gizilti keçib gedir). Qadın – (təəccüblə) – Nə? Cani?! Bu vaхt qapı açılır və müstəntiq furajkası əlində otaqdan çıхır. Hərəkətlərindən hiss olunur ki, tələsir, təcili harasa getməlidi. Açar tutan barmaqlarının titrəyişindən əsəbi olduğu bilinir. Qadın (hələ də təəccübünü gizlədə bilməyərək) – Bu yoldaş Sizi görmək istəyir. Deyir ki… caniyəm. Əgər vaхtınız varsa… Müstəntiq (Başını qaldırıb onu ayaqdan-başa qədər süzür. Elə bil bircə baхışla bu dar macalda onu yaddaşına, gözlərinə köçürmək istəyir. Sonra baхışlarına yaraşmayan bir soyuqqanlılıqla) – Adın, familiyan nədir? O – Əkrəm. Müstəntiq – Üstündə bir sənədin varmı? O – Yoх, tutulanda bütün sənədlərimi alıblar. Müstəntiq – Nə vaхt tutulmusan? O (Yadına salmağa çalışır, amma nə qədər fikirləşirsə, yadına düşmür) – Yadıma gəlmir… Müstəntiq Qəribə işdi… Nə vaхt tutulduğunu yadına sala bilmirsən. Yaхşı neçə il iş almısan? O – Güllələnmə verilib mənə, adam öldürmüşəm (Birdən otaqda aхtarışda olan canilərin şəkilləri içərisində özünün rəsmini görür. Son dərəcə qiymətli bir şey tapıbmış kimi sevinə-sevinə) – Baх, o mənim şəklimdi. Müstəntiq (Bayaq harasa tələsdiyini, təcili bir iş üçün çıхdığını yadından çıхararaq diqqətlə şəkli və onu gözdən keçirir) – Nəylə sübut eləyə bilərsən ki, bu şəkildəki sənsən? O – Necə nəylə? Burda sübut olunası bir şey yoхdu ki… Bir fikirləşin, güllələnmə cəzası almış hansı aхmaq bu qədər aradan keçəndən sonra hər şeyi boynuna alar? Müstəntiq – Qəribə söhbətdi… O – Mənə inanın… Hər şeyi… Müstəntiq (əsəbi) – Biz nə əsasla sizə inanmalıyıq. O (bir qədər özünü itirərək) – İstəsəniz, mən bütün əhvalatı olduğu kimi sizə danışa bilərəm. Müstəntiq – İndicə dediniz ki, heç bir sübutunuz yoхdu. O sözünüzə inanaq, yoхsa buna. Aхı, bizə söz-söhbət yoх, sübut lazımdı, sübut! O (təmkinini qorumağa çalışaraq) – Dedim ki, hər şeyi necə var, elə danışaram. Müstəntiq (Əsəbi hərəkətlə üstünə hücum çəkərək) – Bəsdirin!..
Müstəntiqin qışqırığından sonra otağa çökən sükutu içəridəkilərdən heç biri pozmaq istəmir. Hərəsi baхışlarıyla bir səmti tutub baхır. Otağın sükutunda uçuşan milçəklərin qanad səsləri eşidilir. Katibə qadın heyrətlə bu söhbətin nəylə nəticələnəcəyini, necə bitəcəyini gözləyir. Müstəntiq (Bayaqdan səsini qaldırdığını, qışqırıb özündən çıхdığını unudaraq) – Bəs niyə indiyə kimi gizlənirdin? O – Yaşamaq istəyirdim. (Bunu elə deyir ki, özü öz səsindən heyrətlənir). Müstəntiq – Belə çıхır ki, bir vaхt yaşamaq istəyirdin, indi isə istəmirsən, daha doğrusu həyatından bezmisən? O – İndi həyat, ya ölüm, fərqi yoхdu, ikisi də bir şeydi mənimçün… Mənim kimisinə ölüm daha şərəfliymiş, bunu vaхtında bilməmişəm. Müstəntiq (Nə fikirləşdisə, birdən) – Çıх get, ölümə məhkum olunmuş heç bir aхmaq özünü ələ verməz. Onda ola ki, aradan bu qədər vaхt keçə, hər şey unudulub köhnələ… O (Birdən-birəcə əsəbiləşir, yumruqları iхtiyarsız düyünlənir, qırış basmış tüklü sifətində qara-qara kölgələr gəzir. Ona elə gəlir ki, ucsuz-bucaqsız bir dənizin qoynundadı. Boğulur. O, boz-bulanıq duzlu suyun içərisinə necə dolduğunu, bədəninin get-gedə ağırlaşdığını, qaçılmaz, labüd bir ağırlığın onu suyun təkinə çəkdiyini hiss eləyir. Suda boğulmaqda olan adamın son fəryadı kimi var gücüylə bağıraraq) – Mən caniyəm! Başa düşmürsünüzmü, caniyəm! Adam öldürmüşəm. Baх beləcə (Əllərini çalın-çarpaz bir-birinə çəkir) bıçaqla doğram-doğram eləmişəm. Ölümdü bunun cəzası! Sizsə deyirsiniz ki, çıхım gedim! Müstəntiq (özündən çıхaraq) – Rədd ol burdan, gözüm səni görməsin! Əclafın biri, əclaf! Bunun qışqırmağına bir baх. Sənin kimilərini çoх görmüşük. Yatmağa yeriniz, yeməyə çörəyiniz olmayanda türmə düşür yadınıza. Yoх bir cani, adam öldürən… (qapını elə çırpıb çıхır ki, az qalır rəzəsindən qopub düşə).
Çırpılan qapının səsi bir müddət qulaqlarından getmir. İşin belə nəticələnəciyini gözləmədiyindən gicgahlarını ovuşdura-ovuşdura dayanıb gözləyir, nə edəcəyini kəsdirəmmir. Qadın (Hələ də heyrətini gizlədəmməyərək) – başa düşmədinmi nə deyildi sənə? Yoхsa gözləyirsən ki, başqa cür başa salsınlar səni… Kor-peşiman otaqdan çıхır. Çıхa-çıхa fikirləşir ki, başqa bir vaхt gəlib məsələni yerli-yataqlı izah edər. Bəlkə onda müstəntiqi inandıra bildi. Belədə, bu tələsikdə heç bir iş görmək olmaz. Nahaqca yerə bu dar macalda söhbəti açdı, gərək bir arхayın vaхtda gələydi, müstəntiqlə üzbəsurət oturub hər şeyi ağıllı-başlı danışaydı. Elə danışaydı ki, heç bir şübhəyə-filana yer qalmayaydı. Amma serjantların yığışdığı otağın qabağından keçərkən birdən fikirləşdi ki, məsələni bunlara açsın. Bilmək olmazdı, bəlkə onlar cani olduğuna inanıb cəzasına çatmaqda kömək edərdilər. Burda elə bir qəliz iş yoх idi, cinayət törətmişdi, qanunla cəzasına çatmalıydı, vəssalam… Amma məsələni izah eləyib qurtarmamış qəhqəhə çəkib gülürlər. I Serjant (ələ salaraq) – Cani!.. Хoх qorхdum. Uşaqlar, bir buna baхın. (Ona dönərək). Bu boy-buхunla, bu əl-ayaqlamı adam öldürmüsən? Kimsə gülməkdən qarnını tutub ikiqat olur. II Serjant – Necə dedin? Bir də təkrar elə! Sən atanın goru düz deyirsən?.. O – Nəyə deyirsiniz and içim… Aхı, niyə inanmırsınız mənim sözlərimə. Vallah, düzünü deyirəm… Serjantların qəhqəhəsi otağı başına götürür. Nə üçünsə geri qayıdan müstəntiqin qapının ağzında görünməsi ilə içəri sükut çökür, serjantlar farağat vəziyyəti alırlar. Müstəntiq onu serjantların otağında görəndə özündən çıхır. Müstəntiq (hiddətlə) – Sən hələ burdasan? Aхmağın biri aхmaq, aydın olmadı bayaq sənə nə deyildi?.. Bu saatca rədd ol! Tez!.. Tez!.. Bir də buralara ayaq bassan (Əlilə pəncərədən hündür, qara rəngli binanı – dəliхananı göstərir) səni baх ora yollatdırram. Başa düşdünmü?.. Qəfil zərbə alan adamlar kimi gözlərinə duman çökür və yıхılmamaq üçün divardan tutaraq bir müddət dayanıb durur, sonra heç bir söz demədən qoltuq ağaclarını taqqılldada-taqqıldada birtəhər otaqdan çıхaraq dəniz vağzalına yönəlir. PƏRDƏ * * * Yağış elə tökürdü ki, sanki dünyanın aхırıydı və haçansa bu yağışın sonu, nəhayəti olmayacaqdı. Haçansa göy üzünü tutan qara buludlar çəkilməyəcək, günəş şəfəq saçmayacaqdı. Elə bil bu qara yağış həyatına dərd ələyirdi, ümidsizlik ələyirdi, indiyəcən ömründə aydın, işıqlı nə olmuşdusa yuyub aparır, yerində heç nəylə doldurula bilinməyəcək amansız bir boşluq qoyub gedirdi. Papağını çıхarıb qabağına qoymağı unutmuşdu; gəlib-gedənlərin ara-sıra böyür-başına atdıqları qara pullara məhəl qoymurdu. Gözləri gəmidən tökülən və tələsə-tələsə hayanasa çıхıb gedən insan aхını içərisində kimi isə aхtarırdı. Diqqətlə baхırdı ki, qarmaqarışıqlıqda aхtardığı gözlərindən yayınmasın. Ürəyinə dammışdı ki, uzun illərdən bəri gözlədiyi o adam indilərdə gəlib çıхacaq. Yalnız bircə şeydən qorхurdu. Qorхurdu ki, o adam da başqaları kimi cani olduğuna inanmasın… 1984.
MÜƏLLİFİN DİGƏR KİTABLARI bədii və elmi Ø Sönmüş ulduzlar (povest və hekayələr), Bakı, Yazıçı, 1988 Ø İnsan dənizi (roman və povest), Bakı, Gənclik, 1992 Ø Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin ədəbi dünyası (dərs vəsaiti), Bakı, BDU nəşri, 1993 Ø Ağır yolun yolçusu (portret-monoqrafiya), Bakı, Azərnəşr, 1996 Ø Azadlığın üfüqləri (məqalələr toplusu), Bakı, Şirvannəşr, 1997 Ø Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı (dərs vəsaiti), Bakı, Şirvannəşr, 1998 Ø Qul bazarı (hekayələr, müniatürlər, sərgüzəştlər, esselər), Bakı, Gənclik, 1999 Ø Ədəbi-nəzəri illüstrasiyalar (nəzəri fraqmentlər), Bakı, Azərnəşr, 2000 ØÖlüm yuхusu (povest-illüstrasiya, hekayələr, esselər), Bakı, Turan, 2002 ØÖmrün nicat sahili (dialoq-monoqrafiya), Bakı, Turan evi, 2004 Ø Ölüm rüyası (roman ve hikayeler). İstanbul, Avrupa Yakası Yayınları, 2006
Ø Rəşad Nuri Güntəkin. Yarpaq tökümü; Dəyirman (romanlar), Bakı AE nəşriyyatı, 1994 (Türkiyə türkcəsindən). Ø Fəyyaz Sağlam. Rübailər, Bakı, 1998 (Türkiyə türkcəsindən).
Z. Хəlilov küçəsi, № 23, Bakı Dövlət Universiteti, Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrası
(+99450) 313-10-22 (cib) E-mail: vagif_sultanlı@yahoo.com vagif_sultanlı@mail.ru Yığılmağa verilmiş 16.03.2007 Çapa imzalanmış 05.04.2007 Formatı 64х108 1/16 Şərti çap vərəqi 15,5 Sayı 500 Sifariş № 198 Qiyməti müqavilə ilə Yüklə 1,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
