DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
Bu sözlər hər şeyə yekun vurdu: Ejen bu sözləri elə ruhda
söyləmişdi ki, hamı səsini kəsdi. Yalnız Votren istehza ilə dedi:
-
Qorio atanı himayə altına almaq və onun məsul vəkili olmaq
üçün şpaqa ilə yaxşı vuruşmağı və yaxşı güllə atmağı bacarmaq
lazımdır.
Ejen:
-
Elə mən də bu niyyətdəyəm, - deyə cavab verdi.
-
Demək, siz bu gündən etibarən müharibə elan edirsiniz?
Rastinyak cavab verdi:
-
Mümkündür. Lakin mən başqalarının gecələr nə ilə məşğul
olduqlarını araşdırmaq niyyətində olmadığıma görə heç kəsə haqq-
hesab verməyə borclu deyiləm.
Votren kəc bir nəzərlə Rastinyaka baxdı.
-
Əziz oğlan, canbazların oyununa aldanmaq istəməyənlər
canbazxananın içinə girməlidir, yoxsa kətan divarın yırtıqlarından
baxmaqla kifayətlənməyin mənası yoxdur. - Sonra Ejenin yenə
qızışdığını görüb əlavə etdi: - Bu söhbəti kəsək. Bu barədə başqa bir
zaman, nə vaxt istəsəniz, söhbət edə bilərik.
Nahar uzanır və məyus keçirdi. Rastinyakın sözlərindən tamam
pərişan olan Qorio ata hamıda ona qarşı münasibətin dəyişdiyini, onu
məsxərəyə qoyanların ağzını yumacaq bir cavan müdafiəçisi
olduğunu anlamamışdı.
Voke pıçıldadı:
-
Belə çıxır ki, Qorio ata qrafinyanın atası imiş?
Rastinyak cavab verdi:
-
O həm qrafinyanın, həm də baronessanın atasıdır.
Byanşon Ejenə dedi:
-
O yalnız atalığa yarayar, mən onun başını yoxlamışam;
başında ancaq bir şiş vardır ki, o da atalıq şişidir. Qorio
əsl ata-
lardandır
.
Ejen olduqca ciddi görünürdü, Byanşonun zarafatı onu gül-
dürmədi. O, madam de Boseanın məsləhətlərindən istifadə etmək
niyyətində idi. Haradan pul tapmaq mümkün olduğunu düşünürdü.
Onun gözləri qarşısında səhra kimi boş, həm də bolluq vəd edən
həyat üfüqləri açılırdı. Bu tamaşa onun qəlbində təlaş və qayğı
oyatmışdı. Nahardan sonra hamı yavaş-yavaş dağıldı, yemək otağında
Ejen yalqız qaldı.
92
downloaded from KitabYurdu.org
Qorio həyəcanlı səslə ona dedi:
-
Demək, siz mənim qızımla görüşmüşsünüz?
Qocanın bu sözləri tələbəni ayıltdı. Ejen Qorio atanın qolundan
tutdu və dərin bir riqqətlə ona baxaraq:
-
Siz, - dedi, - çox yaxşı, ləyaqətli adamsınız. Qızlarınız haq-
qında sonra danışanq.
Rastinyak Qorio atanı daha dinləmək istəmədiyindən ayağa
durdu və otağına çəkilərək, anasına bu məktubu yazdı:
“Əziz ana! Mən sizdən yeni bir məhəbbət fədakarlığı xahiş etmək
niyyətindəyəm. Hadisələrin gedişindən belə məlum olur ki, mən tezliklə
özümə yaxşı bir vəziyyət yarada bilərəm. Mənə min iki yüz frank pul
lazımdır, hər necə olur-olsun, mən bu pulu əldə etməliyəm. Atama bu
xahişim haqqında heç bir söz söyləməzsən - o, mane ola bilər, halbuki
mən bu pulu tapmasam, tamamilə məyus olub, intihar belə edə
bilərəm. Görüşdüyümüz zaman məsələnin nə yerdə olduğunu sənə
söylərəm: mənim busaatkı vəziyyətimi başa salmaq üçün cild-cild
kitablar yazmaq lazımdır. Mehriban ana, mən qumarda
uduzmamışam, heç kəsə borcum da yoxdur, lakin sənin mənə bəxş
etdiyin bu həyat sənin üçün qiymətlidirsə, bu pulu mənim üçün
tapmalısan. Bir sözlə, mən vikontessa de Boseanın evinə gedib-
gəlirəm, o, məni öz himayəsi altına almışdır. Mən cəmiyyətdə
görünməliyəm, halbuki təmiz əlcək almaq üçün belə bir su da pulum
yoxdur. Mən yalnız çörəklə dolana bilərəm, sudan başqa heç bir şey
içməyə də bilərəm, lazım gələrsə, ac da qala bilərəm, lakin bu
məmləkətdə əkin əkmək üçün lazım olan alətlər olmasa, yaşamaq
mümkün deyildir. Ya mən özümə bir yol açmalıyam, ya da çirkab
içində çırpınmağa məcburam. Sizin mənə necə böyük ümidlər
bəslədiyinizi bilirəm, mən də az bir zamanda bu ümidləri doğrultmaq
fikrindəyəm. Mehriban ana, babadanqalma bəzi qiymətli şeylərini sat;
mən tez bir zamanda bunun əvəzini sənə qaytararam. Ailəmizin
vəziyyəti mənə yaxşıca məlumdur, hər halda, mən sənin bu
fədakarlığını layiqincə təqdir edəcəyəm. İnan ki, mən nahaq yerə xahiş
etmirəm, əgər belə olsaydı, mən
93
downloaded from KitabYurdu.org
DÜNYA ƏDƏBİYYATI KLASSİKLƏRİ
insan deyil, eybəcər bir div olardım
.
Mənim xahişlərimi hər bir şeyə
hökm edən bir ehtiyacın naləsi kimi qəbul et Bizim bütün gələcəyimiz
bu köməkdən asılıdır: mən bu pulla müharibə meydanına girmək
niyyətindəyəm, çünki Parisdə yaşayanların həyatı daimi müharibədir
.
Əgər tək sənin üçün bu məbləği toplamaq mümkün olmasa, xalanın da
krujevalannı satmaq lazım gələrsə, ona söyləyərsən ki, mən sonra daha
yaxşı krujevalar göndərərəm... ” və sairə.
Ejen bacılarının ikisinə də məktub yazaraq, əmanətlərini ona
göndərməyi xahiş etdi. Məqsədinə nail olmaq və eyni zamanda,
bacılarının böyük məmnuniyyətlə göstərə biləcəkləri bu fədakarlığın
ailə içində müzakirə edilməməsi üçün Ejen gənc qəlbində hər zaman
möhkəm və həmişə ahəngdar olan namus tellərinə, bacılarının
həssaslığına belə toxundu. Bununla belə, məktubları yazıb
qurtardıqdan sonra Ejen təlatüm içində idi: o həyəcanlanır, uçunurdu.
Gənc şöhrətpərəst səhrada itib gedən bu ruhların ləkəsiz alicənablığını
yaxşı bilirdi; odur ki bacılarının üzərinə nə qədər ağır yük qoyduğunu
anlayırdı. Onlar öz sevimli qardaşlarına bu fədakarlığı göstərməkdən
həzz alacaq, kaşanənin sakit bir guşəsində gizli söhbətlər edəcəklər.
Ejenin düşüncəsi birdən işıqlandı və bacıları cüzi sərvətlərini gizlicə
hesabladıqları halda gözünə göründü. O, bacılarının pulu inkoqnito
göndərmək üçün qız hiyləsi işlətdiklərini və geniş ürək sahibi
olduqlarını göstərmək üçün ilk dəfə hiyləgərlik etdiklərini görürdü.
Öz-özünə: “Bacı könlü təmiz almaz daşı, sonsuz mehribanlıqdır!” -
deyirdi. O, yazdığından həya etməyə başlayırdı. Ah, onlar vəcdlə
dualar edəcək, pak bir qəlb, təmiz məhəbbətlə əllərini göylərə
qaldıracaqlar! Əgər anası pulun hamısını göndərə bilməsə, necə dərd
çəkəcəkdi! Bütün bu gözəl hisslər, bütün fədakarlıqlar Delfina de
Nusingenə müvəffəq olmaq üçün yalnız bir pillə idi. Ejenin
gözlərindən bir neçə damcı göz yaşı axdı; bu, müqəddəs ailə
mehrabına atılan son müşk toxumları idi. O, dərin ümidsizlik içində
otağı dolaşırdı. Qorio ata qapının arasından onun otaqda gəzişdiyini
görüb içəri girdi.
-
Sizə nə olmuşdur? - deyə soruşdu.
-
Ah, əziz qonşum, siz ata olduğunuz kimi, mən də hələ həm
oğul, həm də qardaşam. Siz qrafinya
Anastazi üçün qorxmaqda
94
downloaded from KitabYurdu.org