Microsoft Word \223X?rcl?rinin ucotunun \223Direkt-kostinq\224 v? \223Standart-kostinq\224. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
67 Xərclərə görə məsuliyyət haqqında informasiya smeta və yaxud normativ xərclərlə müqayisə yolu ilə müqayisə olunur. Smeta üstəlik xərclərə, normativlər isə müstəqim xərclərə nəzarət üçün çox vacibdir. Beynəlxalq standartlara görə idarəetmə analitik uçotunun hesablar planı xərclərin məsuliyyət mərkəzləri üzrə qruplaşdırılmasv məqsədəuyğundur. Belə hesablar planı xərclərin planlaşdırılması və məsuliyyət mərkəzləri üzrə bölüşdürülməsi prosesində çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Nəticədə faktik xərcləri yol verilən xərclərlə üzləşdirməklə məsul idarəedici öz bölməsinin işini planlaşdıra və ona nəzarəti həyata keçirə bilər. Xərclərin plan-smetaları xərclərə ayırmaqla müəyən dövrə (il, rüb, ay) xərc limitini məsuliyyət mərkəzləri üzrə tərtib edir. Smeta əsasında hər şeydən əvvəl istehsalat, xidmət və idarəetmə bölmələrində xərclərə nəzarəti həyata keçirir. Bu əslində ümumistehsalat, ümumtəsərrüfat və digər üstəlik xərclər deməkdir. Müstəqim xərclər üzrə hər bir ünsrürə görə xərclərin normativ kəmiyyəti müəyyənləşdirilir. Üstəlik xərclərə nəzarət etmək üçün nəzərdə tutulan plan-smeta tərtib edildikdə aşağıdakılar vacibdir (şəkil 3.7.): 68 Şə
Üstəlik xərclərin plan-smetası
- məsuliyyət mərkəzlərinin təsviri, hər bir bölmənin xərclərinə nəzarət etmək, planlaşdırmaq hüququ olan şəxslərin təyinatı; - konkret rəhbərin məsuliyyət daşıdığı xərc maddələrinin (smeta maddələrinin) müəyyənləşdirilməsi; - smetanın hər bir maddəsi üzrə məbləğlərin təyinatına köməklik göstərən smetanın tərtib olunması metodlarının tətbiqi; - bütün maddələr üzrə faktik xərclər haqqında informasiyaların əldə olunmasına köməklik göstərən analitik idarəetmə uçotunun işçi hesablar planının tətbiqi imkanlarının təminatı. Plan-smeta tərtib edildikdə bölmələrin rəhbərlərinin məsuliyyət mərkəzlərinin rəhbərlərinin iştirakı vacibdir. Onlar xərclərin dərk olunan səviyyəsinə görə məsuliyyət daşıyırlar. Bütün işləri təşkil etmək və planlaşdırmaya sistemli yanaşmaq üçün smeta bürosunun və yaxud anoloji bölmənin yaradılması tələb idilir. Sərt smetalar xərclərin məbləğini əks etdirən maddələr üzrə tərtib olunur. Onlar məsuliyyə mərkəzi tərəifndən hesabat dövründə istifadə oluna bilər. Onlara əsasən həmin dövrün qeydə alınan daimi xərcləri, məs., aylıq oklad üzrə Xərc smetasına tələblər Məsuliyyət mərkəzinin təyinatı və xərclərə nəzarət edən şəxs Smetaların maddələri üzrə faktik xərclərin analitik ucotunun təminatı Hər bir halda istifadə olunan məbləğlərin təyinatı Idarəedənin cavabdehlik daşıdığı xərclərə üzrə maddələrinin müəyyənləşdiril- məsi
69 hesablanılan şöbə işçilərinin əmək haqqı daxildir. Necə bir yarımdəyişən (diskret) xərclər kimi oklada əsasən mükafatın ödənilməsini sərt smeta sərçivəsində planlaşdırmaq məsləhət görülür. Belə xərclər yuxarı rəhbərliyin birbaşa qərarından asılıdır. Konkstruktor şöbəsinin xərclərinin sərt smetası aşağıdakı cədvəldə verilmişdir (cədvəl 3.5.):
Smeta maddələri Xərclər təsdiq
edilmişdir Əlavə
diskret xərclər
Faktik xərclər Kənarlaşma Məbləğ
Faiz Şöbənin əməkdaşla- rının əmək haqqı 10 000
- 9400
(600) (6)
Soial ehtiyaclara ayırmalar 900 -
(50) (6,2)
Kommunal xidmətlər (qızdırma, işıqlandır- ma və i.a.) 2000
- 2300
300 15
Dəftərxana materialları 1500 -
-
Telefon və digər rabitə xidmətləri 1600
- 1700
100 6,25
Digər şöbələrin xid- mətləri (texnikanın təmiri, binanın təmizlənməsi və i.a.) 1200 -
-
Okladın artırılması - 1500
- -
Sair xərclər 300
200 50
50 10
YEKUNU 17 500
1700 19 000
(200) (1,4)
Yığcam smetaya görə smetaya daxil edilən xərc maddələri istehsalın həcmindən və yaxud digər işçilər fəallıq güstəricisindən asılı olaraq bölüşdürülür. Onun icrasına nəzarət etmək üçün xərclər daimi, dəyişən və yarımdəyişən xərclərə bölünür. Maddələr üzrə smeta xərcləri həmin göstəricilər dəyişikliyə uğradıqca yenidən hesablanılır. Smetanın icrasına nəzarət göstəricisi – miqdar göstəricisidir. Bu göstərici işgüzar əməliyyatların (təsərrüfat fəaliyyəti) həcmini daha yaxşı ölçməyə imkan verir. Nəzarətin seçilən göstəriciləri (məs. normativ adam-saatlar, maşın-saatlar və s.) imkan dairəsində kənar amillərin təsirini istisna etməlidir. Belə
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|