Microsoft Word \223X?rcl?rinin ucotunun \223Direkt-kostinq\224 v? \223Standart-kostinq\224. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
70 ki, bu haqda nörmativ adam-saatlar faktikiyə nisbətən daha yaxşıdır; sərf olunan materiallar onların maya dəyərinə nisbətən daha yaxşıdır. Smetanın müxtəlif maddələri üzrə xərclərin yenidən hesablanması qaydası aşağıdakı cədvəldə verilmişdir (cədvəl 3.6.):
Smeta maddələri Xərclər
təsdiq edilmişdir Smetanın icrasına nəzarət göstəricisi Dəyişən xərclərin yenidən hesablanıl- ması məbləği Faktik xərclər Kənarlaşma Məbləği Faiz 1. Operatorların əmək haqı 10 000
101,9 10190
10500 310
3,04 2. Mühəndislərin və ustaların əmək haqqı
8000 0 8000 8000 - - 3. Sosial ehtiyaclara ayırmalar 1600 101,9
16,30 1665
35 2,15
4. Mühərriklər üçün elektrik enerjisi 25 000 103,8
25950 25990
40 0,15
5. Köməkçi material- lar
12 000 101,9
12228 12830
602 4,92
6. Avadanlıqların amortizasiyası 18 000 0
18000 - - 7. Avadanlıqların təmiri
7000 101,9
7133 7500
367 5,14
8. Sair xərclər 2000
0 2000
2175 175
8,75 YEKUNU
23600 X 85131 86660 1529
1,8
smetanın icrasına nəzarət göstəricisinin vahidinə düşən manatla məbləği göstərir. Smeta maddələrinin dövr ərzində yenidən hesablanması məbləği aşağıdakı düstur vasitəsilə hesablanılır: Smeta maddələri üzrə hesablanılan məbləğ = smeta üzrə təsdiq olunan xərc məbləği + smetanın icrasına nəzarət göstəricisi * smeta norması. Bu düstur yarımdəyişən xərclər üçün nəzərdə tutulan konkret göstəricini hesablamaq üçün də yararlıdır. Satınalma üzrə məsuliyyət mərkəzlərinin fərqləndirici cəhəti odur ki, xərc smetaları onun üçün aktual sayılmır. Materialların və malların satınalınması üzrə
71 bölmələrin saxlanılmasına çəkilən xərclər aydan aya stabil olur, smeta əhəmiyyətli kənarlaşmalara yol vermədən icra edilir. Satınalma ilə məşğul olan bölmələrin mahiyyəti aşağıdakı kimdir: 1. materialın (malın) adı, ölçü vahidi; 2. minimal ehtyiatları tamamlamaq üçün tələb olunur; 3. materialların miqdarı əsasında yerləşdirilən sifarişlər; 4. yerləşdirilən sifarişlərin əldə olunması; 5. alınası sifarişlər; 6. mal göndərilməsinin müddətləri; 7. əlavə sifariş vermək tələb olunur; 8. malgöndərilməsinin qıtlığı.
Normativ xərclərin planlaşdırılmasını, onların uçotunu və nəzarəti müstəqim material xərclərinə və müstəqim əmək ödənişi xərclərinə nəzarət edən istehsalat mərkəzləri üzrə təşkil etmək məqsədəuyğundur. Smeta planlaşdırılması, hətta yığcam metoddan istifadə olunduqda belə arzu olunan nəticələrə gətirib çıxarmır və hər şeydən əvvəl bu qəbildən olan xərclərə nəzarət üzrə məqsədli vəzifələrin həllini də təmin etmir. Xərclərin smeta və normativ planlaşdırılması arasındakı fərqlər aşağıdakılardan ibarətdir: - normativ xərclər məhsul vahidinə və yaxud məhsulun müəyyən həcminə və yaxud satışın müəyyən həcminə istinad kdir. Bununla da, faktik xərclərin normativdən kənarlaşmaları aşkara çıxarır; - smeta məsuliyyət mərkəzləri üzrə yol veprilən xərclərin ümumi kəmiyyətinə istinad edir və hər şeydən əvvəl dolayı üstəlik xərclərin planlaşdırılması və onlara nəzarətdə istifadə olunur. 72 Materiallara və işçi qüvvəsinə müstəqim xərclər smetası tərtib etmək mümkünhdür. Bununla yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, smeta xərclərin bütün həcminə, normativdər isə məhsul vahidinə tərtib edilir. Xərclərin planlaşdırılması metodu seçilən zaman onun səmərəliliyini və əlverişliliyi əsas götürülməlidir. Analitik idarəetmə uçotunda smeta maddələri üzrə kənarlaşma və normativ xərclərdən kənarlaşma xərclərin planlaşdırılmasının hər iki metodunu doğmalaşdıran hesbalarda müəyyənləşdirilir. Normativ xərclərdən kənarlaşmaların uçotu idarəetmə uçotu hesablarında həyata keçirilir. Normativ material xərcləri materialların istehsalı, onların qiyməti və miqdarı üçün zəruri sayılan növlərdən və keyfiyyətdən asılı olaraq nəzərdə tutulur. Hesablamanın hər bir tərkib hissəsi bizi maraqlandıran vaxt ddövrü üçün proqnozlaşdırılan şərtləri əks etdirməlidir. Materiallara ammala, satın alınan yarımfabrikatlara, texnoloxi məqsədlər üçün enerjiyə, kənardan istehsalat xidmətlərinə normativ xərclərinin müəyyənləşdirilməsi iki mərhələni birləşdirir: 1. tələb olunan materialların növləri və miqdarı üzrə fiziki normaların müəyyənləşdirilməsi; 2. normativlərin fəaliyyəti dövründə cari və yaxud güman olunan bazar qiymətlərindən asılı olaraq tələb olunan materiallara normativ qiymətlərin müəyyənləşdirilməsi. Materialların miqdarına normativ onun hazır məmulatın istehalına düşən ümumi miqdarını əks etdirir. Buraya qaçılmaz itkilər, məs., materialın özünün zay olması, istehsalat tullantıları və yol verilə bilən həddə texnoloji itkilər də daxildir. Nümunə göstərək (kq): Məhsul vahidinə düşən materiallar ……………………………………. 4,5 Yol verilən zay materiallar ……………………………………………... 0,1 Yol verilən istehsalat itkiləri ……………………………………………. 0,4 Məhsul vahidinə düşən materialların miqdar norması ……………...… 5,0 Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|