Miras başliq header miras
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BALAKƏN
34 MİRAS SENTYABR SEPTEMBER tARİx HISTORY Inara Orujova Azerbaijan Teachers İnstitute, student Balakan region is located in south feet of Great Caucasus Mountains and north-west of the Republic of Azerbaijan. Balakan is rich with historical and cultural monuments. The archaeological explorations were not done in Balakan monu- ments in the period since antique age to 19th century and the region was poor explored from archaeological term. Explorations were done in antique dwelling called Khanjaritan Qobu in Garahajili hamlet of Kortala Village, Balakan region. Clay trough graves were revealed from the cemetery during the researches. These finds belong to Yaloylutepe culture (4-1st century B.C). Many Christian temples of 5-11th century show wide spread of Christianity in Albania. Thus, during the time of Albanian ruler, pious Vacahagan in late 5th century Chris- tianity starts to propagate widely as an official religion; pomp- ous religious events are held and a lot of churches are built. There are Katekh, Mazimchay, Jijikhana, Darvaz Temples of İnarə Orucova Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu, tələbə Balakən rayonu Böyük Qafqazın cənub ətəklərində, Azərbaycan Respublikasının şimal-qərbində yerləşir. Balakən tarixi mədəniyyət abidələri ilə zəngindir. Antik dövrlərdən XIX əsrə qədər dövrü əhatə edən Balakən abidələrində arx- eoloji tədqiqatlar aparılmamış, bölgə arxeoloji baxımdan az öyrənilmişdir. Balakən rayonunun Kortala kəndinin Qarahacılı obasında Xəncəritən qobu adlanan antik yaşayış yerində kəşfiyyat qazıntıları aparılmışdır. Tədqiqatlar zamanı buradakı qəbiristanlıqdan gil təknə qəbirlər aşkar olunmuşdur. Bu tapıntılar Yaloylutəpə mədəniyyətinə (e.ə. IV-I əsrlər) aiddir. V-XI əsrlərə aid edilən çoxsaylı xristian məbədləri də Albani- yada xristianlığın geniş yayıldığını göstərir. Belə ki, V yüzil- liyin sonlarında Alban hökmdarı Mömin Vaçaqanın dövründə xristianlıq dövlət dini kimi geniş təbliğ olunmağa başlanır, təntənəli dini tədbirlər keçirilir və çoxlu kilsələr tikilirdi. Balakəndə həmin dövrlərə aid Katex, Mazımçay, Cicixana, Dar- vaz məbədləri vardır.
SENTYABR SEPTEMBER MİRAS 35 tARİx HISTORY Katex kəndi ərazisində Katex şəlaləsindən yuxarıda, Gərəkli kəndinin ərazisində, Humbul çayının sol sahilində, məşhur Pəri qalasından 8 kilometr yuxarıda el arasında “Dağılmayan kilsə” və “Dağılan kilsə” adı ilə tanınan iki kilsə vardır. Təxminən həmin dövrə aid olan müdafiə istehkamlarından biri Böyük Səddir. Mənbələrdə Səddin şimaldan hücum edən tayfaların gözlənilməz həmlələrinin qarşısını almaq məqsədilə tikildiyi bildirilir. Humbul çayının sağ sahilindəki nəhəng təpədə tikilmiş “Pəri Qala “, “Katex Səddi” də məhz bu dövrdə həmin məqsədlə tikilmişdir. Poştbinə kəndi ərazisində, Gürcüstanla sərhədə yaxın yerdə unikal bir qalanın divarları qalmaqdadır. Katex kəndində ölçüləri çox kiçik olsa da Abşerondakı Mərdəkan və Ramana qalalarına bənzər (xüsusilə baş hissəsi)
36 MİRAS SENTYABR SEPTEMBER tARİx HISTORY in Absheron in Katekh Village though of small sizes. Those guard points-towers aimed at observing the area and follow- ing the visitors and the hostile attack. These towers are square form and four-storey. The floors are known from the perdi (cut wood) sites. The surface of perdi is planked with wood. In order to go upstairs to the tower, pendent stairs were used. The towers are built by gyps of local material, river stones. The population of this region played an influential role in the Caucasus history in 18th century, even seizing Tbilisi City, caught large amount of military spoil and taxes. Temples, tombs, mosques and mina- rets on Islam are built mainly in this period. Juma Mosque with 45-meter minaret in the regional center, as well as Katekh and Tala Mosques are also rare pearls of this architecture school. The work of this architecture school is completed with century- old hackberry tree, which is a nature wonder and grown in the feet of the huge Wall, built in 6th century. In 19th century or- namentation sect was widely spread there and its signs are pre- served. A lot of leaders of this sect grew up in Katekh Village. Some educational and prayer institutions exist still which were built in second half of 18th century in Katekh and kept tumble- down. Three such fort-guard points exist in roads’ upper part in Katekh Village, a small mosque and tomb are situated near the latter. There are this kind of tombs and a larger cemetery near Sofu pilgrimage in Katekh. The monuments were built in mid 19th century, the period ornamentation was spread in those re- gions. Archaeological, ethnographic and epigraphic researches to be conducted in Balakan will be important step in study of this region’s history and culture. Used bibliography: 1. A. Mammadly., V. Jarullahoglu. Old historical monuments of Balakan-Zagatala region. Baku: 2002. 2. M.M. Rihtim, F.S. Khalilli. “Movlana Ismayil Sirajaddin Shirvani and Caucasian Followers” Baku: CBS, 2011. 3. www.mct.gov.az nəzarətçi məntəqələri vardır. Bu nəzarətçi məntəqələrindən - qüllələrdən ərazini müşahidə etmək, gəlib – gedəni, düşmən hü- cumunu izləmək məqsədi güdülürdü. Bu qüllələr formaca dörd- küncdür və 4 mərtəbəlidir. Mərtəbələr pərdi qoyulan yerlərdən bilinir. Pərdilərin üstü isə taxta ilə döşənirdi. Qüllənin yuxarı mərtəbələrinə qalxmaq üçün asma nərdivanlardan istifadə ol- unurdu. Bu qüllələr yerli material olan çay daşlarından kirəc məhlulu ilə hörülmüşdür. XVIII əsrdə bu bölgənin əhalisi Qafqazın tarixində çox nüfuzlu rol oynamış, hətta Tiflis şəhərini tutaraq, böyük hərbi qənimət və bac almışdır. İslamla bağlı məbədlər, türbələr, məscid və minarələr məhz bu dövrdə daha çox tikilmişdir. Balakən rayonunun mərkəzində olan 45 metrlik minarəsi olan Cümə Məscidi, Katex, Tala məscidləri də bu memarlıq məktəbinin na- dir incilərindən biridir. Bu memarlıq məktəbinin işini təbiətin möcüzəsi olan, VI əsrdə tikilmiş nəhəng Səddin dibində bitən çoxəsrlik dağdağan ağacı tamamlayır. XIX əsrdə burada nəqşbəndi təriqəti geniş yayılmışdı və onun ələmətləri indi də yaşamaqdadır. Katex kəndində bu təriqətin bir çox öncülləri yetişmişlər. Katexdə XVIII əsrin ikinci yarısında tikilmiş və yarıuçuq şəkildə hələ də qalan təhsil və ibadət yerləri vardır. Katex kəndində yolun üst tərəfində 3 belə qalaça – nəzarətçi məntəqəsi vardır ki, bunlardan sonuncusunun yaxınlığında kiçik məscid və türbə vardır. Bu cür türbə və bir az böyük qəbiristanlıq Katexdəki Sofu ziyarətgahı yaxınlığında da vardır. XIX əsrin ortalarında tikildiyi göstərilən bu abidələr nəqşbəndliyin həmin bölgələrdə yayıldığı dövrdür. Balakəndə aparılacaq arxeoloji, etnoqrafik və epiqrafik araşdırmalar bu bölgənin tarixi və mədəniyyətinin öyrənilməsində mühüm addım olacaqdır. İstifadə edilmiş ədəbiyyat: 1. Məmmədli A., Carullahoğlu V. Balakən-Zaqatala bölgəsinin qədim tarixi abidələri. Bakı: 2002. 2. Rıhtım M.M., Xəlilli F.S. Mövlanə İsmayıl Siracəddin Şirvani və Qafqazlı müridlər. Bakı: CBS, 2011. 3. www.mct.gov.az Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|