P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

so‘ndiruvchi  tormozlanishdir.

 

Shartli  qo'zg'ovchi  shartsiz qo'zg'ovchi bilan  «mustahkamlanmasdan» 

ko'p marta takrorlanganda shu xildagi tormozlanish hosil bo'ladi.  Ma­

salan,  shartli  qo'zg'ovchi  —  qo'ng'iroq  tovushi  ta’siri  bilan  itning 

og'zidan  so'lak  oqadi,  agar  shartli  qo'zg'ovchi  shartsiz  qo'zg'ovchi 

(ovqat berish) bilan mustahkamlanmasdan turib, bir necha marta takror- 

langan  taqdirda,  so'lak ajralishi  kamaya boshlaydi va so'ngra  butunlay 

to'xtaydi.  Ammo bu  xil  tormozlanish shartli  refleksning yo'qolishi  de­

gan  gap  emas,  so'ngan  refleks  bir  necha  vaqtdan  keyin  hech  qanday 

qo'shimcha qo'zg'ovchilar bo'lmaganda ham tiklanishi mumkin, shartsiz 

qo'zg'ovchi bilan mustahkamlangan taqdirda shartli  refleks juda oson- 

lik bilan tiklanadi. So'ndiruvchi tormozlanish nihoyatda muhim mexa-

---

nizm  boMib,  keragi  bo'lmagan  bog'lanishlarni  yo'qotishga  va  shu  ta- 

riqa  organizm  bilan  muhit  o'rtasidagi  bog'lanishlarni  o'zgartirishga, 

qayta  ko'rishga  cheksiz  imkon  beradi.