Portrety literackie
Yüklə 11,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
E M IR T A D Z -E L F A H E R . 235 w d zikiej prostocie syna pustyni, niemającego ani potrzeb m ateryalnych, ani umysłowych; nicość stepu ceni wyżej nad dzieła przemysłu i sztuki, nędzę — nad w ygody życia. W innych czasach człowiek ten rozgoryczony b y łb y za m knął się w klasztornej celi; w owym, uciekał na tę Tebaidę, skazując się na najcięższe trudy, aby ty lk o mógł sobie po wiedzieć: „Jestem w olny ja k w ia tr pustyni,’1— a nie mogąc być w iatrem , uganiać przynajm niej na pokrew nym mu ru maku, o którym m ówią księgi Koranu, że k ie d y Bóg le p ił człowieka z g lin y , konia z w ia tru utw orzył. — Kycerskość szlachcica polskiego odbija się także w tym zbyt pochleb nym w izerunku arabskich trybutów ; z ja k ą to zręczną w y mową tłómaczy on wrodzony pociąg Beduina do rabunku i rozboju, powiadając, że nie robi tego z łakom stw a, ty lk o z miłości do b itw y ! Argum ent b y łb y słuszny, g d yb y nie ta okoliczność, że Arab rzuca się i na bezbronnego w ę drowca, i na obciążoną towaram i karawanę, która się nie broni... Gdzie niemożna spodziewać się oporu — tam o walce na ostre i mowy nie ma. Arab żyje z rozboju, to więcej niż pewna, a to go wcale nie uniewinnia, że złu- pione skarby zakopuje, ja k k ru k , bezużytecznie w ziemi.... Poetyczna fantazya naszego emira, je ś li zasmakowała w tem życiu koczowniczem i w tych napadach jednych trybutów na drugie, — to zapewne przez analogiczne usposobienie z S zylierow skim Karolem Moorem, k tó ry to paradoks m iał jeszcze w tedy cały urok nowości. Dosyć powiedzieć, że zarabizowany pan polski ta k p rzylgnął do pustyni, tak się uczuł w swoim żywiole i na wzajem ta k u m ia ł podbić i pociągnąć ku sobie um ysły Beduinów rozumem swoim, wyższością ducha, dzielnością r ębi, odwagą i przytomnością, a nareszcie i użyciem ko nia, co może najwięcej imponowało, — że sława jego z ko ń ca w koniec gruchnęła po Arabistanie, — w skutek czego niektóre try b u ty , zentuzyazmowane nadzwyczajnym czło w iekiem , postanow iły oddać hołd jego wyższości i obwoła ły swoim emirem i szeikiem. Podróżnik nasz, nie powiadając kie d y to nastąpiło w ja k ic h okolicznościach i gdzie, — robi ty lk o k ró tk ą wzmiankę o tem swojem wyniesieniu na dostojeństwo. „M ó j tw a rd y sposób życia, ja z d a na koniu, um iejęt ność robienia kopią i szablą, ćwiczenia nieobce m i od dzie ciństwa, k ilk a szczęśliwych cięć w bitwach, k ilk a rysów wspaniałości, znajomość dokładna wszystkich rass koni arabskich, z czego zdawałem egzamin w trybutach: Koes- neh, W aledali, Sebaa, Fedanów i Rowallach, w yn io sły mię na godność emira najprzód w jed n ym trybucie, potem w trz y nastu sprzymierzonych.” Że na pustyni nie ma zwyczaju wypędzania panują cej dynastyi emirów, w ięc i Rzewuski osiągnął tę god ność w tym przypadku, że syn emira Duszi-ibn Ghbcn, książę Temmer z tryb u tu Fedanów, zm arł nagle; b ra t zaś jego m ia ł ty lk o la t pięć... Zdaw ałoby się niepodobieństwem, żeby Beduin obce mu przybyszowi m ia ł ta k ą godność powierzyć — on, ta k i nienaw istny nawet współwyznawcom swToim Osmaulisom; atoli Rzewuski, od pierwszego pobytu na pustyni wm ówić um iał w Arabów , że jest Arabem ja k oni, albowiem pochodzi ze czterech try b u tó w Anazes, co przed dwoma tysiącami la t opuściły pustynię Neżdu i przeniosły się do k ra jó w po tężnego k ró la północy Skandera, nareszcie że w jego ży łach płynie kre w sławnej Zeinaub (Zenobii) królow ej Ted- moru, o której trą d ycya utrzym uje się dotąd na pustyni Neżdu. Starożytność rodu i tam ma swoje znaczenie, n ie ty l ko u koni, lecz i u ludzi. N ow y emir p rzyb ra ł nazwę: Tadz el Faher Abd-el- Niszan; trzynaście pokoleń zawarło z nim przymierze na chleb i sól — to jest na śmierć i życie... Nazywano go także emirem Złotobrodym , czem się w yróżniał od Bedui- nów zw ykle mających czarny i bardzo rzadki zarost na brodzie. Dawano mu jeszcze przydomek: A rslan emir albo Dżiecar elcheil (ka t na konie) — on zaś sam przy bierał niekiedy nazwę Abn Assad, czyli ojciec lw a , co czy n ił ja k m ówi — „n a pam iątkę swego syna Leona.” T a kie przybieranie różnych nazwisk, w różnych m iej scach, stosownie ja k gdzie niebezpiecznie było pokazać się ze swojem — rów nie ja k i zwyczaj panujący m iędzy pus tyn n ym i Arabam i zasłaniania tw a rzy chustką, że -wszyscy 236 D Z IE Ł A Ł U C Y A N A S IE M IE Ń S K IE G O . c h o d z ą j a k n a w e n e c k i e j m a s k a r a d z i e , p r z e k o n y w a a ż n a d t o o d z i k i m i p o r y w c z y m c h a r a k t e r z e t e g o l u d u , g d z i e k a ż d e j c h w i l i t r z e b a s i ę m i e ć n a o s t r o ż n o ś c i , ż e b y n i e p o p a ś ć w j a k ą ś a w a n t u r ę . D l a n a s z e g o e m i r a m i a ł o t o u r o k t a j e m n i c z e j p o e z y i ż y c i a i r o b i ł o g o p o d o b n y m d o t y c h e k s c e n t r y c z n y c h b o h a t e r ó w , j a k i c h B y r o n w y n a l a z ł w s w o j e j g o r ą c z k o w ć j f a n - t a z y i . . . . Z a s t a n a w i a j ą c s i ę n a d t y m o s o b l i w y m c h a r a k t e r e m , p r z y c h o d z ę d o p r z e k o n a n i a , ż e c h c i a ł o m u s i ę o d e g r a ć r o l ę b o h a t e r a r y c e r s k i e g o r a p s o d u . W s e r c u g w a ł t o w n a m i ł o ś ć w c i ą g ł e j w a l c e z n i e z w y c i ę ż o n ą p r z e s z k o d ą , . . . T a j e m n i c a o t a c z a p r z e d m i o t j e g o p r a g n i e n , w y r a ż a j ą c y s i ę g o d ł e m n a j e g o t a r c z y , n a k t ó r e d o ś ć m u s p o j r z e ć , a b y r o z p a l i ć s i ę d o n a j s z a l e ń s z y c h p r z e d s i ę w z i ę ć . . . b z u k a i c h , w y w o ł u j e , b o s p o c z y n e k d l a n i e g o n i e z n o ś n y , b o t y l k o w w y t ę ż e n i u w s z y s t k i c h s i ł c i e l e s n y c h m o ż e n a c h w i l ę z a p o m n i e ć o t e j , d l a k t ó r e j g o r e j e . . . Co za szkoda, że gdzie na greckich morzach nie ze tk n ą ł się z B yron’em! Ekscentryczny lo rd b y łb y znalazł gotow y wzór do swojej galery i L a ry , Giaura, Korsarza, 55 tą maleńką różnicą, że kie d y w tam tych przeważa sama fantazya, tu przeważałaby rzeczywistość oryginalniejsza i prawdopodobniejsza niż te gorączkowe widma. N a t l e m a j e s t a t y c z n ć j p u s t y n i m a j a c z ą c e j b i b l i j n e m i w s p o m n i e n i a m i , w ś r ó d l u d u p i e r w o t n y c h u c z u ć i p o j ę ć p r z e j ę t e g o d l a n i e g o p o d z i w e m , g o t o w e g o i ś ć z a n i m n a k a ż e s k i n i e n i e , e p o p e j a en a c t io n m i a ł a z a s o b ą w s z e l k i e w a r u n k i , w t e n c z a s , k i e d y ś w i a t c y w i l i z o w a n y t y l k o z o k r u c h ó w h o m e r y c z n e g o s t o ł u k l e c i ł l i t e r a c k i e e p o p e j e , w ' t o r t i s a m p o e t a i n i k t i n n y n i e w i e r z y ł . W t e m j e g o p r a g n i e n i u c z y n ó w , p ę d z ą c ć m g o d o s z u k a n i a p r z y g ó d , t a m , g d z i e o n i e n a k a ż d y m e r o u n i e t r u d n o , w i d a ć j a k b y r o z d a r c i e d u s z y — p r z e p a ś ć , m e d a - j ą c ą s i e n i c z e m z a p e ł n i ć . . . O ! n i e s t a r o ż y t n y c h t o b o a t e r . . . . T o d z i e c k o n a s z e j e p o k i . . . N a p r ó ż n o s k ą p a ł s i ę w ż y w i o ł a c h j e s z c z e n i e z u ż y t y c h , ś w i e ż y c h , p r z y n a j m n i e j d l a m e g o , a c z e m u ż w s z ę d z i e t o w a r z y s z y m u m e l a n c h o l i a , t a n i e z b ę d n a z a p r a w a , b e z k t ó r e j n i e m a n o w o ż y t n e g o c z ł o w i e k a ? E M IR T A D Z -E L F A H E R . 237 Yüklə 11,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|