213
xaricə beyin axını təqribən 70-90 min nəfərdir. ABŞ-ın Silikən
vadisində bəzi seminarlar rus dilində aparılır, çünki seminar
iştirakçılarının çoxu Rusiyadan getmiş mütəxəssislərdir. 1970-ci
illərdə SSRİ-də işləyən əhalinin hər 30 nəfərindən biri elm
sahəsində çalışırdı. İndi RF-də bu göstərici 66 nəfərdən biridir.
Azərbaycanda da vəziyyət təqribən belədir.
F.E.Şereqi, V.Q.Xarçeva, V.V.Serikov (Sosioloqiə
obrazovaniə: Prikladnoy aspekt. M., Örist,1997) kitabının
verdiyi məlumata görə RF-də müəllimlərin 81,2%-i kasıblıq və
yoxsulluq şəraitində yaşayırlar.
Cənubi Qafqaz ölkələrində ali məktəblərin sayı ilə bağlı
məlumat maraq kəsb edir. ””””””””Statistiçeskiy Ejeqodnik
Öjno-Kavkazskix stran” (İz-vo “Sada”, 2002) toplumdan
götürülmüş məlumatlar cədvəl 17.2-də göstərilmişdir. Keçid
dövrünün iqtisadi çətinliyi və bu ölkələrin də təhsil sisteminə
böyük mürəkkəblik yaratmışdır.
Ъядвял 17.2
Али
мяктяблярин
сайы
Юлкя
ляр
1997/
98
1998/
99
1999/
00
2000/
01
Али
мяктяблярин
Ерм.
103
100
98
90
вя
Азяр.
41
42
42
43
1 тялябялярин
сайы (мин
Эцр.
182
178 186
171
няфярля)
Ерм.
56,2 59,7 61,7 60,7
214
Dövlət Statistika Komitəsinin son məlumatına görə
hazırda ölkəmizdə 26 dövlət və 15 (bunlardan 4-nə 2002-ci ildə
tələbə qəbulu inzibati yolla dayandırılmışdır) özəl ali təhsil
müəssisəsi təhsil fəaliyyəti ilə məşğul olur.
Bundan başqa, Ali Hərbi Ümumqoşun Komandirlər
məktəbi, Ali Hərbi Dənizçilik məktəbi, Bakı Ali Polis
Akademiyası, Milli Təhlükəsizlik Akademiyası ali təhsilli
mütəxəssislər hazırlayırlar.
Azərbaycanda həm ali məktəblərin sayının, həm də özəl
ali məktəblərin tələbələrinin sayının dinamikası qonşu dövlətlərin
analoji göstəricilərindən xeyli fərqlənir. Qonşu dövlətlərlə
müqayisədə bunu təhsil sahəsində inzibatçılığın çox olması ilə
izah etmək olar.
Son illər ali məktəblərin sayı xeyli artdığından ilk baxışda
elə təsəvvür yaranır ki, tələbələrin də sayı proporsional olaraq
artmışdır. Cədvəl 17.2-dən göründüyü kimi 2000/2001-ci dərs
ilinin əvvəlinə özəl ali təhsil müəssisələrində 28,7 min, dövlət ali
təhsil müəssisələrində isə (119.7-28.7=91) 91 min tələbə təhsilə
cəlb edilmişdir.
Bu sahədə aydın təsəvvür yaratmaq üçün SSRİ dövründə
və müstəqillik illərindəki Azərbaycanda vəziyyət cədvəl 17.3-də
göstərilmişdir. Cədvəldə əhalinin hər 10 000 nəfərinə düşən
tələbə sayı da göstərilmişdir.
Cədvəldən göründüyü kimi ali məktəblərin sayının
artmasına baxmayaraq, əhalinin 10000 nəfərinə düşən tələbə sayı
artmamış, əksinə azalaraq 172-dən (1980) xeyli aşağı düşmüşdür.
SSRİ-də bu göstərici 1980/81-ci illərdə 197 olmuşdur.
Azərbaycanda bu göstərici ən yüksək səviyyəyə 1980/81-ci ildə
Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi zaman çatmış, və o
zaman bu göstərici 172 nəfər, tələbələrin ümumi sayı isə 107 000
nəfər olmuşdur Əgər nəzərə alsaq ki, o zamanlar Heydər Əliyevin
təşəbbüsü və səyi ilə minlərlə azərbaycanlı gənclər SSRİ-nin
qabaqcıl ali məktəblərinə təhsil almağa göndərilirdi, onda
Azərbaycan üçün bu göstərici daha yüksək idi və demək olar ki,
215
SSRİ-də 3-4-cü yerlərdə dururdu. Qeyd etmək kifayətdir ki,
1999/2000-ci ildə bu göstəricilər Rusiya Federasiyasında 246,
Azərbaycanda isə xeyli aşağı 146 nəfər olmuşdur. İnkişaf etmiş
ölkələr üçün bu göstərici 300-dən çoxdur. Göründüyü kimi bu
göstərici RF-də yüksələn, Azərbaycanda isə azalan istiqamətdə
davam edir.
Cədvəl 17.3
Dərs ilinin
əvvəlinə
Ali
məktəblə-
rin sayı:
Dövlət +
özəl (ö)
Tələbələrin
sayı (min nəf.)
Əhalinin 10000
nəfərinə düşən
tələbənin sayı
Azərbaycan
üzrə
SSRİ
üzrə
1980/81
17
107,0
172
197
1985/86
18
105,9
158
185
1989/90
16
99.7
140
179
1990/91
17
105.1
147
178
1993/94
17
99.3
127
1995/96
23+20 (ö)
98.8
129
1997/98
25+16 (ö)
100.2
128
1999/2000 25+17 (ö)
116,1
146
246 (RF)
2000/01
25+15 (ö)
119.7
149
2001/02
26+11 (ö)
120,5
149
“Abituriyent” jurnalının 2002-ci ilin 12-ci sayında
ölkəmizdə təhsilin vəziyyəti ilə bağlı (səh.17-də) oxuyuruq:
“Qəbulolma göstəricilərinin ayrı-ayrı təhsil formaları
üzrə təhlili göstərir ki, dövlət ali təhsil müəssisələrinə 17 847,
özəl ali təhsil müəssisələrinə isə 793 tələbə qəbul olunmuş, dövlət
ali məktəblərinin qəbul planı 72,97%, özəl ali məktəblərin planı
isə 25,42% dolmuşdur. Dövlət ali məktəblərinin ödənişsiz
ixtisasları üzrə qəbulolma faizi 74,62% ödənişli ixtisaslar üzrə
isə 71,56% olmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |