90
2-Yapıtı oluşturan göstergeler :
Yapıtta yer alan göstergeler: bir apartman, pencere-
ler, pencere pervazları, apartmanın alt katında sokak
düzleminde yer alan dükkânlar, dükkân tabelaları, vitrin
camları, apartmanın üzerinde yer alan miş’li geçmiş
zaman fiil çekimleri, fill çekimleri önündeki tireler ve
bu göstergelerin içinde yer aldığı kamusal alanın bir
parçası olan kentsel uzamdır.
3-Yapıtı oluşturan betiler arasındaki ilişkileri
kuran yapısal öğeler: (Kompozisyon, renk,
geometrik biçim, hazır yapıtı biçimlendiren
öğeler..)
Yapıtta hazır malzeme olarak bir apartman kullanıl-
mıştır. Apartman sokağın köşesinde konumlandığı için,
geometrik yapısı iki sokağın kesişim açısına göre bi-
çimlenmiştir. Apartmanın mimari yapısı incelendiğinde
sade, geometrik biçimlerden oluşmaktadır. Apartmanın
1. kesitte yer alan bölümü üzerinde herhangi bir süsle-
me, ayrıntı mevcut değildir. Yapıt sade, düz, kiremit ren-
gindedir. Apartmanın 2. kesitinde yer alan bölümünde
ise beş dükkân, dükkânların tabelaları ve vitrinleri yer
almaktadır. Yapının üst bölümü çok sadeyken, alt bölüm
kalabalık görünmektedir. Ayşe Erkmen, yapının sade
olan üst bölümüne müdahale ederek, miş’li geçmiş
zamanın fiil çekimlerini apartmanın dış yüzeyine monte
etmiştir. Yapıtın üzerine monte edilen dil göstergeleri,
binanın pencere pervazlarıyla aynı tonda kahverengidir.
Yapının üzerine yerleştirilen yazılar, renklerinden ve
konumlandırılış biçimlerinden dolayı yapının bir parçası
gibi algılanmaktadır. Binanın altında yer alan dükkânlar
ise dikey çizgileriyle yapıya hareket kazandırmaktadır.
Yapının üst bölümü ile dükkânların yer aldığı giriş katı,
renk ve hareket açısından bütünleşmemektedir.
4-Yapıtı oluşturan göstergelerin izleyiciye
ilettikleri düz ve yan anlamalar:
“Ev Üzerine” Yapıtını Oluşturan Göstergelerin Anlam
Birimcikleri.
iletişim kuramadıklarına dikkat çekmiş ve bu kez Al-
manları aynı duruma getirmiştir. Almanlar yapıtı görsel
olarak algılamakla birlikte, dilsel göstergenin anlamını
kavrayamamışlardır (Atakan, 2008, s.123).
Görsel Gösterge Çözümleme Ölçeğiyle Ayşe
Erkmen’nin “Ev Üzerine” Adlı Yapıtının
Çözümlenmesi
Yapıtları gösterge bilimsel ölçekle çözümlemeden önce
kesitleme işlemi yapmak gerekir. Yapıt iki kesite ayrı-
larak mantıksal ayrılığa göre bölümlenmiştir. Yapıtın
birinci kesitinde apartman göstergesi ve dil gösterge-
leri yer alırken, ikinci kesitte dükkânlar, sokak ve kent,
kamusal alan yer almaktadır.
Resim 1. Ayşe Erkmen “Ev Üzerine
Resim 2. Ayşe Erkmen “Ev Üzerine”nin Ayrıntısı
1-Yapıtta kullanılan malzeme ve teknikler :
Yapıtta kentsel uzamda yer alan bir apartman kulla-
nılmıştır. Apartmanın dört yol ağzında, kentin işlek bir
caddesinde yer alması dikkat çekicidir. Apartmanın
katları ve pencere pervazları arasına miş’li geçmiş za-
manın fiil çekimleri, pleksiglas malzemesinden harfler
şeklinde kesilerek monte edilmiştir. Fiil çekimlerinin
bir panonun üzerinde yer almaması ve harfler şeklinde
monte edilmiş olması, reklâm panolarının yerleştiği
yerde konumlandırılmaları dikkat çekmektedir. Apart-
manın alt katında ise dükkânlar, vitrin camları, dükkân
tabelaları yer almaktadır.
91
5-Yapıtta yer alan kişi, nesne, figür, betisel
olmayan (non figüratif) zaman, uzam (mekân)
öğeleri :
Kahramanlar: Yapıt kamusal bir alanda yer aldığı için
sabit bir kahraman yoktur. O apartmanı paylaşan insan-
lar, sokaktan geçerken yapıtla karşılaşanlar, apartma-
nın alt katındaki dükkânlarda çalışan, alışveriş yapan,
sürekli değişen insanlar bir şekilde yapıta dâhil olarak
yapıtla bütünleşmektedir. Apartmanı algılayan, aynı
uzamı paylaşan insanlar bir özne olduğu için kimliği
belli olmayan bir özne eyleyenden söz edilebilir.
Zaman: Sanatçının binaya müdahalesi ve onu bir hazır
yapıt olarak sunması, kamusal alanda yer aldığı sürece
yapıtın varlık zamanını oluşturacaktır.
Uzam: Yapıt açık uzamda, kamusal alanda yer almakta-
dır. Yapıtın yer aldığı sokak ve kent çevreleyen uzamdır.
Yapıtın anlamının oluşumunu etkileyen ana unsur,
yapıtın yer aldığı, göçmen Türklerin yoğunluklu yaşadığı
uzam ve kamusal alandır.
Göstergeler
Düz Anlam
Yan Anlam
Apartman
Cansız+nesne+ yaşam alanı
Sıcaklık+komşuluk+ortak yaşam alanı+rastlantısal
beraberlik+aidiyet+ güvenlik duygusu+mekân pay-
laşımı+sınır+özelalan+mahremiyet+ özel yaşam+-
kapalı olan
Kiremit Rengi
Cansız+bir renk+ enerji
Sıcaklık+tuğla+doğallık
Beş Dükkân
Cansız+ Nesne+ticari kurulus
Sosyal yaşam+iletişim+rastlantısal beraberlik+ka-
musal alan iletişim+ ticaret+ekonomik döngü+alış
veriş+kalabalık
Dükkân tabelaları
Cansız+nesne+ ticari kuruluş
İletişim+tanıtım+mekân paylaşımı+ reklâm+işlev
belirleme
Cam vitrin
Cansız+nesne+ Sunum
Gösterme+açıklık+reklâm+ticaret
Yapının
üzerine yerleştirilmiş
yazılar (1.kesit)
Cansız+ nesne+dil göstergesi
Türkçe+ miş’li geçmiş zaman eki+ rivayet+şaş-
kınlık+türkçe bilenler için anlamlı olan+ türkçe
bilmeyenler için sadece görsel olan+ anlamı
çözümlenemeyen+ anlam açısından oraya ait olma-
ma+ biçim açısından oraya ait olma+ merak+reklâ-
molmayan+göçmen+göçme n türkler+eklenme+dil
bilgisi+geçmişe ait olan+ başkasının duyup roup
naklettiği+ başkasına ait+yorum+3. Kuşak göç-
men+göçmen +Türkiye+masal+
Tire
Cansız+nesne+imla işareti
Ayırma+düzen+ek+Türkçe’de ek belirtmek+Kural
Dükkânda satış alışveriş
yapan insanlar
Canlı+insan
Rastlantısal beraberlik+ toplumsal yaşam+sürekli
değişim+hareket+ ticaret+ekonomik döngü+alış
veriş
Sokak
Cansız+nesne
Yapıtın bağlamı+Kreuzberg+ göçmen kenti soka-
ğı+ortak yaşam alanı+kamusal alan+göçmen Türk-
ler+mekân paylaşımı+ farklı kimliklerin buluşma
yeri
Binanın
konumlandığı bölge
Cansız+nesne+
Berlin’nin bir bölgesi
Almanya+Kreuzberg+göçmen Türkler+kamusal
alan+ rastlantısal beraberlik+ ortak paylaşım ala-
nı+ çevreleyen uzam