113
b) qirqquloqsimonlar- Polyhodyophyta
v) Ochiq‘ uruqlilar- pinophyta
3-bo‘lim yopiq uruqli o‘simliklar- Angiospermae
Bu bo‘limga 2
ta sinf kiradi
a)Bir
pallalilar- Monocotyledoneae
b)Ikki pallalilar-Dicotyledoneae
Bundan keyin qam o‘simliklar sitemasi o‘zgartirilib, mukammallashtirilgan. Xozirgi
sistema nemis olimi engler sistemasiga asoslangan.
er yuzidagi qamma o‘simliklar 2 ta gruppaga bo‘linadi:
1.SPORALILAR- Sporophyta
2.URUG‘LILAR- Spermatophyta
a)Sporalilar 2 ta otdelga bo‘linadi:
1)Tuban sporali o‘simliklar-Oogoniatae
2)Yuqori sporali o‘simliklar- Archegoniatae
TUBAN SPORALILARGA:
Suv o‘tlari -Algae ,Bakteriyalar- Bacteriophyta, Zamburuqlar-Fungi Lishayniklar
Lichenophyta kiradi.
YUQORI SPORALI O‘SIMLIKLARGA:
Moxlar- Bryophyta, qirqquloqsimonlar- Pteridophyta kiradi.
b) URUG‘LILARGA
1.Ochiq uruqli o‘simliklar- gymnospermae yoki Pinophyta
2.Yopiq uruqli o‘simliklar- Angiospermea Mognoliophyta
Tuban sporali o‘simliklarning jinsiy organlari bir xujayrali,oddiy tuzilgan.Bularning tanasi
organlarga bo‘linmaydi.
Yuqori sporali o‘simliklarning jinsiy organlari, ko‘p xujayrali, murakkab tuzilgan.
Bularning tanasi organlarga bo‘linadi.
YOpiq uruqli o‘simliklarning uruqi meva ichida bo‘ladi.
Ochiq uruqli o‘simliklarning mevasi bo‘lmaydi.
engler sistemasi bo‘yicha o‘simliklar quyidagi tipga bo‘linadi.
1.Bakteriya- Bacteria
2.Ko‘k yashil suv o‘tlari-Cyanophyceae
3.YAshil suv o‘tlari- CHloropyceae
4.Sariq- Diatomea
5.qo‘nqir- Phacophyceae
6.qizil- Rhodophyceae
7.SHilimshiqlar yoki miksomitsetlar-Myxophyta
8.Zamburuqlar-fungi
9.Lishayniklar- Lichenes
10.Moxlar- Bryophyta
11.qirqquloqsimonlar- Pteridophyta
12.Ochiq
uruqlilar- gymnospermae
13.Yopiq uruqlilar- Angiospermae
Bakteriyalar bir hujayrali mayda organizmlardir, ularni faqat mikroskopdagina ko‘rish
mumkin. Ularning hujayralari azot moddadan petin modda aralashgan gemitsellyulozadan
tashkil topgan po‘stdan va nuklein moddasi tarqov holda joylashgan protoplastdan tashkil
topgan. Bakteriyalar tuzilishiga ko‘ra sharsimon-kokklar, tayoqchasimon-batsilalar, egilgan va
bukilgan spirillalar, spiroxitlarga bo‘linadi. Bakteriyalar hujayrasining oddiy bo‘linish yo‘li
bilan juda tez ko‘payadi. Ba’zi turlarning hujayrasi har 12-15 takror bo‘linish xususiyatiga ega.
Ular oziqlanish usuliga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi. Bir guruh bakteriyalar saprofit- ya’ni
tayyor organik parchalanishi hisobiga yashaydi. Ikkinchi guruh bakteriyalar parazit ya’ni tirik
114
o‘simlik, yoki hayvonlar hisobiga yashaydi. Bakteriyalar havo kislorodiga munosobatiga ko‘ra
ham turlicha yashaydi. Ko‘pchilik turlari aerob ya’ni faqat kislorod bo‘lganidagina yashay
oladi, ba’zilari anaerob bo‘lib, kislorodsiz sharoitda ham yashay oladi. Fakultativ aerob yoki
fakultativ anaerob bakteriyalar ham bor ular kislorod bor joyda ham yuq joyda ham yashash
xususiyatiga ega. Bakteriyalar tabiatda juda katta rol o‘ynaydi ular boshqa organizmlar bilan
birganlikda tabiatda moddalarning doimiy aylanishida ishtirok etadi. Ular organik substratga
tushgandan keyin uni parchalaydi, natijada tuproqqa atmosferaga o‘tuvchi yoki yuksak
o‘simliklar o‘zlashtiradigan bir muncha oddiy moddalarni hosil qiladi.
17
Nazorat savollari
1.
Suv o‘tlarining tuzilishi.
2.
Suv o‘tlarining autotrof oziqlanishi.
3.
Suv o‘tlarining hujayralarida qanaqa pigmentlar uchraydi.
4.
Ko‘k yashil suv o‘tlarining ko‘payish xillari.
5.
Fikotsian pigmenti qaysi suv o‘tlar turida uchraydi.
6.
Yashil suv o‘tlarning ko‘payish xillari.
7.
Yashil suv o‘tlariga kiruvchi vakillari haqida ma’lumot.
8.
Diatom suv o‘tlarida qanaqa pigment uchraydi.
9.
Pinulyariya suv o‘tining tuzilishi va ko‘payishi.
10.
Suv o‘tlarning ahamiyati.
Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o‘quv
qo‘llanmalar ro‘yxati
1.
Яковлев Г. П., Челомбитько В.A. Ботаника. – M.: “Высшая школа” , 2001.-230 c.
2.
Mustafaev S.M., Ahmedov O‘.A. Botanika. – T.: O‘zbekiston, 2005.- 435 b.
3.
Mustafaev S.M., Ahmedov O‘.A., Samatova SH. O‘simliklar sistematikasidan
amaliy mashg‘ulotlar. – T.: “YUNAKS-PRINT” MCHJ bosmaxonasi, 2007.- 127 b.
4.
Ahmedov O‘.A., Yulchieva M.T. Botanika fanidan elaktron darslik.-T.: 2008.
5.
Pharmaceutikal Botany, a Text-Books for students of pharmacy and science. Published
by forgotten books, 2013. –
6.
V. Ch. Evans Farmakognoziya. –Xalqaro nashr: Edinburg, London Nyu– York,
Filadelfiya, Sidney, Toronto (16 nashr).- Saunders
Elsevier Limited, 2009.
7.
Hamidov A., Nabiev M.M. “O‘zbekiston o‘simliklarini aniqlagichi”.-T.: 1987.-235 b.
8.
Василев A.E. “Морфология, анатомия растений”. – M.: Изд-вo “ Высшая школа
”, 1988. -435 c.
9.
Xolmatov X.X., Karimova S.U., Ahmedov O‘.A. va boshqalar. Dorivor
o‘simliklarning lotincha-o‘zbekcha-ruscha-arabcha va forscha-tojikcha lug‘ati.-T.:
X.F. “Nizim” bosmaxonasi, 2004. – 239 b.
10.
Berezovskaya T.P., Dmitruk S.E., Grishinna e.I., Belousov M.V. Osnovы
farmatsevticheskoy botaniki. – Tomsk: Pechatnaya manifaktura, 2004.-294 s.
11.
Xolmatov X.X., Ahmedov O‘. A. Farmakognoziya. 1-2 qism. – T.: “Ibn Sino”
nashiryoti, 2007.- 806 b.
Ma’ruza - 9
Suvo‘tlari, zamburug‘lar va lishayniklar.
17
V. Ch. Evans Farmakognoziya. –Xalqaro nashr: Edinburg, London Nyu– York,
Filadelfiya, Sidney, Toronto (16 nashr).- Saunders Elsevier Limited, 2009.