Uluslararasi sempozyumu

194 Kafkaslar’dan Sürgün Bı̇r Toplumun Bı̇tmeyen Göçü

Ahıska Türklerinin Anavatana Dönüşü:

Gürcistan’ın AB’ye  yakınlaşması  sürecinde  birkaç  koşul  öne  sürülmüş-

tü. Onlardan birisi de Ahıskalıların anavatanlarına dönüşü ile ilgilidir. Geriye 

dönmek için hiçbir yasal engel yoktur. Fakat bölgedeki yaşam şartları uygun 

değildir. Ahıskalıların sürgününden sonra 1950’lerin başında buraya Ortado-

ğu’dan getirilen Ermeniler yerleştirildi. Ayrıca Gürcistan’da Müslüman nüfu-

sun artmaması için Ahıskalıların geri dönüşüne sıcak bakılmamaktadır.

Bununla  birlikte,  Ahıskaların  yerleştiği  bölgelerde,  yaşam  standartları 

yerli uluslardan hiç de geri değildir. Tek sorun, kariyer gelişiminde görün-

mektedir.

 

Oysa eski SSCB cumhuriyetlerinde çoğunlukla sıkıntı yaşanmakta 

idi. Dolayısı ile onların Güneybatı Gürcistan’a geri dönüş çabaları daha çok 

manevi eksende idi.

 

Diğer sürgüne gönderilmiş uluslar gibi (Kırım Tatarları, 

Çeçenler, Çerkezler vb.) Ahıskalar da ʺcezalandırılmış milliyetʺ simgesinin 

üzerlerinden silinmesini hedefliyorlardı. 

Ahıska Türklerinin geri dönüşünü zorlaştıran sebeplerden biri arazi yeter-

sizliği, diğeri de mevcut topraklara 1945-60 yılları arasında buraya göç eden 

Ermenilerin yerleşmesidir. Ayrıca gelecek olan yarım milyona yakın Müslü-

man Türkün otonomi isteme ihtimali ve bunların Türkiye taraftarı olmaları 

diğer etkenlerdir  (Zeyrek, 2001: 66).

Gürcistan Ahıskalıların  memleketlerine  dönmesi  için  onların  Gürcü  kö-

kenli  olduğunu  kabul  etmesini,  Gürcü  soyadlarını  kullanmasını  ve  Gür-

cü-Müslüman  olarak  tanınmasını  istemektedir.  Fakat  bu  talebi Ahıskalılar 

kabul etmemiştir.

Ahıska Türklerinin Türkiye’ye Göçü ve Coğrafi Dağılımları

Türkiye’de  yaşayan  Ahıska  Türklerinin  büyük  çoğunluğunu  1921’de 

Ahıska Rusya’ya bağlandığında Türkiye’nin Artvin ve Ardahan illerinde ya-

şayan Ahıska Türkleri oluşturmaktadır. Halen Türkiye’nin Artvin, Ardahan, 

Ağrı, Bursa, İzmir, Ankara, İstanbul ve diğer bazı yerleşim birimlerinde yaşa-

maktadırlar (Seferov ve Akış, 2008). 1944 öncesi göçmelerinin çoğu güneyde 

Hatay ve doğuda Ağrı ve Iğdır’ın sınır bölgelerine yerleştirilmiştir. Sovyet 

sonrası gelen Ahıska Türkleri doğuda Iğdır ve Erzurum, batıda Bursa, Çanak-

kale ve Inegöl’e ve genelde kentsel alanlara yerleştirilmiştir.

Ahıska ve çevresinin Çarlık Rusya’sı elinde geçen doksan yıllık hayatı, zu-

lümlerle doludur. Halkın bir kısmı Türkiye’ye göç etmiş, Ağrı, Muş, Çorum, 

Hatay ve Bursa yörelerinde yerleşmiştir. Onların yerlerine ise Rus, Gürcü, 

Ermeni ve Yahudiler iskân edilmiştir (Zeyrek, 2001). 

---

195

Aydın İBRAHİMOV / Selver ÖZÖZEN KAHRAMAN 

Türkiye’ye Ahıskalılar toplu şekilde ilk olarak Ahıska Türklerinin Türki-

ye’ye Kabulü ve İskânına Dair Kanun ile Cumhurbaşkanı Turgut Özal tarafın-

dan 1992’de getirildiler. 3835 sayı ve 02.07.1992 tarihli bu kanunla Ahıskalı-

ların Türkiye yerleştirilmesinde bazı kolaylıklar sağlanmıştır. Bu kanunun 1. 

Maddesine göre, “Eski Sovyetler Birliğini oluşturan cumhuriyetlerde dağınık 

halde yaşayan ve Ahıska Türkleri olarak adlandırılan soydaşlarımızdan Tür-

kiye’ye gelmek  isteyenler,  en  zor  durumda  bulunanlardan  başlamak  üzere, 

Bakanlar  Kurulunca  belirlenecek  yıllık  sayıyı  aşmamak  kaydıyla,  serbest 

veya iskânlı göçmen olarak kabul olunabilirler”. Ayrıca 6. Maddesinde ise 

“Gerek  Türkiye’de  iskân  edilecek  ve  gerekse  Türkiye  dışında,  eski  Sovyet-

ler hudutları dâhilinde halen bulundukları yeni devletlerde kalacak Ahıska 

Türklerinden Bakanlar Kurulunca tespit edileceklere çifte vatandaşlık statü-

sü sağlanır” ifadesi ile Ahıskalılara Türkiye kapıları açılmıştır (http://www.

mevzuat.adalet.gov.tr/html/828.html).  Bu  kanun  kapsamında  gelenlerin  bü-

yük kısmı başta Bursa (Yıldırım) olmak üzere Ankara, İstanbul, Gebze, Sam-

sun, Antalya, Denizli, Aydın (İncirliova), İzmir, Çanakkale, Kayseri, Erzurum 

ve Iğdır illerinde toplanmıştır.

İlk  aşamada 1993  yılında 150  aileden oluşan  750  kişi  (70  aile-319 kişi 

Kazakistan, 30 aile-163 kişi Azerbaycan, 20’şer aile-231kişi Kırgızistan ve 

Rusya Federasyonu ve 10 aile-37 kişi Özbekistan) Türkiye’ye kabul edildi 

(Avşar-Tunçalp, 1995: 49-50). Yine bu kanunla gelenlerden sadece 150 aile 

Ahıska Türkü Iğdır’a iskânlı göçe tabi tutuldu (Gazigil, 2006: 94). Günümüzde 

Türkiye’de  yaşayan  Ahıska  Türklerinin  sayısı  40.000  ile  60.000  arasında 

tahmin edilmektedir (Aydıngün, vd. 2006: 14; Seferov ve Akış 2008). 

Burada şunu da vurgulamak gerekir ki, SSCB’nin tüm negatif propagan-

dasına rağmen, Batı dünyası cennet gibi görülmekteydi ve toplumun büyük 

kısmı, hiç olmazsa kısa süreli de olsa da  «kapitalist cenneti» ziyaret etmek 

istiyordu. SSCB’nin çökmesi ve demir perdenin kaldırılması, söz konusu rü-

yanın  gerçekleşmesi  için  fırsatlar  yarattı.  Diğer  taraftan  ise,  eski  cumhuri-

yetlerin piyasa ekonomisine geçişi yaşam standartlarının gerilemesi ve etnik 

ayrımcılığın yükselmesi Ahıska Türklerinin gözlerini Türkiye çevirmesinin 

nedenlerinden biri oldu. SSCB’de baskıya maruz kalan Ahıskalıların Sovyet 

sistemine negatif yaklaşımları doğal olabilirdi, fakat buna nadiren rastlamak-

tayız. Ahıskalar suçu sistemde değil, Stalin’de görmektedirler. Ayrıca Tür-

kiye’ye göçlerinde her ne kadar anavatan duyguları etkili olsa da daha çok, 

maddi ve pragmatik yaklaşım etkili olmuştur.

Türkiye’den önce yaşadıkları ülkelerde 50 yıllık geçmişe rağmen Meshet-

ler dil, kültür ve geleneklerini korumuştur. Ancak Rusya ve Ukrayna’nın bazı 

---