Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İKİ DİLİN BİR ADI OLA BİLMƏZ
Mən Sizə müraciət edirəm,hörmətli Əbülfəz bəy!Biz də,bütün dünya da Sizi Azərbaycanın xalq tərəfindən seçilmiş Prezidenti kimi tanıyırıq. Bu yüksək vəzifəninin bütün məsuliyyəti haqqında düşünün və vicdanınızın səsiylə ürəkdən sevdiyiniz və yolunda cəfalar çəkdiyiniz xalqın taleyini tam ciddiyyətlə nəzərə alaraq qəti qərarınızı verin! Hörmətli Heydər bəy! Tale Sizin çiyinlərinizə Azərbaycan tarixinin həlledici məqamında çox ağır və məsüliyyət dolu bir yük qoyub. Zəngin siyasi təcrübənizi, dünya siyasətinə miqyaslı baxışınızı,əzminizi, iradənizi xalqımızı bu ağır vəziyyətdən çıxarmaq üçün əsirgəməyin. Xalq Cəbhəsinin hörmətli rəhbərləri! Azərbaycanın istiqlaliyyəti uğrunda mübarizələrdə Cəbhənin döyük xidmətlərini heç kəs tarixdən silə bilməz. Amma xalqın nəbzini duya bilənlər onun narazılıqlarını da doğru-dürüst qiymətləndirməyi bacarmalıdır. Zorakılıq xalqın qəbul edəcəyi yol deyil... Bu qisaslar, «hayıf çıxmalar», bu gün iş başına gələnlərin dünən iş başında olanlara düşmən gözüylə baxması - xalqı çaşdırır, bədbinləşdirir, onda özünə inam hissini zəiflədir. Düşmənlərimizə də elə bu lazımdır. Bir də «külək əkən-tufan biçər» deyiblər, «keçmişə güllə atanı gələcək topa tutar» deyiblər, «nə tökərsən aşına,o çıxar qaşığına» deyiblər. Bu çıxmazdan qurtulmalıyıq, bu ğaranlıq tunelin sonunda bir işıq ucu görünməlidir axır… Bu zəncirvarı reaksiyaya hardasa son qoyulmalıdır… Şuşamız əldən gedib, Xocalımız, Laçınımız, Kəlbəcərimiz əldən gedib, niyə düşmənlərimizdən çox bir-birimizə bu qədər amansızıq? Qardaşlarım, qandaşlarım! Allah var,tarix var, balalarımız var, gündə bir vədə inanan, gündə bir şüara aldanan bu biçarə xalq var.Bilmir çörək dərdi çəksin, Vətən dərdi çəksin, ya özünü,ailəsini özümüzünkülərin hədələrindən qorusun. Heç olmasa bu səfər eşidin sözlərimizi, harayımızı, fəryadımızı. Bəlkə bu gün hələ gec deyil,amma sabah artıq gec ola bilər. 24 iyun 1993 «Azərbaycan» qəzeti. Bu müraciət həmin günlərdə ixtisarla Azəbaycan Televiziyasıyla da səsləndirilmişdi.
İKİ DİLİN BİR ADI OLA BİLMƏZ
Anar bu gün dövlət dilimizin türk dili adlanmasının əleyhinədir. Niyə? -Anar müəllim, Milli Məclisin Azərbaycanın dövlət dili haqqında çıxardığı qərar əhali arasında birmənalı qarşılanmayıb. Bu məsələdə Sizin mövqeyinizi bilmək maraqlı olardı.
-Milli Məclisdə dillə bağlı bu mühüm qərar qəbul olunmazdan bir gün əvvəl Ali Sovetin mədəniyyət məsələlərinə baxan komissiyasının - adını dəqiq bilmirəm, (deyəsən, mən də o komissiyanın üzvüyəm, çünki hərdən iclaslara çağırırlar, hərdən yox), iclasına çağırmışdılar və həmin iclasda bu məsələ qalxmışdı. Orada birinci Əkrəm Əylisli çıxış eləyib dedi ki, mən onun tərəfdarıyam ki, bizim dilimiz Azərbaycan türkcəsi olsun. Sonra bir neçə başqa adam çıxış elədi. Bu müzakirələr zamanı iki fikir yarandı: Azərbaycan dili və Azərbaycan türkcəsi. İclasa sədrlik edən millət vəkili Rauf İsmayılov mənə müraciət etdi ki, Sizin də fikrinizi, yazıçıların fikrini bilmək istəyirik. Dedim ki, bu gün mən ancaq öz adımdan danışa bilərəm, çünki bu mövzuda yazıçılarla fikir mübadiləmiz olmayıb. Həmin iclasda da demişəm, indi sizə də deyirəm və xahiş edirəm ki, fikrimi olduğu kimi çatdırasınız. Mən dilimizin Azərbaycan türkcəsi adlandırılması fikrinin qəti tərəfdarıyam və dilimizin yalnız türk dili adlandırılmasının qəti əleyhdarıyam. Niyə Azərbaycan türkcəsi? Əvvəla, hamıya aydındır ki, bizim dilimiz türk dillərindən biridir. İkincisi, o da məlumdur ki, bizim dil 18-ci ildən - Demokratik Respublika dövründən 30-cu illərin ortalarına qədər türk dili adlanıb. Ədəbiyyatımız türk ədəbiyyatı, teatrımız türk teatrı adlanıb, pasportlarda türk milləti yazılıb. Bu mənada uzun illər yasaq olunmuş türk sözünün bərpa edilməsi ədalətli və qanunauyğun bir işdir. Bəs niyə mən türk dilinin yox, Azərbaycan türkcəsinin tərəfdarıyam? Çünki bu saat bizim danışdığımız dil, sizin qəzetin dili məhz Azərbaycan türkcəsidir, Türkiyə türkcəsi deyil. Bunu birdəfəlik anlamaq lazımdır. Son vaxtlar Azərbaycan dili haqqında deyirlər ki, güya bu, ləhcədir. Mən bu fikrin qəti əleyhinəyəm. Türkiyədə olarkən dil üzrə mübahisələrdə mənə deyirdilər ki, ləhcə sizin anlamda deyil, ləhcə ayrı şeydir.
Mən dedim, yaxşı, siz Ukrayna dilinə ləhcə deyirsinizmi? Yox. Belorus dilinə ləhcə deyirsinizmi? Yox. Bəs Azərbaycan dili niyə ləhcə olmalıdır? Ləhcə - küçədə, bazarda, evdə danışılan dildir. Bir də bədii əsərlərdə personacların dilində ləhcə ola bilər Bakı ləhcəsi, Qazax ləhcəsi, Şəki ləhcəsi, Göyçay ləhcəsi və s. Ədəbi dil ləhcə ola bilməz. Mətbuata, televiziyaya, radioya ləhcəni çıxarmaq olmaz. Deməli, radioda, televiziyada səslənən, mətbuatda işlədilən Azərbaycan dili - Azərbaycan ədəbi dili var. Türkiyədə Şərqi Anadolu azərbaycanca, azərbaycanlılar kimi danışır. Danışıqda heç bir fərq yoxdur. Amma Türkiyənin mətbuatı, radiosu, televiziyasının dili, Türkiyənin türk ədəbi dili Azərbaycan ədəbi dili ilə eynidir, ya yox? Bax, mən bu suala cavab axtarıram. Bu sualdan hamı qaçır, hərə bir cür cavab verir. Bəziləri deyir ki, dilimiz birdir. Yox, dilimiz bir deyil, yaxındır. Azərbaycan dili müstəqil bir dildir. Necə ki, qırğız dili, tatar dili müstəqildir. Heç bir vaxt tatar dönüb başqa dildə danışmayacaq, qazax da, qırğız da danışmayacaq, Azərbaycanlı da danışmamalıdır. Çünki Azərbaycan dilinin özünün özəllikləri, özünəməxsus xüsusiyyətləri var.
-Yaxşı, mən razı. Dünən bir kitab almışam: Azərbaycanca-türkcə lüğət. Sabah o kitab necə adlanacaq? Türkcə-türkcə lüğət? Kitab çıxıb - «Azərbaycan dili tarixi». Sabah o adlanacaq «Türk dili tarixi». Onda mağazada oxucu deyəcək: -Mənə «Türk dili tarixi» kitabı verin. Satıcı soruşacaq: hansı «Türk dili tarixi»ni? Alıcı cavab verəcək ki, Azərbaycan türkcəsi. Bu söz yenə də meydana çıxacaq. Universitetdə tələbə mühazirəyə gedir. Hansı mühazirəyə gedirsən? Türk dilinə, hansı türk dilinə? Azərbaycan türk dilinə, yoxsa türk türk dilinə? Deməli, hər dəfə biz izahat verməli olacağıq ki, söhbət hansı dildən gedir? Ona görə də gəlin dilin adını bünövrədən düz qoyaq ki, sonra camaat əziyyət çəkməsin. İndi qəribə bir arqument gətirirlər ki, ermənilər də bizə türk deyir. Ermənilər deyir, lap yaxşı, amma fransızlar azəri türkləri deyirlər, ingilislər azəri türkləri deyirlər, türklər azəri türkləri deyirlər. Niyə bizim ermənilərə belə məhəbbətimiz olmalıdır ki, onların sözünü əsas götürək, ancaq fransızın, ingilisin, türkün dediyini yox? Bu məsələ ilə əlaqədar Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|