Yazıçı Anar haqqında payız düşüncələri (Cəmil Həsənli) Moskvada Anarın 70 illiyində çıxışından
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müsəllim Həsənov
-O vaxt çıxış edərəm ki, məni dəvət eləsinlər. Əgər dəvət etsələr çıxış edib fikrimi deyə bilərəm. Amma bu da faktdır ki, mən Ali Sovetin komissiyasında indi dediyim fikirləri bildirmişəm. Görünür, bu fikirlərim bəyənilmədiyi üçün nə Milli Məclisin iclasına, nə də televiziyaya dəvət ediblər. Ona görə də sizə təşəkkür edirəm ki, qəzetinizdə fikrimi çatdırmaq üçün imkan yaradıbsınız.
-Bu söhbət tez-tez təkrar olunur. Bax, ziyalılar neyləyə bilərlər? Əgər ziyalılar durub piket keçirsələr, tutub basacaqlar ki, piket keçirmək olmaz. Ziyalılar Milli Məclisə dəvət olunmurlar, yaxud o ziyalılar dəvət olunur ki, onlar Milli Məclis deyəni deyir. İndi Siz deyin, ziyalılar neyləsin?Bir də son 5 ildə ən çox eşitdiyim söz - bunu xüsusən mənə deyirlər «uman yerdən küsərlər» olub. Mən də buna cavab olaraq deyirəm ki, «tək əldən səs çıxmaz».
-Bağışlayın məni, o da keçmişdən qalan fikirdir ki, mən Yazıçılar Birliyinə rəhbərlik edirəmsə, yazıçılar mənim arxamca getməlidir. Bu, belə deyil. Hər yazıçının öz fikri var. Mən öz fikrimi ifadə edə bilərəm. Özü də bu məsələ o qədər tələsik həll olundu ki, heç yığışıb məsləhətləşə də bilmədik. -Hər halda dillə-bağlı referendum keçirmək söhbəti də gedir. -Mən şəxsən bunun əleyhinəyəm. Çünki mən əminəm ki, referendum keçirilsə, ya Azərbaycan dili qalacaq, ya da Azərbaycan türkcəsi. Buna mənim şübhəm yoxdur. Amma mən bütün dünya qarşısında biabırçılıq sayıram ki, təzədən referendum keçirib öyrənək görək bizim adımız nədir, dilimiz nədir?Mən başqa bir «referendum» təklif edirəm. Bu gün bizim konstitusiyamızda dövlət dilimiz «Azərbaycan dili» adlanır. Yeni Konstitusiya qəbul edilənə qədər heç bir fərmanla dilə yeni ad verməmək, amma mətbuat səhifələrində yazanların, radio və televiziyada çıxış edənlərin «Azərbaycan», «Azəri», «Türk», «Azərbaycan türkcəsi», «Azəri türkçəsi» istilahlarını işlətməsinə imkan verilsin. Bunların hansı xalq tərəfindən daha geniş rəğbət, daha çox rəğbət qazanarsa, qulağa və üriyə yatarsa, daha sıx-sıx işlənərsə, onu da gələcək Konstitusiyada rəsmiləşdirə bilərik.
-Bununla əlaqədar referendum keçirilməsi məsələsindən söhbət açan bəzi siyasətçilər deyir ki, xalq referendumda qaraya ağ deyə bilər. Bu fikrə Sizin münasibətimizi bilmək maraqlı olardı. Axı tək-tək adamlar yox, bütöv xalq qaraya necə ağ deyə bilər? -Mən belə hesab edirəm ki, Azərbaycan türkcəsini tək türk dili adlandırmaq elə özü qaraya ağ deməkdir.
-Onu deyə bilərəm ki, mən bir az səbrli adamam, onun bağrı çoxdan çatlayardı. -Söhbət üçün təşəkkür edirəm. Müsahibəni apardı Müsəllim Həsənov («Müstəqil qəzet». 8 yanvar 1993)
DİLİMİZİN ADI Azərbaycaıı Respublikası Milli Məclisinə
Son vaxtlar dilimizin adıyla bağlı gedən söhbətlər və irəli sürülən təkliflər məni də bu məsələyə münasibətimi bildirməyə vadar edir. Əvvəla, onu deyim ki, bizcə, indi bu məsələnin qaldırılmasınm vaxtı deyil, həllini tələb edən başqa, daha aktual və ağrılı problemlərimiz var. Amma madam ki, bu məsələ müzakirə obyektinə çevrilib, mənim də mülahi- zələrimi nəzərə almağınızı xahiş edirəm. Şübhəsiz, söhbət ölkəmizin, dövlətimizin admdan getmir. Ölkəmiz - Azərbaycan, müstəqil dövlətimiz Azərbaycan dövlətidir. Söhbət dövlət dilimizin necə adlandırılmasmdan gedir. Bəzi hallarda ölkənin və dilin adı bir-birinə uyğun gəlir, məsələn, Fransa fransız dili, Almaniya alman dili, İtaliya - italyan dili, Rusiya - rus dili və s. Bəzi halda uyğun gəlmir, məsələn, ABŞ-m, Avstraliyanm dili ingilis dili, Meksikanm, Argentinanm dili - ispan dili, Braziliyanm dili - portəgiz dili, Avstriyanm dili - alman dili, Misirin, İraqm, Sudanm dili - ərəb dili və s. və b. k. Bəs Azərbaycanm dövlət dili necə adlanmalıdır? Bu barədə müxtəlif fıkirlər, rəylər var. Bəziləri dilimizi əsrlər boyu adlandırıldığı kimi türk dili, bəziləri 1936-cı ildən bəri adlandırıldığı kimi Azərbaycan dili adlandırmağı təklif edir. Hər iki təklifin tərəfdarları bir-birlərinə qarşı kəskin çıxışlar edir, siyasi ittihamlardan belə çəkinmirlər. Bizcə, bu məsə- lənin həllində emosiyalara qapılmaq, bir-birini damğala- maq, bir- birinin niyyətini şübhə altına almaq düzgün yol deyil. Ən düzgün yol elmi, tarixi dəqiqlik və tam obyek- tivliyə riayət etmək yoludur. Elmi, tarixi dəlillərə əsaslansaq və bugünkü realhğı nəzərə alsaq, ən dəqiq ad, məncə, belədir: Azərbaycan türk dili. İki sözdən ibarət olan bu tərkibdə, zənnimcə, hər iki kəlmə son dərəcə vacibdir. Əvvəlcə, bu tərkibin "TÜRK" hissəsi haqqmda bir neçə kəlmə demək istəyirəm. Ana dilimizin uzun əsrlər boyunca "TÜRK DİLİ" adlandırıldığınm xüsusi sübuta ehtiyacı yoxdur. Bu, o qədər aydm məsələdir və o qədər tarixi sənədə, mətnə əsaslanır ki, burada yalnız bir neçə faktı xatırlatmaq kifayətdir: Nizamidən, Xaqanidən, Nəsimidən üzübəri bütün klassiklərimiz dilimizi məhz "TÜRK DİLİ" kimi anlamışlar və "AZƏRBAYCAN DİLİ" kimi süni bir adı ağıllarma belə gətirməmişlər. Müasirləri Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|