Xalqpedagogikas I

LOTIN AMERIKASI MAMLAKATLARIDA TA’LIM JARAYoNINING YO’LGA QO’YILIShI.
Asosiy savollar:
1. Lotin Amerikasi mamlakatlarida ta’lim muammolarinipg umumiy masalalari.
2.Braziliya va Argentina ta’lim tizimiga xos xususiyatlar.
3. Kolumbiya va Chili ta’lim tizimi, undagi muammolar.
4. Lotin Amerikasi mamlakatlari ta’lim tizimlariga xo xususiyatlarning qiyosiy taxlil etilishi:
1. Lotin Amerikasi - 33 ta mustakil davlat na 13 ta turli siyosiy birliklarni o’z ichiga olgai mintaqadir.
1990 yildan buyon Lotin Amerikasi mamlakatlari ta’lim tizimlari rivojlanib bormoqda. Avvallariga nisbatan boshlang’ich o’rta maktablarda
xamda kollejlarda ta’lim oluvchilar soni ancha ortgan. Kupchilik davlatlarda savodxonlik darajasi ancha o’zgagargan. Argentina, Chili, Kuba va Urugvay davlatlarida savodxonlik darajasi 60 % dan ortik. Kupchilik xukumatlar savodsiz kattalarni o’qitish buyicha maxsus dasturlar kabul kilishgan. Ta’limdagi tarakkiyogga qarashib ba’zi muammolar xam xali o’z echimini kutmoqda. Gvatemala va Gaiti kabi davlatlarda savodxonlik darajasi 60% dan past. Butun lotin Amerikasida ta’lim darajasi kishlok joylarda shaxarlarga nisbatan ancha pastdir.
Deyarli barcha Lotin Amerikasi davlatlarida bolalarning boshlang’ich ta’lim olishlari majburiydir. Biroq kup joylarda, ayniqsa kishlok joylarda, shaxarlarnipg kambagal kvartallarida maktablar, o’quv materiallari va malakali o’qituvchilar etishmagani bois ushbu talab xar doim xam bajarilavermaydi. Kupchilik o’quvchilar maktabda ta’lim olishni boshlagach, kup utmay o’z oilalariga ro’zgor tebratishga erdam berish uchun o’qishni tashlab ketmoqdalar. Barcha Lotin Amerikasi mamlakatlarida xukumatlar yangi-yangi maktablarni kurmoqdalar, yangi-yangi dasturlarni kabul kilmoqdalar. Ammo kurilayotgan maktablar va tayyorlayotgan ukituvchilar soniga nisbatan axoli soni tezrok o’sib bormoqda. Bundan tashkari ta’lim uchun tuplanayottan xak mikdori borgan sayin ortib bormoqda.Kupchilik Lotin Amerikasi davlatlari bolalar bogchadan kollejga kadar davlat ta’lim muassasalarida tekin ta’lim olishlari mumkin. Biroq so’nggi ta’minlagan yoki badavlat oilalarning farzandlari odatda pulli xususiy maktablar xam davlat mablaglari bilan ta’minlanadi. Lotin Amerikasidagi kupchilik davlatlarda xususiy maktablar Katolik Cherkovlarning boshqaruvi ostidadir. Uzoq yillar davomida xususiy maktablar davlat maktablariga nisbatan yaxshirok ta’lim berib kelmoqda. Biroq sunggi yillarda davlat maktablari uchun xam katta pul mablaglarining ajratilishi natijasida ulardagi ta’lim sifati xususiy maktablar darajasiga etib qoldi. Lotin Amerikasidan kuplab nufuzli davlatga karashli va xususiy kollej xamda universitetlar mavjud. Ular orasida bir kancha kadimiy ta’lim dargoxlari mavjud. Masalan, Lotin Amerikasida 18-23 yoshdagi axolining 27%i Dominikan respublikasidagi San- Domingo universiteti 1538 yilda, Limadagi San-Markos universiteti 1551 yilda, Kolumbiyaning Bogota shaxridagi Sant-Tomas 1580 yilda kurilgan oliy o’quv yurtlarida ukiydi.
1980 yildan buyon kollej va universitetlar mikdori katta tezlik bilan ortib bormoqda. Turli davlatlarda oliy o’quv yurtlariga kirmoqchi bulganlar soni oliy dargoxlar kabul rejalaridan ancha katta.
2.Braziliya Lotin Amerikasidagi eng katta davlat axolisi 164 million kishini tashkil etadi.Braziliyalik kattalarning 80% yozish va o’qishni biladi. Biroq ta’lim darajasi xatto bir mamlakatning ichida xam farklanadi. Ta’lim darajasi janubiY Braziliyada ancha yukori. Braziliyada davlatga karashli boshlang’ich ta’lim tizimi tekin ta’lim berishga karatilgan 7 yoshdan 14 yoshgacha bulgan davrda bolalar boshlang’ich maktablarga borishlari shart. Boshlang’ich maktablarni tamomlagan bolalarning kupchiligi ishga kiradilar. Bunday bolalarning aksariyati kambagal oilalarning farsandlaridir.Braziliyaning kupchilik kishlok joylarida maktablar va ukituvchilar etishmaydp. Ba’zi hunday joylarda radio orkali ta’lim bershl yo’lga kuyilgan. Universitet talabalari ixtiyoriy ravishda ukituvchilar etishmayotgan xududlarda keng tarkalgan xukumat kattalar savodxonligini oshirish uchun maxsus dasturlar kabul kilgan. Davlatga karashli maktablarda ta’lim tekin amalga oshiriladi. Biroq Braziliya o’rta maktablarining kupchiligi xususiy va pullidir. Xaligacha Katolik Cherkov kupchilik o’rta maktablarni boshkaradi. Braziliyada 65 ta kollej va universitet mavjud. Eng katta universitet San Paula universiteti bulib, unda 54000 talaba ta’lim oladi. Argentina Login Amerikasidagi xududining kattaligi va axolisinipg kupchiligi buyicha 2-urindagi mamlakat. Noytaxti Buenos-Ayres: davlat tili -ispan tili. 95% axoli savodlidir. Argentinada bepul boshlang’ich va o’rta ta’lim kafolatlanadi. Mamlakatda xususiy maktablar kup. Davlat konuniga binoan 6 yoshdan 14 yoshgacha barcha bolalar maktabga borishi shart. Shunday bo’lsada, o’rta maktab yoshdagi bolalarning fakat oz kismigina o’rta maktablarni tugatadi. Extimol, bunga kishlok joylardagi iqtisodiy axvol xamon og’irligicha kolayotgani sababdir. Argentinada 45 ta universitet mavjud. Buenos-Ayres universiteti nafaqat Argentina balki butun Lotin Amerikasidagi eng yirik universitetdir. Unda 140.000 talaba ta’lim oladi.
3. Kolumbiya va Chili ta’lim tizimi, uidagi muammolar. Kolumbiya, Poytaxti-Bogota, rasmiy davlat tili-ispan tili, axolisi-35,487.000 (1994Y).
Kolumbiyalik 80% kattalar o’qish va yozishni biladilar. Xukumat 7-11 yoshdagi barcha bolalardan maktabga borishi talab etadi. Biroq ba’zida kishlok joylarda bu talab amal kilmaydi. Chunki bu erdagi maktablarda bor yo’gi 2 yoki 3 sinf mavjuddir.Kolumbiyada jami 40 ta universitet mavjud. Eng katta universitet Bagotadagi universitetdir.Chili Poytaxti-Santyago, davlat tili-ispan tili, axolisi-14 million kishi.
(1984).Chililiklarning 90% dan ortigi yozish va o’qishni biladi. (15 va undan katta yoshdagilar orasida). Chilida bolalar tekin boshlang’ich ta’lim bilan ta’minlaladi.
Boshlang’ich maktablarga bolalar 8 yil katnaydilar.Chilida xam maktablarda ta’lim turlicha. Ularning kupchiligi Katolik Cherkov tomonidan boshkariladi. Davlatga karashli o’rta maktablarda ta’lim bepul. Shunga karamay boshlang’ich maktablar bitiruvchilarining kupchiligi o’rta maktabda ta’lim olishni davom ettirmaydilar. Ular o’z oilalariga ro’zgor tebratishga yordamlashish uchun ishga kiradilar.Chilida 23 ta universitet bulib, ularda
jami 125.000.ga yakin talaba ta’lim oladi. Lotin Amerikasi mamlakatlari ta’lim tizimlariga xos xususiyatlarining kiyosiy taxdil etilishi, turli mamlakatlarning ta’lim tizimlari, ularning xususiyatlari, ulardagi muammolar urganilganda nafakat tavsiyalash, tarixiy metodlardan, balki ayni vaktda kiyosiy taxlil metodidan foydalanish talab etiladi. Chunki turli mamlakatlarning ta’lim-tarbiya soxasidagi muammolarni o’zaro etishmayotgan xududlarda ta’lim berish Braziliyada keng tarkalgan xukumat kaggalar savodxonligini oshirish uchun maxsus dasturlar kabul kilgan.
Davlatga karashli maktablarda ta’lim tekin amalga oshiriladi.,Biroq -Braziliya o’rta maktablarining kupchiligi xususiy va pullidir. Xaligacha Katolik Cherkov kupchilik o’rta maktablarni boshkaradi. Braziliyada 65 ta kollej va universitet mavjud. Eng katta universitet San Paula universiteti bulib, unda 54,0000 talaba ta’lim oladi. Argentina Lotin Amerikasidagi -xududining kattaligi va axolisining kupchiligi buyicha 2-urindagi mamlakat. Poytaxti Buenos-Ayres: davlat tili - ispan tili. 95% axoli savodlidir. Argentinada bepul boshlang’ich va o’rta ta’lim kafolatlanadi. Mamlakatda xususiy maktablar kup. Davlat konuniga binoan 6 yoshdan 14 yoshgacha barcha bolalar maktabga borishi shart. Shunday bo’lsada, o’rta maktab yoshdagi bolalarning fakat oz kismigina o’rta maktablarni tugatadi. Extimol, bunga kishlok joylardagi iqtisodiy axvol xamon ogirligicha kolayotgani sababdir. Argentinada 45 ta universitet mavjud. Buenos-Ayres universiteti nafakat Argentina balki butun Lotin Amerikasidagi eng yirik universitetdir. Unda 140.000 talaba ta’lim oladi.
3. Kolumbiya va Chili ta’lim tizimi, undagi muammolar. Kolumbiya, Poytaxti-Bogota, rasmiy davlat tili-ispan tili, axolisi-35,487.000 (1994Y).
Kolumbiyalik 80% kattalar o’qish va yozishni biladilar. Xukumat 7-11 yoshdagi barcha bolalardan maktabga borishni talab etadi. Biroq ba’zida kishlok joylarda bu talab amal kilmaydi. Chunki bu erdagi maktablarda bor yo’gi 2 yoki 3 sinf mavjuddir.Kolumbiyada jami 40 ta universitet mavjud. Eng katta universitet Bagotadagi universitetdir.Chili 11oytaxti-Santyago, davlat tili-ispan tili, axolisi-14 million kishi (1984).Chililiklarning 90% dan ortigi yozish va o’qishni biladi. (15 va undan katta yoshdagilar orasida). Chilida bolalar tekin boshlang’ich ta’lim bilan ta’minlanadi. Boshlang’ich maktablarga bolalar 8 yil katnaydilar. Chilida xam makgablarda ta’lim turli. Ularning kupchiligi Katolik Cherkov tomonidan boshkariladi. Davlatga karashli o’rta maktablarda ta’lim bepul. Shunga karamay boshlang’ich maktablar bitiruvchilarning kupchiligi o’rta maktabda ta’lim olishni davom ettirmaydilar. Ular uz oilalariga ro’zgor tebratishga yordamlashish uchun ishga kiradilar.Chilida 23 ta universitet bulib, ularda jami 125.000.ga yakin talaba ta’lim oladi.

Davlatlar	Savodxopl	Boshlang’ich	Bepul ta’lim	O’qishni tashlashning asosiy
	ik	ta’lim davri		sabablari.
	darajasi.
Brasiliya	80%	7-14 yosh	Boshlang’ich	Maktab va ukituvchilar
			ta’lim	etishmasligi.
Argentina	94%	6-14 yosh	Boshlang’ich va	Kishlok sharoitining ogirligi.
			o’rta ta’lim
Chili	90%	6-14 yosh	Boshlang’ich,	Oilaga iqtisodiy yordam berish
			davlat	zarurati.
			maktablaridag
			i o’rtata’lim

Savollar.

1. Lotin Amerikasi mamlakatlarida ta’lim muammolari xaqida gapirib bering.
2. Braziliya va Argentina ta’lim tizimiga xoz xususiyatlarini tushuntiring.
3.Kolumbiya va Chili ta’lim tizimi, undagi muammolar.

Braziliya Lotin Amerikasidagi eng katta davlat axolisi 164 million kishini tashkil etadi.Braziliyalik kattalarning 80% yozish va o’qishni biladi. Biroq ta’lim darajasi xatto bir mamlakatning ichida xam farklanadi. Ta’lim darajasi janubiY Braziliyada ancha yukori. Braziliyada davlatga karashli boshlang’ich ta’lim tizimi tekin ta’lim berishga karatilgan 7 yoshdan 14 yoshgacha bulgan davrda bolalar boshlang’ich maktablarga borishlari shart. Boshlang’ich maktablarni tamomlagan bolalarning kupchiligi ishga kiradilar. Bunday bolalarning aksariyati kambagal oilalarning farsandlaridir.Braziliyaning kupchilik kishlok joylarida maktablar va ukituvchilar etishmaydp. Ba’zi hunday joylarda radio orkali ta’lim bershl yo’lga kuyilgan. Universitet talabalari ixtiyoriy ravishda ukituvchilar etishmayotgan xududlarda keng tarkalgan xukumat kattalar savodxonligini oshirish uchun maxsus dasturlar kabul kilgan. Davlatga karashli maktablarda ta’lim tekin amalga oshiriladi. Biroq Braziliya o’rta maktablarining kupchiligi xususiy va pullidir. Xaligacha Katolik Cherkov kupchilik o’rta maktablarni boshkaradi. Braziliyada 65 ta kollej va universitet mavjud. Eng katta universitet San Paula universiteti bulib, unda 54000 talaba ta’lim oladi. Argentina Login Amerikasidagi xududining kattaligi va axolisinipg kupchiligi buyicha 2-urindagi mamlakat. Noytaxti Buenos-Ayres: davlat tili -ispan tili. 95% axoli savodlidir. Argentinada bepul boshlang’ich va o’rta ta’lim kafolatlanadi. Mamlakatda xususiy maktablar kup. Davlat konuniga binoan 6 yoshdan 14 yoshgacha barcha bolalar maktabga borishi shart. Shunday bo’lsada, o’rta maktab yoshdagi bolalarning fakat oz kismigina o’rta maktablarni tugatadi. Extimol, bunga kishlok joylardagi iqtisodiy axvol xamon og’irligicha kolayotgani sababdir. Argentinada 45 ta universitet mavjud. Buenos-Ayres universiteti nafaqat Argentina balki butun Lotin Amerikasidagi eng yirik universitetdir. Unda 140.000 talaba ta’lim oladi.

3. Kolumbiya va Chili ta’lim tizimi, uidagi muammolar. Kolumbiya, Poytaxti-Bogota, rasmiy davlat tili-ispan tili, axolisi-35,487.000 (1994Y).
Kolumbiyalik 80% kattalar o’qish va yozishni biladilar. Xukumat 7-11 yoshdagi barcha bolalardan maktabga borishi talab etadi. Biroq ba’zida kishlok joylarda bu talab amal kilmaydi. Chunki bu erdagi maktablarda bor yo’gi 2 yoki 3 sinf mavjuddir.Kolumbiyada jami 40 ta universitet mavjud. Eng katta universitet Bagotadagi universitetdir.Chili Poytaxti-Santyago, davlat tili-ispan tili, axolisi-14 million kishi.
(1984).Chililiklarning 90% dan ortigi yozish va o’qishni biladi. (15 va undan katta yoshdagilar orasida). Chilida bolalar tekin boshlang’ich ta’lim bilan ta’minlaladi.
Boshlang’ich maktablarga bolalar 8 yil katnaydilar.Chilida xam maktablarda ta’lim turlicha. Ularning kupchiligi Katolik Cherkov tomonidan boshkariladi. Davlatga karashli o’rta maktablarda ta’lim bepul. Shunga karamay boshlang’ich maktablar bitiruvchilarining kupchiligi o’rta maktabda ta’lim olishni davom ettirmaydilar. Ular o’z oilalariga ro’zgor tebratishga yordamlashish uchun ishga kiradilar.Chilida 23 ta universitet bulib, ularda
jami 125.000.ga yakin talaba ta’lim oladi. Lotin Amerikasi mamlakatlari ta’lim tizimlariga xos xususiyatlarining kiyosiy taxdil etilishi, turli mamlakatlarning ta’lim tizimlari, ularning xususiyatlari, ulardagi muammolar urganilganda nafakat tavsiyalash, tarixiy metodlardan, balki ayni vaktda kiyosiy taxlil metodidan foydalanish talab etiladi. Chunki turli mamlakatlarning ta’lim-tarbiya soxasidagi muammolarni o’zaro etishmayotgan xududlarda ta’lim berish Braziliyada keng tarkalgan xukumat kaggalar savodxonligini oshirish uchun maxsus dasturlar kabul kilgan.
Davlatga karashli maktablarda ta’lim tekin amalga oshiriladi.,Biroq -Braziliya o’rta maktablarining kupchiligi xususiy va pullidir. Xaligacha Katolik Cherkov kupchilik o’rta maktablarni boshkaradi. Braziliyada 65 ta kollej va universitet mavjud. Eng katta universitet San Paula universiteti bulib, unda 54,0000 talaba ta’lim oladi. Argentina Lotin Amerikasidagi -xududining kattaligi va axolisining kupchiligi buyicha 2-urindagi mamlakat. Poytaxti Buenos-Ayres: davlat tili - ispan tili. 95% axoli savodlidir. Argentinada bepul boshlang’ich va o’rta ta’lim kafolatlanadi. Mamlakatda xususiy maktablar kup. Davlat konuniga binoan 6 yoshdan 14 yoshgacha barcha bolalar maktabga borishi shart. Shunday bo’lsada, o’rta maktab yoshdagi bolalarning fakat oz kismigina o’rta maktablarni tugatadi. Extimol, bunga kishlok joylardagi iqtisodiy axvol xamon ogirligicha kolayotgani sababdir. Argentinada 45 ta universitet mavjud. Buenos-Ayres universiteti nafakat Argentina balki butun Lotin Amerikasidagi eng yirik universitetdir. Unda 140.000 talaba ta’lim oladi.
3. Kolumbiya va Chili ta’lim tizimi, undagi muammolar. Kolumbiya, Poytaxti-Bogota, rasmiy davlat tili-ispan tili, axolisi-35,487.000 (1994Y).
Kolumbiyalik 80% kattalar o’qish va yozishni biladilar. Xukumat 7-11 yoshdagi barcha bolalardan maktabga borishni talab etadi. Biroq ba’zida kishlok joylarda bu talab amal kilmaydi. Chunki bu erdagi maktablarda bor yo’gi 2 yoki 3 sinf mavjuddir.Kolumbiyada jami 40 ta universitet mavjud. Eng katta universitet Bagotadagi universitetdir.Chili 11oytaxti-Santyago, davlat tili-ispan tili, axolisi-14 million kishi (1984).Chililiklarning 90% dan ortigi yozish va o’qishni biladi. (15 va undan katta yoshdagilar orasida). Chilida bolalar tekin boshlang’ich ta’lim bilan ta’minlanadi. Boshlang’ich maktablarga bolalar 8 yil katnaydilar. Chilida xam makgablarda ta’lim turli. Ularning kupchiligi Katolik Cherkov tomonidan boshkariladi. Davlatga karashli o’rta maktablarda ta’lim bepul. Shunga karamay boshlang’ich maktablar bitiruvchilarning kupchiligi o’rta maktabda ta’lim olishni davom ettirmaydilar. Ular uz oilalariga ro’zgor tebratishga yordamlashish uchun ishga kiradilar.Chilida 23 ta universitet bulib, ularda jami 125.000.ga yakin talaba ta’lim oladi.