Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K

t
t
t
T
t
Z
E
СDD
r






(5.6.)
bu yerda,
E
t
-
t-yildagi samara (natija);
Z
t
– t-yildagi harajatlar;
T
r
- hisoblanadigan davr (loyihani amalga oshirish muddati), yil;
t
– vaqt intervali r nomeri yoki yillar soni;
α
t
– diskontlash koeffitsienti.
Agar CDD>0 bo`lsa, innovatsion loyiha iqtisodiy samarali hisoblanadi. Sof
diskontlangan daromadning bir qancha boshqacha nomlari ham mavjud: sof joriy
qiymat (NPV), sof keltirilgan samara va integral samara.
Daromadlilik indeksi (UD) o`z oldiga daromadlar va joriy harajatlar farqining t
kapital qo`yilmalarga diskontangan qiymatini quyadi va quyidagi formula bo`yicha
hisoblanadi:
;
)
(
1
.
1
t
t
Т
t
t
t
jar
t
Т
t
K
Z
E
UD
r
r









(5.7.)
bu yerda: Z
jar.t
– t – yildagi joriy harajatlar,
K
t
- t- yildagi innovatsion loyiha kapital qo`yilmalari.
Agar UD>1 bo`lsa, innovatsion loyiha samarali, rentabelli hisoblanadi. Bu
holatda innovatsion loyiha bo`yicha diskontlangan joriy daromadlar summasi
diskontlangan kapital qo`yilmalar (investitsiyalar) miqdorini oshiradi. Daromadlilik
indeksi ko`pincha rentabellik indeksi yoki foydalilik indeksi deb ham aytiladi.
Daromadlilikning ichki normasi (DIN) – bu diskontning shunday normasiki,
(E
ich
), bunda innovatsiyani amalga oshirish jarayonidagi keltirilgan samara (daromad)
miqdori diskontlangan, ichki daromadlilikni normasi diskontlash stavkasi
hisoblanadi, bunda innovatsion loyiha bo`yicha sof diskotlangan daromad nolga teng
bo`ladi. Daromadlilikning ichki normasi (DIN) yoki diskont normasi (E
ich
) quyidagi
formula bo`yicha hisoblanadi:

---

400
;
)
1
(
)
1
(
1
.
1
t
ich
t
Тr
T
t
ich
t
jar
t
Тr
T
T
К
T
Z
E








(5.8.)
Daromadlilikning ichki normasi qo`shimcha kiritilgan pul mablag`lari
summasini harakterlaydi, ular korxonalar tomonidan innovatsion loyihalarni
moliyalashtirish uchun jalb etilgan bo`lishi mumkin. Agar E
ich
investor tomonidan
kutiladigan kapitalning daromad normasidan (rentabellik normasidan) katta bo`lsa
yoki unga teng bo`lsa, loyiha samarali hisoblanadi. Innovatsion loyihani bank krediti
hisobidan moliyalashtirishda E
ich
ning qiymati bank foiz stavkasining yuqori
chegarasini aniqlaydi. Daromadlilikning ichki normasini hisoblashni innovatsion
investitsiyalar miqdoriy tahlilining birinchi bosqichi sifatida qo`llash mumkin. Xorij
amaliyotida bu ko`rsatkich bo`yicha, shunday innovatsion loyihalar tanlanadi-ki,
bunda daromadlilikning ichki normasi (DIN) 15% dan kamni tashkil etadi.
Amaliyotda daromadlilikning ichki normasini hisoblash boshqa normalar ostida ham
uchraydi: rentabellik normasi, investitsiyalar qaytimi normasi, foydaning ichki
normasi va qoplanishning ichki normasi.
Investitsiyalar koplanishining diskontlangan muddati (T
kop
) o`z oldiga yillardan
iborat davrni qo`yadi. Bu muddat mobaynida innovatsiyalarga investitsiya qilingan
umumiy summa (K
in
) pul tushumi natijalari (E
sum
) bilan qoplanadi. Bu ko`rsatkichlar
diskontlashni hisobga olgan holda aniqlanadi. Investitsiyalar qoplanishining
diskontlangan muddati quyidagi formula bo`yicha niqlanadi:
.