Xayitov sh. N., Artikova d. M., Musayeva j. K

5.5. Kelajak innovastion tashkilotlarining xususiyatlari
Tashkiliy loyihalashtirish, yangi modellar va tuzilmalardan foydalanish
menejmentining
muhim
yo’nalishlaridan
bo’ladi.
Kelajak
innovastion
tashkilotlarining xususiyatlari 1- rasmda ko’rsatilganlar. Ular tizimchalar va
elementlarning sifatini va ularning ochiq tizim sifatidagi tashkilot ichidagi aloqalarini
namoyish qiladilar.
Yangi turdagi tashkilot mo’ljallashning ikki o’qiga ega:
birinchisi – ichki tuzilmalar, elementlar, omillar va tizimchalarning ichki
o’zaro hamkorligiga. Bu mo’ljal markazlashtirishni tugatilishi va bo’linmalarning
mustaqilligiga asoslangan, bu ularning yuqori manyorvchanligi, operativligi, tashkiliy
shakllarining ko’pligi, yangi usullarining ixchamligini ta’minlaydi.
Ikkinchi o’qi tashqi muhitga qaratilgan, u uzoq muddatli tendenstiyalar,
barqarorlikni amalga oshirish bilan bog’liq. Tizimni tashqi muhitda faoliyat yuritishi.
Tashkilotni rivojlanishining bu ikkinchi tendenstiyasi sinergik (hamkorlik) samarasini
yaratuvchi
mexanizmni
jipslashishi
va
intergrastiyalashishga
asoslangan,
u
harakatlarning bitta
5.1. – rasm. Kelajak innovastion tashkilotlarining xususiyatlari
maqsadiga qaratilgan birlashishlardan tashkil topuvchi samaralarni ko’payishidan
iboratdir. Bu shuni bildiradiki, u elementlarning oddiy summasidan samaradan
Таshkilotning umumiy
yashsash qobiliyati va
barqarorligini oshishi
Harakatlarni birlashtirishdan
jipslashish va sinergik jipslashish
sinergik (hamkorlik) sаmаrаsi
Yangi usullar, теxnologiyalar,
mаhsulotlar vа хizmatlarning turli
tumanligi
Faoliyat vа tuzilmalarni har
tomonlama rivojlantirish
Loyihaviy yondashishni
mo’ljallash
Таshqi muhitga moslashish
innovatsion, ijodiy yondashish, каsbiy
o’sish, оbro’ vа h.k boyliklarining
ustuvorligi
Таshkil qilish shakllarining кo’pligi
Ishlab chiqarish tuzilmalarining
operanivligi vа manevrchanligi
(chaqqonligi)
Техноlogiyalar, ishlab chiarishlar vа
boshqaruv usullarining ixchamligi
boshqaruvning innovatsion хаrakteri
Raqobat аfzalliklarini yaratish vа
raqobatbardoshligini оshiirish qobiliyati
Innovatsion
tаshkilotlarning
хususiyatlari

---

126
ko’proqdir, ya’ni o’zini o’zi rivojlantirishi va takomillashishga asoslangan murakkab
tizimlarda, innovastion tashkilot ham ularga kiradi, katta sinergik (hamkorlik)
samarasi kuzatiladi.
Rivojlanishning ikkita tendenstiyalarni umumlashtirish asosida alomatlarning
to’rtta asosiy vazifaviy kategoriyalari vujudga keladi, ya’ni tizimni moslashuvi, uning
tashqi muhitga javob qaytarishi nuqtai nazaridan maqsadga erishishi, elementlarning
integrastiyalashishi va ularning o’zaro munosabatlari, hamda o’zini o’zi tashkil
qilishning ichki tamoyili tizimning gomeostazini qo’llab quvvatlash.
Innovastion tizimning xususiyatlari ikkita qarama qarshi tendenstiyalar: bir
tomondan markazlashtirishni tugatish va tabaqalashtirish va boshqa tomondan
markazlashtirish
va
integrastiyalangan
jarayonlarning
o’zaro
hamkorligini
takomillashtirishga asoslangan.
Tizim umuman muvofiq faoliyat yurita olishi uchun, unda tashkilotni mavjud
bo’lishining har xil masofaviy va vaqtli davralarida vositachilar, innovastiyalar
manbalari, muqobil elementlar (yetkazib beruvchilar, sheriklar, pudratchilar va
boshqalar) rolini o’ynashga qodir turli tuman vazifaviy tizimchalar va elementlarni
jamlanishi sodir bo’ladi.
Tashkilotning ko’pgina shakllarining mavjudligi tizimning masofaviy doirasini
tashkil qiladi, o’zining faoliyatida turli tuman yangi usullar, mahsulotlar va
xizmatlardan foydalanuvchi ishtirokchilar, tizimchalar va muqobil elementlarni
ko’pligi esa aloqalarning ko’pligi bilan o’zaro bog’langan va chatishib ketgan, bu
tashkilotning umumiy yashash qobiliyati va barqarorligini oshishini ta’minlaydi.
Masalan, xo’jalik bo’linmalari va tashkiliy tuzilmalarning o’zaro aloqasi
innovastion rivojlanish talablari burchagi ostida ko’rib chiqiladi. Bozor iqtisodiyotida
har bir firma o’zining tashkilik tuzilmasini mustaqil ravishda belgilaydi. Ammo
umumiy yashash qobiliyatini oshishi firmaning uchta asosiy vazifaviy tizimchalari
(ITTKI va mahsulotni ishlab chiqish, ishlab chiqarish texnologiyasi va marketing)ni
muvofiq faoliyat yuritishi bilan yaqindan bog’langan.
Tashkilotning vazifaviy tizimchalari turi texnologik operastiyalar aloqalarining
xarakteriga mos kelishi va yangiliklarni ishlab chiqish bosqichlarini shartnoma

---

127
asosida yoki sof bozor aloqalari ishlab chiqarish va sotish bilan parallel tashkil
qilishga qaratilishi kerak.
Mahsulotni bo’linmalar orasidagi o’zaro hamkorliklarni tashkil qilishning
bunday tamoyili moliya, moddiy va axborot oqimlarini, xodimning tajribasi va
bilimlarini, tayyor mahsulot va xizmatlarni epchil taqsamilanishiga asoslangan.