XəZƏr universiteti erciyes universiteti

109 
 
Kentleşme dar manasıyla şehrin oluşumunu ifade etmektedir. Sanayi Dev-
rimi’nin etkileri yayıldıkça Batı dünyasında şehirlerin nüfuslarında ve boyutlarında 
önemli  artışlar  meydana  gelmiştir.  Örneğin  Prusya’da  1880’lerde  şehirlerin  nüfus 
artışı iki milyon, Fransa’da bir milyon, İngiltere’de yedi yüz elli bin civarında ol-
muştur  (Weber,  2010,  13).  Adna  Weber’in  “Growth  of  Cities  in  the  Nineteenth 
Century” adlı eseri  Batı  dünyasındaki şehirlerle  ilgili  önemli  istatistikler  vermek-
tedir. 
Nüfusun  şehirlerde  birikmesi  ile  birlikte  yeni  dayanışma  biçimleri  ortaya 
çıkmıştır. Çünkü iş bölümünün gittikçe çoğaldığı modernleşmekte olan toplumlarda 
insanların  birbirlerine  olan  bağımlılığı  da  artmaktadır.  Bunun  sonucunda  insanlar 
arasındaki dayanışmada belirleyici unsur duygusallık ve akrabalık değil, akıl ve çıkar 
olmaktadır. Bu şekilde bir araya gelen bireyler modern dönemin “örgüt”lerini oluş-
turmaya başlamışlardır. Bu nedenledir ki, “Örgütlü toplum” düzeninin ortaya çık-
ması modern dönemin en önemli özelliklerinden birisi olarak görülür. Yani şehir-
lerde yaşayanlar şehirli olarak zamanla kendileri içinde kolektif bir bilinç oluştur-
muşlardır.  Ortaya  çıkan  bu  kolektif  bilinç  sonraki  süreçte  hak  arama  olgusunu 
meydan getirmiştir (Mardin, 2000). Böylece şehirlerde kamu hukukunun geliştiğini 
görmekteyiz.  Kentleşme  bu  özelliği  ile  yeni  bir  kamu  düzeni  ortaya  çıkarmıştır 
diyebiliriz. Yani, bireyler kendilerine, herhangi bir sivil toplum kuruluşu, örgüt, parti 
veya meslek üyesi hatta bir futbol takımı taraftarı gibi yeni kimlikler yüklemişlerdir. 
Modernite olgusunun ortaya çıkarmış olduğu bu çok farklı kimlik oluşumları, farklı 
toplum yapıları ve toplumsal hareketlerinde alt yapısını oluşturmuştur.   
5.
 
Sonuç 
 
Avrupa’da ortaya çıkan modernite olgusu, sonuçları bağlamında yaşadığı-
mız  gezegendeki  birçok  toplumu  doğrudan  veya  dolaylı  olarak  etkilemiştir.  Mo-
dernite’yi ortaya çıkaran modernleşme sürecinin, çok boyutlu ve kapsamlı bir olgu 
olduğu anlaşılmıştır. Bu süreç en başta seküler bir dünya düzeni ortaya çıkararak, ilk 
olarak varlık ve bilginin kaynağında bir değişimin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. 
En  doğru  bilgiyi  sunan  din  anlayışı  yerine  doğrunun  saklı  olduğu  ve  bunu  ortaya 
çıkaracak olan öznenin de insan olduğu anlayışı, nihayetinde iktidarlar açısından da 
meşruiyet sorununu ortaya çıkarmıştır. Böylece egemenliğin gökyüzünden yeryüzü-
ne inmesi, siyasal yapı ve toplumsal düzen üzerinde köklü değişimlere sebep olmuş-
tur.  Bu  değişimlerin  başında  ulus-devlet  yapılarının  ortaya  çıkması  vardır.  Bunun 
yanı sıra modernleşme süreci, kentleşme, iletişim ve ulaşım ağlarının gelişimi, özgür 
ve rasyonel birey gibi daha birçok oluşumu da beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda 
ortaya  çıkan  yeni  dönemde  geleneksel  toplum  yapılarının  yerini,  modern  toplum 
yapıları almıştır. Modern toplum aynı zamanda sanayi ve kent toplumudur. Böyle 
bir toplumdaki en önemli özelliklerinden birisi, ilişki biçimlerinin değişmesi olmuş-
tur. Akrabalık ve duygusallığın yerini akıl ve çıkar almıştır. Bu yeni ilişki biçimleri 
aynı zamanda birbirini tanımayan insanların veya insan topluluklarının bir amaç al-
tında bir araya gelmesinin de yolunu açmıştır. Yani modern dönem, kentlerde yaşa-
yan insan gruplarının; sendikalar, siyasi partiler ve diğer sivil toplum örgütleri ara-
cılığı ile toplumsal ve siyasal yaşama katıldıkları bir toplumsal organizasyonu ifade 

---

110 
 
etmektedir (Tuna, Şen ve Durdu, 2011, 27). Aynı zamanda bu organizasyon, birey-
lerin yeni kimlikler edindiği bir süreci de ifade etmektedir. Herhangi bir siyasal par-
tiye,  sendikaya  veya  sivil  toplum  kuruluşuna  üye  olmak  şeklinde  ortaya  çıkan 
kimlikler, bireyleri içinde yaşadıkları toplumdaki konumunu ve yerini belirlerken; 
ulus kimliği ise bireyin gezegen içerisindeki konumunu belirleyen yegâne faktör-
lerden  birisi  haline  gelmiştir.  Başka  bir  ifadeyle  modern  çağ,  insanoğlunun  sahip 
olduğu geleneksel kimliğinin yanı sıra yeni kimlik oluşumlarının ortaya çıktığı bir 
zaman dilimidir. Bu oluşumun etkileri modern dönemle sınırlı kalmayıp içinde ya-
şanılan çağı da biçimlendiren bir hal almıştır. Bu yönüyle kimlik kavramı üzerine 
araştırma yapılırken modernitenin kimlik üzerindeki etkilerinin bilinmesi gerekir.  
 
7. Kaynakça 
Altun F. (2011). Modernleşme Kuramı. (2. Basım). İstanbul: Küre Yayınları.  
Anderson, B. (2011). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. (6. Basım). 
(Çev. İ. Savaşır). İstanbul: Metis. (Eserin orijinali 1983’te yayımlandı).  
Ateş,  D.  (2008).  Etnisiteden  Ulusa,  Ulustan  Etnisiteye  (?):  Kültürel,  Siyasi  ve  İktisadi 
Çerçeveler. Doğu Batı. 11(44). 115-130.     
Aydın S. (2000). Modernleşme ve Milliyetçilik. (2. Basım). İstanbul: Gündoğan Yayınları.  
Bauman, Z. (2011). Bireyselleşmiş Toplum. (2. Basım). (Çev. Y. Alogan). İstanbul: Ayrıntı. 
(Eserin orijinali 2001’de yayımlandı).  
Borlandi,  M.;  Boudon,  R.;  Cherkaoui,  M.  and  Valade,  B.  (2011).  Sosyolojik  Düşünce 
Sözlüğü. (Çev. B. Arıbaş). İstanbul: İletişim. (Eserin orijinali 2005’te yayımlandı).  
Demir,  Ş.;  Sesli,  M.  ve  Yılmaz,  V.  (2008).  Türk  Modernleşmesi:  Eleştirel  Bir  Bakış. 
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 3(2). 77-90 
Durgun Ş. (2005). Modernleşme Demokrasi İslam. Ankara: Alter Yayıncılık.  
Edwards,  P.  (Ed.).  (1967).  The  Encyclopedia  of  Philosophy.  Volume  V.  Newyork: 
Macmillan.  
Elias, N. (2013). Uygarlık Süreci. Cilt I. (5. Basım). (Çev. E. Ateşman). İstanbul: İletişim. 
(Eserin orijinali 1939’da yayımlandı). 
Everdell, W. R. (2012). İlk Modernler. (Çev. H. Kocaoluk). (2. Basım). İstanbul: Yapı Kredi 
Yayınları. (Eserin orijinali 1997’de yayımlandı).  
Gencer, B. (2012). İslam’da Modernleşme 1839-1939. (2. Basım). Ankara: Batı Yayınları.   
Giddens, A. (2005). Ulus Devlet ve Şiddet. (Çev. C. Atay). İstanbul: Devin. (Eserin orijinali 
1985’te yayımlandı).  
Giddens, A. (2010). Modernite ve Bireysel Kimlik. (Çev. Ü. Tatlıcan). İstanbul: Say. (Eserin 
orijinali 1991’de yayımlandı).  
Gove, P. B. (Editör). (1964). Webster’s Third New International Dictionary of the English 
Language. Massachusetts: G. & C. Merriam  
Güçlü A. ; Uzun E. ; Uzun S. ve Yolsal Ü. H. (2003). Felsefe Sözlüğü. (2. Basım). Ankara: 
Bilim ve Sanat yayınları.  
Heper, M. (1973). Modernleşme ve Bürokrasi. Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği.  
Kabaağaç, S. ve Alova, E. (1995). Latince-Türkçe Sözlük. İstanbul: Sosyal 
Kılıçbay, M. A.  (2003). Kimlikler Okyanusu. Doğu Batı. (2. Basım). 6(23). 161-165.    
Kurubaş, E. (2008). Etnik sorunlar: Ulus-Devlet ve Etnik gruplar. Doğu-Batı. 2(44). 11-41. 
Mardin, Ş. (2000). “Modernleşme İslam dünyası ve Türkiye”. Milletlerarası Tartışmalı İlmi 
toplantı (17-19 Kasım 2000). S. Orman. (Editör). İstanbul: İSAV 
Marshall G. (2009). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. O. Akınhay ve D.Kömürcü). Ankara: Bilim ve 
Sanat Yayınları. (Eserin orijinali 1994’te yayımlandı). 

---