Xülasə Öz işimdə keyfiyyətli tədqiqat məlumatları və onların effektli yolla toplanmasından bəhs etmişəm. Bu bölmədə elmi tədqiqatın qərar qəbul etmədəki mühüm funksiyası izah edilməyə çalışılmış və buna uyğun olaraq tədqiqatda izlənilən proseslər izah

Giriş

Keyfiyyətli araşdırma, problemin müəyyənləşdirilməsinə dair anlayış və anlayış təmin edən bir araşdırmadır.Kəmiyyət araşdırması ilə aydınlaşdırılması mümkün olmayan olduqca mürəkkəb hadisələri araşdıran, strukturlaşdırılmamış, tədqiqatçı bir tədqiqat metodudur. Baxmayaraq ki,sonrakı kəmiyyət tədqiqatları üçün fikir və ya fərziyyə yaradır. Denzin və Linkoln yazırlar ki, keyfiyyət metodlarının başlıca məqsədi fərdlərin və təşkilatların davranış və fəaliyyətinin motivlərini, habelə onların baxış və müxtəlif məsələlər barəsindəki fikirlərini müfəssəl şəkildə, təfsilata vararaq öyrənməkdir. Keyfiyyət tədqiqatçıları sosial reallığı iştirakçıların gözü ilə görməyə çalışır, çünki inanırlar ki, fərdlərin dünyagörüşünü və fəaliyyətini yalnız bu üsulla başa düşmək olar. Keyfiyyət tədqiqatları sual altındakı problemi mikro-səviyyədə öyrənib izah edir.Keyfiyyətli tədqiqatlar, insanların düşüncə və hisslərini öyrənmək üçün müşahidə və şərh əsasında insan davranışını, təcrübəsini, münasibətlərini, niyyətlərini və motivlərini dərindən dərk etmək üçün istifadə olunur. Tədqiqatçının iştirakçıların fikirlərinə daha çox ağırlıq verdiyi bir araşdırma formasıdır. Case study, əsaslı nəzəriyyə, etnoqrafiya, tarixi və fenomenologiya keyfiyyət tədqiqatlarının növləridir.Sosial və davranış elmlərində keyfiyyət tədqiqatı ədədi informasiyaya əsaslanmayan tədqiqat üsuludur. Bu tədqiqatda müxtəlif sənədlərin, söhbətlərin, intervyuların məzmunu, baş vermiş hadisələr ətraflı araşdırılır.Müxtəlif mənbələrdə sosial və davranış elmlərinə aid tədqiqat metodlarının fərqli təsnifatına rast gəlmək olar.

Psixologiyaya aid edilən keyfiyyət tədqiqatlarını (qualitative research) başqa elm sahələrinə aid olanlardan fərqləndirmək üçün son zamanlar psixoloji keyfiyyət tədqiqatları (qualitative psychological research) ifadəsi işlənir. Qeyd etmək lazımdır ki, sadalanan metod adları bəzən şərti xarakter daşıyır. Bir çox metodları ətraflı gözdən keçirdikdə onların bir birinə çox yaxın olduğu, bəzən isə sadəcə olaraq eyni metoda fərqli adlar verildiyi aydınlaşır.

Keyfiyyətli tədqiqatçılar ümumiyyətlə üç növ verilənlər bazası üzərində işləyirlər:

1. 
   Təbiət və ətraf mühit haqqında məlumat topluları (tədqiqatın aparıldığı kainat, təbii mühit, sosial həyat kimi demoqrafik və ya fiziki xüsusiyyətlər) (Strauss və Corbin, 1990),
   
2. 
   Tədqiqat prosesini vurğulayan məlumat topluları (tədqiqat prosesi zamanı və ya ondan əvvəl yaşanan hadisələr və hadisələr) (Patton, 1990),
   
3. 
   Tədqiq olunan hadisə və fenomenin qavranılmasını vurğulayan məlumat topluları (həm tədqiqat prosesində, həm də tədqiq olunan hadisə və hadisələrdə daxili dəyişikliklər, konfliktlər və ya digər psixosomatik reaksiyalar və s.) (Morgan & Smircich, 1980).
   

Amerika psixoloqu D. Martin psixoloji keyfiyyət tədqiqatları kimi əsas üç metodu göstərir:

• 
  Təbii şəraitdə müşahidə
  
• 
  Etnoqrafik tədqiqat
  
• 
  Hadisənin öyrənilməsi
  

Başqa mənbələrdən bu siyahıya aşağıdakıları əlavə etmək olar:

• 
  Iştirakçı kimi müşahidə aparılması
  
• 
  Məzmun analizi
  
• 
  Fokus qrupu
  
• 
  Qeyri struktur intervyu