Яли Камали архивиндяки «Короьлу» дастанынын
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yarın sana gərəkdir, M əhəmməd əəfaatı. 4) S əkkiz hecalı: Qar lı daəlarmı aədın? D ərin ırmaqlarmı keçdin? Yarından ayrımı düədün? Niçin aəlarsın bülbül hey? Hey n ə yavuz inilsrsin, B ənim dərdim yenilərsin, Dostu görm əkmi dilərsin, Niçin aəlarsın bülbül hey? Qanadın aça bilirsin, Aç uban uç a bilirsin, H əbablar keçə bilirsin, Niçin aəlarsın, bülbül hey? Qalalı əehrinmi yıkıldı? Ya nam- u yarınmı qaldı? Qürb ətdə yarınmı qaldı? Niçin aəlarsın bülbül hey? Q ədrin bilinməzmi oldı? X ətrin sorulmazmı oldı? Ol dost görünm əzmi oldı? Niçin aəlarsın bülbül hey? 5) On hecalı: Hiç qulaəsız siz quəlarmı uçar? Mürəid kiəilər doəru yol açar! Mürəidsiz kiəi qalırmıə naçar?! Var bir kamil ə, sor: niyə gəldin? Ey Yunus əmrə sən bu ev kudi, Kendi n əfsinə ver sənin idi. 159 Bilirim dim ə sən də gəl imdi, Var bir kamil ə, sor: niyə gəldin? 6) On bir hecalı, duraklı: Eəq imamdır bizə, könül cəmaat, Dost yüzi qibl ədir daim salavat, Can s əcdəyə vardı, dost hicranına, Yüz yer ə oruban idər münucat. 7) On bir hecalı, duraksız: Aəiqləri tamusi yandırmaya, Uçmaəına bular baə indirmayə, Yeddi tamu bir ah ə qatlanmaya, Yeddi d əniz eəq odun söndürməya. Cövz ə qaçmaz kərya gibi var, B əçqu gibi iki bulundurmıya, Musa gibi çobanlıq itməyincə, K əlim div Tura göndərmiya. 8) On dört hecalı, iki duraklı: B ən dərviəəm diyənə bir on idəsim gəlir, Tanıyıban əimdidən varub yetəsim gəlir, S ərat kıldan incədir, kılıcdan kəskincədir, Varub onun üstüna, evl ər yapasım gəlir. Altında qaya vardır içi nar ilə pürdir, Varub ol kölg əlikdə bir az yatasım gəlir. T ən eyləmək xocalar xatiriniz xoə olsun, Varuban ol tamuda biraz yanasım gəlir. 9) On altı hecalı: Dinü-milht soraris ən aəiqlərə din nə hacib? Aəiq kiəi xarab olur, aəiq bilməz din, dəyanət! Aəiqlərin könlü, canı məəuqu yanında olur, Ayrı surətdə qılır kim iələsin zindi itaət. Yunus əmrədən sonra da Türkiyə təkyələrində qüvvətlə inki- əaf eden heca vəzninin ilk zamanlar Azərbaycan və Qafqaz oəuzla- 160 rında nə əəkildə olduəuna aid əlimizdə vəsiqə yoxdur. Yazılı ədə- biy yatımızda heca nümunələrinə Xətaidə təsadüf ediyoruz. Xətainin maddi v ə mənəvi tərbiyə etibarilə ərəb və əcəm kulturalarının kəli- t əsindən hüsulə gələn bir padəah olmasına raəmən xalq üçün də əsər yazmıədır. Onun bu hərəkəti məfkurəvi bir xalqçılıq deyil, kən- di din v ə dövlət prinsiplərini aəaəı təbəqə əhali arasmda yerləədir- m ək məqsədiləydi. əsərlərini siyasi fəaliyyətinə yardımçı olaraq yaz dı. Xətai bu qayəsində çox müvəffəq olmuə əəxsiyyətlərdəndir. Türkiy ədə bir kaç yıl əvvəl qapadılan təkyə-dərhag təəkilatları sa- y əsində Xətainin əsərləri Anadolu elinin hər tərəfəinə yayılmıədır. X ətainin əsərləri bizim əhalimizcə daha çox zaman əvvəl unudulmaəa baəlandıəı halda, Türkiyədə indi bilə yaəamaqdadır. Onun hecası əsrlərlə sonra yetiədiyi halda Yunisinkilərin yanmda ç ox sönük v ə ibtidaidir. Xətai Yunusa nisbətlə on bir hecalıları da ha çox kullanmıədır. Mövzuudan sərf-nəzər, təxtiqasını göstər- m ək üçün bir parçasını buraya nəql ediyoruz: Allah bir, M əhəmməd haqq, tanrı birdir, ərənlər üstündə biligin nurdur. C ənnəti əlada bir dərgah vardır, Biz d ə ol dərgahdan ayrılmayalım. Sevdigimiz bizim, onlar da bilsin, ənsaf əhli olan insafa gəlsin, Bir olsun, birlik olsun, dirlik olsun, Biz gitdiəimizdən ayrılmayalım. Qaba-saba olsun haman yük olsun, əridəlim könül evin pak olsun, əah Xətaiyim nəfsimiz haqq olsun, Biz d ə nəfsimizdən ayrılmayalım. Asıl bizdə hecanm inkiəafı məəhur xalq əairi Kərəmdən sonra- dır. Həyat və əəxsiyyəti mənqəbəvi-leqendarnıy bir mahiyyət alan Kə- r əm, əərqi Oəuz türkcəsinin heca sahəsində yetiədirdiyi Füzulisidir. 23 23 K ərəm haqqında ayrıca tədqiqatımız var 161 Onun say əsində heca vəzni, hecanın bilxassə bu gün çox inkiəaf edən on birlisi, bizim ədəbiyyatımızda da yerləəərək in- kiəaf etdi. Kərəmin hecası Xətaininkindən qüvvətlidir. Yunus əmrə ilə baəlayan hərəkatın təkamülü ədd edilə bilər. əsərləri hər kəscə məlum olan Kərəm ilə Anadolunun ye- t iədirdiyi Qaracaoəlan, Aəıq əmər, Gövhəri, Dərdli, Quloəlu kimi əairlər sayəsində heca vəzni bitkin bir hal aldı. On altıncı və on yeddinci əsrin adamlan olan bu əairlərin əsərləri bizim xalqca m əchul olduəundan bir fikir edinmək məqsədilə hər birindən bir ər mənzumə dərc ediyoruz: Qaracaoəlandan: Behey, ala gözlü dilber, Senin göənün seyrandadır! Ben aəlarım, sen gülersin, əman senin nerendedir? , Kaəlann kurulu yaydır, Yüzün bedirlenmiə aydır, Koynuna girmek kolaydır, Hesap, gülün derendedir. Güzel b ell olur tacından, Hiç yük aəlarmı bacından, Dünyada densiz ucundan, Sefil baykuə virandadır. Qaracaoəlan der, vardıəım, Dertli sinemi deldiəim, Suç senin deəil sevdiəim, Sana meyil verendedir. Gövh əridən Ey sit əmkər, döri-eəqində sənin, Bu ç əkdiyim dərdi bir mövla bilir. Açılmaz nazından qönçə dəhanın, N ə yaz, bahar bilir, nə əita bilir. 162 Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|