Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rüfət Göyüşov
Rüfət Göyüşov - AR MM-in 1292.3-cü maddəsində müəyyən olunan, miras şərikinin öz payına dair sərəncam verərkən digər miras şəriklərinin satın almaqda üstünlük hüququ və s. aiddir. Satın almaqda üstünlük hüquqları AR Mülki Məcəlləsi ilə yanaşı, digər normativ hüquqi aktlarda da nəzərdə tutulmuşdur. Belə ki, "Torpaq bazarı haqqında" AR Qanunun 9-cu maddəsinin 5-ci abzasında müəyyən olunmuş qaydaya görə, kənd təsərrüfatı torpaqlarının, onlar üzərində istifadə və icarə hüquqlarının, habelə kənd təsərrüfatına az yararlı və yararsız torpaqların kənd təsərrüfatına və onunla bağlı olan dövriyyəyə cəlb edilməsi məqsədilə satın alınmasında üstünlük hüququ, bu torpaqların əvvəlki istifadəçilərinə və icarəçilərinə, habelə satışa çıxarılan sahələrlə həmsərhəd yerləşən kənd təsərrüfatı istehsalçılarına verilir. Subyektiv hüquq kimi satın almaqda üstünlük hüququnun həyata keçirilməsi üçün qanunverici müəyyən zaman məhdudiyyətləri tətbiq edir. Məsələn, əgər bu paylı mülkiyyətdirsə, paylı mülkiyyətin qalan mülkiyyətçiləri daşınmaz əmlaka mülkiyyət hüququndakı satılan payı satın almaqdan imtina edərlərsə və ya bildirişin verildiyi gündən 45 gün ərzində onu əldə etməzlərsə, daşmar əmlaka mülkiyyət hüququndakı payı isə 15 gün ərzində əldə etməzlərsə, satıcı öz payını istədiyi şəxsə sata bilər. Oxşar qayda qapalı səhmdar cəmiyyətlərlə əlaqədar da müəyyən olunmuşdur. Belə ki, əgər səhmdarlardan heç biri cəmiyyətin nizamnaməsində nəzərdə tutulan müddətdə, lakin satış elan olunduğu tarixdən etibarən otuz gün ərzində özünün üstünlük hüququndan istifadə etməzsə, sonrakı otuz gün ərzində səhmdar cəmiyyəti həmin səhmləri onların mülkiyyətçisi ilə razılaşdırılmış qiymətə özü əldə edə bilər. Səhmdar cəmiyyəti səhmləri əldə etməkdən imtina etdikdə və ya onların qiymətinə dair razılığa gəlin- mədikdə səhmlər üçüncü şəxsə özgəninkiləşdirilə bilər. Növbəti misalı miras şərikləri ilə əlaqədar göstərmək olar. AR MM-in
52 I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi 1292.3-cü maddəsində göstərilir ki, miras şərikləri satın almaqda üstünlük hüququnu iki ay ərzində həyata keçirməlidirlər. Satın almaqda üstünlük hüququ subyektiv hüquq kimi tərəflər arasında mövcud olan razılaşmada nəzərdə tutulubsa, o zaman buna müqavilə əsasında yaranan satın almaqda üstünlük hüququ deyirlər. AR MM-in 659.1-ci maddəsində müəyyən olunduğu kimi, əgər belə hüquqlar müqaviləyə əsaslanırsa, yalnız müqavilə iştirakçılarını mükəlləfiyyətli edir və həmin əşyanı və ya həmin hüququ arxayın əldə etmiş üçüncü şəxslərə qarşı qoyula bilməz. Misal üçün, AR MM-in 104.2-ci maddəsində göstərilir ki, cəmiyyətin nizamnaməsində sadə (adi) və ya digər səsli səhmlərə sahib olan səhmdarların cəmiyyət tərəfindən əlavə buraxılan səhmləri satın almaqda üstünlük hüququ müəyyənləşdirilə bilər. Normada işlədilən "bilər" ifadəsi səhmdarlar üçün satın almaqda üstünlük hüququnun təsisçilər tərəfindən təsdiq edilmiş nizamnamə ilə müəyyənləşdirilə bilməsi imkanını nəzərdə tutur. Burada qeyd olunan satın almaqda üstünlük hüququ tərəfləra- rası razılaşmadan irəli gəldiyi üçün onu müqavilədən yaranan subyektiv hüquq kimi qəbul etmək olar. Digər misalı AR MM-in 1078-15-ci maddəsinə istinadən göstərmək olar. Həmin maddənin 5-ci bəndində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, investisiya qiymətli kağızlarının kütləvi təklif üsulu ilə yerləşdirilməsi zamanı qiymətli kağızları alarkən bir alıcıya başqaları qarşısında üstünlük verilməsi qadağandır. Bu müddəa səhmdar cəmiyyətinin səhmdarlanna investisiya qiymətli kağızlarının emissiyası haqqında qərar qəbul edilən zaman onlarda olan səhmlərin sayma mütənasib miqdarda yeni emissiya olunan qiymətli kağızları almaqda üstünlük hüququ verildikdə tətbiq olunmur. Bu qaydalardan görünür ki, səhmdarların satın almaqda üstünlük hüquqları bu səlahiyyətin emitentin qiymətli kağızların emissiyası haqqında qərarında əksini tapdığı halda reallaşdırıla bilər. 53 Rüfət Göyüşov Satın almaqda üstünlük hüququ ayrı-ayrı müqavilələrin məzmunundan da irəli gələ bilər. Misal üçün, konsessiya müqaviləsinə görə, konsessioner tapşırandan müəyyən malları (kontrakt mallarını) vaxtaşırı satın almalı və bu malları öz adından və öz hesabına başqasına satmalıdır (bax. AR MM, mad.800.1). Bu zaman kontrakt mallarını müəyyən ərazilərdə və (və ya) müəyyən müştərilərə (müqavilə ərazisi və müqavilə müştəriləri) satmaqda tapşıran konsessionerə müstəsna satış hüququ (inhisar hüququ) verir. Bu müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə tapşıranın eyni və ya oxşar malları satmaq məqsədi ilə birbaşa və ya üçüncü şəxslər vasitəsi ilə konsessionerin müştərilərinə müraciət etməsi qadağandır (bax. AR MM, mad.804). Göstərilən normalar konsessionerin müqavilə münasibətləri çərçivəsində müqavilə ilə razılaşdırılmış ərazilərdə və müqavilə ilə razılaşdırılmış müştərilər üçün tapşıranın kontrakt mallarını almaqda üstünlük hüququnu müəyyən edir. Satın almaqda üstünlük hüququ əqdlərin forması ilə əlaqədar qanunvericiliyin müəyyən etdiyi tələblər çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Əqd yazılı formadadırsa, o zaman satın almaqda üstünlük hüququ barədə razılaşma da yazılı formada olmalıdır. Və yaxud əqd notariat qaydasında təsdiqlənibsə, o zaman satın almaqda üstünlük hüququ da notariat qaydasında təsdiqlənməlidir. Göstərilən tələblər AR MM-in 659.2-ci maddəsində əksini tapmışdır. Həmin normaya əsasən, satın almaqda üstünlük hüququ və müqaviləyə əsaslanan digər üstünlük hüquqları yalnız nəzərdə tutduqları əqdin etibarhğı üçün tələb edilən formada qeydə alınmış olduqda etibarlıdır. Mülki qanunvericilikdə satın almaqda üstünlük hüquqlarının həyata keçirilməsini məhdudlaşdıran şərtlər nəzərdə tutulmuşdur. AR MM-in 659.3-cü maddəsinin tələblərinə əsasən, başqasına verilməsi normativ hüquqi aktlarda nəzərdə tutulmuş 54 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|