Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi rada göndərmənin predmeti kimi, tələblərə və hüquqlara aid satıcının sərəncamında olan bütün sənədlər və həmin tələblərdən və hüquqlardan istifadə üçün zəruri olan bütün məlumatlar çıxış edir. Bu tip məlumatlar sırasında sənədsiz qiymətli kağızlarla əlaqədar AR MM-in 996.2-ci maddəsində göstərilən, təsbit edilmiş hüququ təsdiqləyən sənəd də çıxış edə bilər. Mülki hüquq doktrinasında hüquqların satılması, bağışlanması və ümumiyyətlə, onlara mülkiyyət hüquqlarının ötürülməsinin nəzərdə tutulan digər hüquqi hərəkətlər hüquqların və tələblərin güzəşti kontekstində nəzərdən keçirilir. Tarixən hüququn sessiyası kimi qəbul olunan bu qayda bizim qanunvericilikdə hüquqların güzəşti kimi təqdim olunur. Belə olan halda hüquqların və tələblərin satılması zamanı satıcı alıcıya hüquqların və tələblərin güzəşti qaydalarını müəyyən edən AR MM-in 193.3-cü maddəsinin tələblərinə uyğun olaraq satılan hüququn və tələbin güzəşti barədə lazımınca təsdiqlənmiş sənədi də əldə edənə verməlidir. Qiymətli kağızlarla əlaqədar hüquqların alqı-satqısı ilə əlaqədar qanunverici daha maraqlı qaydalar müəyyən edir. Bildiyimiz kimi, qiymətli kağız müəyyənləşdirilmiş formaya riayət olunmaqla hər hansı hüququ təsdiqləyən elə bir sənəddir ki, həmin hüquq bu sənəd olmadan nə həyata keçirilə, nə də başqa şəxsə verilə bilər. Qiymətli kağızlar üzrə mülkiyyət hüququnun başqasına keçməsi üçün, özgəninkiləşdirən qiymətli kağızı əldə edənə verməlidir, məhz bu andan mülkiyyət əldə edənə keçmiş sayılır (bax. AR MM, mad. 183) və yaxud orderli qiymətli kağız üzrə tələbin güzəşti həmin qiymətli kağız üzrə indossament yolu ilə həyata keçirilir. Oxşar qaydalar digər normalarda da əksini tapır. Belə ki, AR MM-in 1078-21.2 və 1078-21.5-ci maddələrində göstərildiyi kimi, adlı və adsız sənədli qiymətli kağız üzrə hüquqlar onun sertifikatının yeni sahibinə verilməsi ilə ötürülür. Hüquqların alqı-satqısı zamanı onların göndərilməsi (sessiyası) hüququn mövcudluğunu təsdiq edən sənədlər təqdim edil
Rüfət Göyüşov mədən hesabdan hesaba köçürülməklə də mümkündür. Belə ki, AR MM-in 1078-21.3 və 1078-21.4-cü maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya görə, adlı və adsız sənədsiz qiymətli kağızlar üzrə hüquqlar qiymətli kağızların sahibinin "depo" hesabından yeni sahibin "depo" hesabına köçürülməsi yolu ilə ötürülür. Nəzərə alsaq ki, hüquqlar və tələblər qeyri-maddi nemətlərdir, odur ki, onlara toxunmaq, onları hiss etmək mümkün deyildir. Müəyyən sənədlərlə təsbit olunmasına baxmayaraq hər zaman alqı-satqmın predmeti olacaq hüquqların və tələblərin real olaraq mövcud olmaması təhlükəsi vardır. Bununla əlaqədar olaraq qanunverici satıcının üzərinə hüququn və ya tələbin həqiqətən mövcud olması ilə əlaqədar məsuliyyət qoyur (bax. AR MM, mad.654.1). Qiymətli kağızın satıcısı belə bir məsuliyyət də daşıyır ki, həmin qiymətli kağızın etibarsızlığına səbəb ola biləcək hansısa icraata başlanılmayacaqdır. 1.8. Satın almaqda üstünlük hüquqları Satın almaqda üstünlük hüquqları mülki dövriyyə iştirakçılarının subyektiv hüquqlarına aid olan səlahiyyətlərdən biridir. Bu səlahiyyət qanunvericiliklə müəyyən olunmuş hədlər çərçivəsində həyata keçirilə bilər. Satın almaqda üstünlük hüquqları müəyyən şərtlər daxilində subyektiv hüquqların ayrılmaz tərkib elementi olmaqla bərabər, bu hüququn realizəsi zamanı müəyyən olunmuş hədlər çərçivəsindən kənara çıxılması sui-istifadə hallarının yaranmasına səbəb ola bilər. İlk növbədə qeyd olunmalıdır ki, satınalmaqda üstünlük hüquqları iki əsasda (qanun və müqavilə) yarana bilər. AR MM-in 659.1-ci maddəsində nəzərdə tutulduğu kimi, satın almaqda üstünlük hüququ və hər hansı əşyaya və ya hər hansı hüquqa digər üstünlük hüquqları qanuna görə və ya müqa vilə əsasında əmələ gələ bilər. 50 I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi Əgər hər hansı əşyaya və ya hüquqa üstünlük hüquqları tərəflər arasında müqavilədə nəzərdə tutulub tutulmamasından asılı olmayaraq bilavasitə normalarda əksini tapırsa, bir sözlə, qanundan irəli gəlirsə, o zaman, bu hüquq qanun əsasında yaranan satın almaqda üstünlük hüququdur. Qanun əsasında yaranan satın almaqda üstünlük hüquqlarının dairəsi kifayət qədər genişdir. Bura: -AR MM-in 85.3-cü maddəsində göstərilən komandit ortaq- lığın maya qoyanlarının digər iştirakçının payım öz paylarının miqdarına mütənasib surətdə satın almaqda üçüncü şəxslər qarşısında üstünlük hüququ; -
AR MM-in 93.3-cü maddəsində qeyd olunan məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin iştirakçıları öz payını özgəninkiləşdirmək istəyən iştirakçının payını (onun bir hissəsini) öz paylarının miqdarına mütənasib surətdə satın almaqda üstünlük hüququ; -
cəmiyyətinin səhmdarlarının həmin cəmiyyətin digər səhmdarlarının satdıqları səhmləri əldə etməkdə üstünlük hüququ; -
mülkiyyət hüququndakı pay üçüncü şəxsə satılarkən paylı mülkiyyətin qalan mülkiyyətçilərinin satılan payı, açıq hərracdan satış halı istisna olmaqla, satıldığı qiymətə və digər bərabər şərtlər əsasında almaqda üstünlük hüququ; -
hüququ olan şəxsin torpaq sahəsini satın almaqda üstünlük hüququnu və ya torpaq sahəsinin mülkiyyətçisinin tikintiyə vərəsəlik hüququnu satın almaqda üstünlük hüququ; -
AR MM-in 699.3-cü maddəsində nəzərdə tutulan kirayəyə verilən əşyanın yaşayış otağı olduğu təqdirdə və kirayəçiyə verildikdən sonra kirayəyə verən tərəfindən onun ailəsinə mənsub olmayan hər hansı üçüncü şəxsə satılırsa, kirayəçinin satın almaqda üstünlük hüququ;
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|