Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
VII fəsil. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi ququ və daşınmaz əmlaka digər hüquqlar, bu hüquqların məhdudlaşdırılması, əmələ gəlməsi, başqasına keçməsi və xitamı dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. Odur ki, daşınmaz əmlakla əlaqədar bağlanılan əvəzsiz istifadə müqavilələri yazılı formada olmaqla notarial qaydasında təsdiqlənməli və rəsmi reyestrdə qeydə alınmalıdır. Torpaq sahəsi üzərində istifadə hüququ daşınmaz əmlak üzərində yüklülük müəyyən etdiyi üçün, bu haqda informasiya rəsmi reyestrdə qeydə alınmaqla həmin torpaq sahəsini əldə etmək istəyən bütün şəxslər üçün açıq olmalıdır. Rəsmi reyestrdə müvafiq qeyd aparılmadıqda, əmlakı əldə edən şəxs kirayəçinin hüququ ilə yüklü torpaq sahəsini əldə etmiş olacaqdır'. Bu da satıcının alıcıya üçüncü şəxslərin hüquqlarından azad əşya vermək vəzifəsinin (bax. AR MM, mad.572.1) icrasının pozulmasına və gələcəkdə müəyyən mübahisələrin yaranmasına səbəb ola bilər. Ssuda müqaviləsinin mühüm şərti kimi müqavilənin predme- ti və əvəzsizlik şərti çıxış edir. Predmet haqqında razılaşma istənilən müqavilənin mühüm şərtidir. Müqavilədə əvəzsiz istifadəyə verilən əşya haqqında məlumat olmadıqda hesab edilir ki, predmet haqqında tərəflər arasında razılaşma əldə olunmadığı üçün müqavilə bağlanmamışdır^ Əvəzsizlik şərtinin müqavilənin mühüm şərtlərinə aid olması məsələsi isə mübahisəlidir. Rus alimlərindən A.Y.Kabalkina hesab edir ki, əvəzsizlik müqavilənin mühüm şərtləri sırasına deyil, müəyyənedici əlamətlərinə aiddir. Odur ki, əvəzsiz istifadə müqaviləsi çərçivəsində münasibətlərin əvəzsiz olması barədə əlavə şərtə ehtiyac yoxdurb ' Гражданское право. Том И. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр. 422. - Гражданское право; Учебник / Под. ред. А.П.Сергеева, 10.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с. 348. ■’ Гражданское право: Учебник: 4.2. Обязательственное право / Под ред. В.В.Залесского. М., 1998, с. 214.
Rüfət Göyüşov Digər rus alimlərindən A.A.İvanov bu mövqe ilə razılaşmayaraq qeyd edir ki, əvəzli istifadə müqaviləsi - hüquqi nonsens olardı. Əvəzsizlik əlamətinin müqavilənin mühüm şərtləri sırasına aid edilməsi əsassız deyildir və müəyyən praktiki nəticələr doğurur. Tərəflər müqavilə bağlayarkən əşyanın əvəzsiz istifadəyə verilməsini razılaşdırmalıdırlar. İstifadənin əvəzsizliyi müqavilənin adından və ya məzmunundan irəli gəlməlidir. Əks halda əmlakdan istifadə münasibətləri əvəzli qəbul olunmaqla icarə müqaviləsinin əlamətlərinə malik olacaqdır'. Xatırladırıq ki, icarə müqaviləsinə münasibətdə icarə haqqı müqavilənin mühüm şərti hesab olunmur. İcarə müqaviləsində icarə haqqının əks olunmaması müqavilənin əvəzsiz olduğuna dəlalət etmir. Bir daha qeyd edirik ki, sonradan müqavilənin etibarsız sayılması təhlükəsi ilə üzləşməmək üçün razılıq əldə olunması vacib olan şərtlər müqavilənin mühüm şərtləri hesab olunur. Əvəzsiz istifadə müddət göstərilməklə və müddət
əvəzsiz istifadə müqaviləsi qeyri-müəyyən müddətə bağlanmış müqavilə hesab olunur. Əgər kirayə müddəti göstərilməyibsə, yaxud əvəzsiz istifadə məqsədlərinə əsasən onu müəyyənləşdirmək mümkün deyilsə, o zaman AR MM-in 736.3-cü maddəsində olan qayda tətbiq olunur, yəni ssuda verən əvəzsiz istifadəyə götürülmüş əşyanın qaytarılmasını istənilən vaxt tələb edə bilər. Qanunvericilikdə bəzi əmlak növlərinin əvəzsiz istifadəyə verilməsinin yuxarı həddi göstərilmişdir. Misal üçün, AR Meşə Məcəlləsinin 26-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydaya əsasən, meşə fondu sahələrinin bir ilə qədər qısamüddətli istifadəyə verilməsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada həyata keçirilir. ' Гражданское право; Учебник / Под. ред. Л.П.Сергеева, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с. 348.
VII fəsil. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi Roma hüququnda əvəzsiz istifadə müqaviləsi müddətli müqavilə idi. Əmlakın müddət göstərilmədən müvəqqəti istifadəyə verilməsi digər bir müqavilə münasibətlərinin - prekari (preca- rium)' yaranmasına səbəb olur. Onun əsasında əmlak üzərində tam olaraq mülkiyyətçinin iradəsindən asılı olan prekar sahiblik və istifadə hüququ yaranırdı. Vaxtı ilə prekari adlanan müqavilə münasibətləri, bizim hüquqi reallıqda müddət göstərilmədən bağlanılan ssuda müqaviləsi kimi tanınır. Məsələn, iki avtomobili olan hər hansı şəxs zərurət yarandıqda, onu geri götürmək şərti ilə avtomobillərdən birini digər şəxsə istifadəyə verirsə, bu, qeyri-müəyyən müddətə bağlanmış əvəzsiz istifadə müqaviləsi olacaqdır^
Əvəzsiz istifadə müqaviləsi sahibkarlıq fəaliyyətinə aid olmayan sahələrdə tətbiq olunur. Bu müqavilə növünə daha çox insanlar arasında məişətdə (şəxs avtomobilini qohumunun əvəzsiz istifadəsinə verir), mədəni-mənəvi ehtiyacların ödənilməsində (kitabxanalar tərəfindən oxuculara kitabların təqdim olunması), sponsor münasibətlərində rast gəlinir^ Əvəzsiz istifadə müqaviləsi bütün əlamətlərinə görə əmlakın istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar yaranan müqavilələr qrupuna aiddir. Bu tip müqavilələrdən yeganə fərqi onun əvəzsiz olmasıdır. ' См.: Римское частное право /Под ред. И.Б.Новицкого и И.С.Перетер- ского. М.: Юрист, 2002. стр. 409-410. ^ Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Ю|увер, 2004, стр. 422. ’ Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / 0|В.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр. 423. 195
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|