Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əvəzsiz istifadə müqaviləsinin elementlərinə
- Ssuda verən
Rüfət Göyüşov ssuda verən, belə desək, ssuda alanın istəyinə xoş məramla yanaşır və verdiyi əşyanın əvəzində heç nə tələb etmir. Bu humanitar, tədris, maarifçilik, xeyriyyəçilik məqsədləri ilə ola bilər. Misal olaraq, dövlətin və qeyri-dövlət qurumlarının dini təşkilatlara, qocalar evinə və uşaq evlərinə olan ianələri, kitabxanaların öz oxucularına mütaliə üçün kitab verməsini və s. göstərmək olar. Bu münasibətlərdə ssuda verən heç bir mənfəət güdmür. Əvəzsiz istifadə müqaviləsinin elementlərinə müqavilənin tərəfləri, predmeti, müddəti, forma və məzmunu aiddir. Müqavilənin tərəfləri kirayəyə verən (ssuda verən) və kirayəçidir (ssuda alan). Bu müqavilə üzrə kirayəyə verən və kirayəçi kimi mülki dövriyyənin istənilən subyekti çıxış edə bilər.
şəxslər, dövlət və bələdiyyə orqanları) və ya mülkiyyətçi tərəfindən vəkil edilmiş şəxs çıxış edir. Əmlakı əvəzsiz istifadəyə vermək hər bir mülkiyyətçinin hüququdur. Dövlətin və bələdiyyələrin əmlaklarını istifadəyə verməsi ilə əlaqədar münasibətlər AR Torpaq Məcəlləsi, "Bələdiyyələrin statusu haqqında" AR Qanunu və s. qanunlarla tənzimlənir. AR Torpaq Məcəlləsinin 50-ci maddəsinin 1-ci bəndində qeyd olunur ki, torpaq sahəsi üzərində istifadə hüququ müvafiq qərar (müqavilə) əsasında torpaqdan daimi və ya müvəqqəti istifadə etməkdir. Torpağın istifadəyə verilməsinə görə torpaq vergisindən başqa haqq alınmır. Münasibətlərin yaranması əsası kimi müqavilə çıxış etdiyi üçün bu münasibətləri əvəzsiz istifadə müqaviləsindən irəli gələn münasibətlər kimi qəbul etmək lazımdır. Müvafiq funksiyaların yerinə yetirilməsi, habelə əhalinin mənzil hüququnun təmin edilməsi məqsədilə dövlət və bələdiyyə torpaqları daimi istifadəyə, bir qayda olaraq, dövlət hakimiyyət və yerli özünüidarə orqanlarına, dövlət və bələdiyyə büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrə, idarələrə, təşkilatlara və birliklərə, həmkarlar ittifaqlarına və dini təşkilatlara, dövlət əhəmiyyətli dağ-mə 190 VII fəsil. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi dən, neft-kimya, energetika, nəqliyyat, rabitə, müdafiə, habelə təbiəti mühafizə, təbii qoruq, tarix-mədəniyyət, elmi-tədqiqat, tədris obyektlərinə, müəssisələrinə və idarələrinə, dövlət və bələdiyyə mülkiyyətində olan digər müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara, dövlətin, bələdiyyənin və əhalinin vəsaiti hesabına inşa edilən və sahibkarlıq fəaliyyətinə aid olmayan çoxmərtəbəli çoxmənzilli yaşayış evlərinin müvafiq mənzil-istismar təşkilatlarına verilir. Əşyanın digər sahibləri onu əvəzsiz istifadəyə verməkləri üçün mülkiyyətçinin razılığını almalıdırlar. Bu səlahiyyət ya qanunda (dövlət unitar müəssisələri üçün) və ya mülkiyyətçinin hər hansı formada ifadə olunmuş iradəsində əksini tapmalıdır. Əvəzsiz istifadə müqaviləsində ssuda verən mülkiyyətçi olduğu üçün əşyanın təsadüfən məhv olması və ya təsadüfən zədələn- məsi riski onun üzərinə düşür (bax. AR MM, mad. 152.10). Lakin müəyyən hallarda o qeyd olunan risklərdən azad olur. Bu hallarda risk ssuda alanın üzərinə qoyulur. Belə ki, kirayəçinin əvəzsiz istifadəyə götürdüyü əşyadan müqavilədə göstəriləndən savayı, başqa təyinatla istifadə etməsinə icazə verilmədiyi üçün təbii ki, bu halda əşyanın məhv olması və təsadüfən zədələnməsi riski ssuda alanın üzərinə düşəcəkdir (bax. AR MM, mad.735).
Qanunla nəzərdə tutulan hallarda ssuda alanların dairəsi məhdudlaşdırıla bilər. Məsələn, tədris müəssisəsi öz əmlakından (kitabdan) istifadəni yalnız öz tələbələrinə icazə verir'. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi üzrə ssuda alan əşyadan istifadə hüququ əldə edir. Onun bu hüququ öhdəlik xarakterlidir. Bununla yanaşı, hər bir titullu sahib kimi, o da əşya hüquqi müdafiə üsullarından istifadə etmək hüququna malikdir. Bu halda adi kirayə müqaviləsi üzrə kirayəçinin əşya hüquqi müdafiə üsullarından isti- ' Гражданское право: Учебник / Под. ред. А.П.Сергеев, Ю.К.Толстого. Том 2. М.: Проспект, 2003, с.346.
Rüfət Göyüşov fadə imkanlarını nəzərdə tutan AR MM-in 685.1 və 699.4-cü maddələri tətbiq olunacaqdır. Ssuda müqaviləsinin predmeti kimi fərdən müəyyən olunan, istehlak olunmayan istər daşmar, istərsə də daşınmaz əşyalar çıxış edir'. Əvəzsiz istifadə müqaviləsi şəxsi, ailə, ev, məişət, mənəvi və s. oxşar tələbatların təmin olunması məqsədilə bağlandığı üçün müqavilənin predmeti sahibkarlıq fəaliyyətində istifadə edilə bilməyən əşyalardır (məsələn, müəssisələr və s.). Bu da təbiidir. Qəribə olardı ki, əgər əvəzsiz istifadə müqaviləsi üzrə kirayəyə verən şəxs hər hansı əşyanın istifadəsindən gəlir götürmək imkanına malik olduğu halda bundan imtina etsin. İkincisi, predmet qismində istehlak olunan əşyalar çıxış etmir. Çünki müqavilə dövrünün sonunda məhz istifadəyə verilən əşya kirayəyə verənə qaytarılır. Əvəzsiz istifadə müqaviləsinin forması ilə əlaqədar qanunverici kirayə (bax, sosial kirayə və xüsusi təyinatlı yaşayış sahələrinin kirayəsi müqavilələri) və icarə (bax, torpaq icarəsi müqaviləsi) müqavilələrində olduğu kimi xüsusi qayda müəyyən etməmişdir. Odur ki, əvəzsiz istifadə müqaviləsinin formasına münasibətdə əqdlərin forması haqqında AR Mülki Məeəlləsinin XIII fəslində göstərilən ümumi qaydalar tətbiq olunur. Lakin torpaqların istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar bağlanılan müqavilələr istisna təşkil edir. Belə ki, AR Torpaq Məcəlləsinin 56-cı maddəsinin 9-cu bəndinin tələblərinə əsasən, xüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin özgəninkiləşdirilməsi, habelə istifadəyə və ya icarəyə verilməsi tərəflər arasında qanunverieilikdə müəyyən edilmiş qaydada bağlanılan və notarial qaydada təsdiq olunan müvafiq müqavilə əsasında həyata keçirilir. Bununla bərabər, AR Mülki Məcəlləsinin 139-cu maddəsində müəyyən olunur ki, mülkiyyət hü- ' Гражданское право. Том II. Полутом 1: Учебник / Отв.ред.проф. Е.А.Суханов - М.: Волтере Клувер, 2004, стр. 421. 192 Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|