Yelimlash materiallari

yelimlash materiallari

Charm buyumlari uchun yelim turlari juda ko'p. Ularni turli belgilariga qarab tasniflash mumkin. 1.1. tasvirda charm buyumlar uchun yelimnning asosiy farqlanadigan belgilari bo'lgan polimerlarni yaratilishidan olingan tasniflar berilgan. Undan tashqari yelim qanday maqsad uchun, ya'ni u qanday biriktirish uchun belgilanganligi bilan tasniflanadi: - masuliyatli yelimlab biriktirish, masalan poyabzal tag charmini biriktirish, yelimlab tortib cho'zib, poyabzal iislini biriktirish, tanavorni yelimlab yig'ish, poshnani faqat yelim bilan biriktirish uchun; - kam masuliyatii yelimlab biriktirish - masalan ustki qisim astar va astar oralarini yopishtirish, tumshuq ostini va dastaklami yelimlash, charmgalanteriya buyumlarining ichki va oraliq qismlarini yopishtirish va boshqalar uchun, - yordamchi (vaqtinchalik) yelimli biriktirishlar masalan ustki qisimlami yelimlash yoki tag charmni poyabzal tagiga ip choklari bilan biriktirishdan awal va boshqalar uchun;

Bu polimerlarning ko'pchiligi gidrofilli bo'lib ilviraga o'xshash gelni hosil qilib, suvda eriydi yoki bo'rtib, shishib chiqadi. Tabiiy kauchuk va guttapercha bundan istisno bo'lib, suvda erimay organik erituvchilarda eriydi. Suniy polimerlar asosida bo'lgan yelimlar (suniy yelimlar) poyabzal sanoatida karboksimetilselluloza asosida bo'lgan yelimlar (KMS) asosan charm galanteriya sanoatida qo'llaniladi. Ammo turli guruhda bo'lgan sintetik yelimlar poyabzal sanoatida bo'lganday, charm galanteriya sanoatida ham keng miqyosda qo'llaniladi. Texnikoviy xususiyati va usullari nuqtai nazaridan yelimlarni ishlatilganda, ularning xiliga qarab tasniflashda (1.2. tasvir), asosiy ajralib turadigan belgilardan biri, ularni yelimlanuvchi sahnga surilgandagi turish holati hisobaga olingan (to'g'rirog'ini aytganda, yelim asosini yaratuvchi polimer). Yelim eritmalari tez suratli adgeziyaga ega bo'lgan, organik erituvchilarda eritilgan va yelim birikmalari va yelimli ayrim xususiyatini bajaruvchi yoki tartibga solib turuvchi har xil qo'shimchalarni saqlovchi elastomerlar, plastiklar, qatronlar (smolalar) yoki ularni birikmalari hisoblanadi. Yelimni suvlik eritmasi ham bo'lib, ular poyabzal sanoatida unchalik ahamiyatga ega emaslar.
Yelim eritmasini sahnga surilgandan so'ng, erituvchi asta-sekin yelimdan chiqa boshlaydi va yelim pardasi pay do bo'ladi. Dispersiyali ya'ni yoyilgan yoki aralashadigan yelimlarni dispersiyali fazasi polimer qismlaridan iborat bo'li.b, (odatda kauchuk yoki plastika, qatronlar, globula tuzilmasidagi globula o’lchami 1– 0,1 mkm), dispersiyali muhiti suv hisoblangan kolloid tuzilma hisoblanadi. Kauchuklarni suvli dispersiyasini latekslar deb ataladi. Bunday yelimlarni agregativ birdekligi polimer globulalari atrofida solvat qobiqlami hosil qiluvchi va shunday qilib, bir tarafdan globuladagi polimer molekulalari bilan, boshqa tarafdan suv molekulalari bilan o'zaro ta'sir ko'rsatuvchi yuzaki aktiv jismlarni (PAV) kirgizish yo'li bil.an ta'minlanadi.
Tasvir 1.2. Charm buyum xillari bo'yicha yelimlar t
asnifi.
Uchinchi o'rindagi tasnifda faqatgina charm buyuml
(
ar uchun ko'proq tarqalgan yelimlar ko'rsatilgan).
Bu holatda ularni emulgatorlar deb ataladi. Bu ko'rinishdagi tuzimda o'rnatilgan mutanosiblik uni birdekligini ta'minlaydi, ammo osongina buziladi. Bu holda polimerning kaugulatsiyasi (quyuqlashishi) vujudga keladi. Dispers yelimlarda eritmalarga qaraganda oz miqdorda bo'lsa ham tuzilmani xususiyatini istalgan tarafga o'zgartiruvchi qo'shilmalarni qo'llanishi mumkin. Ularga masalan globul agregatsiya darajasiga ta'sir ko'rsatuvchi qo'shilmalar kiradi (organik erituvchilarning kam miqdori, qatronlar) va shunday qilib, yelim yopishqoqliligini oshiruvchi, yelimni suv bilan o'zaro ta'siri natijasida uni cho'ziluvchanligini oshiruvchi (turh gidrofil jismlar - quyuqlashtiruvchi) jismlar kiradi. Hamma holatlarda ham, qo'shilmalarni asosiy ishlatish sharti, tuzilmaning agregativ doimiyligini buzilmasligi hisoblanadi. Yelimlashda dispers yelimlarni (latekslarni) yopishtiriluvchi sahnlarga surilgandan so'ng, agregativ doimiyhk buziladi, dispers muhit polimerdan ajralib, yelim pardasi vujudga keladi. Yelim eritmalari - bular tezkor adgeziyali termoplastik polimerlar yoki qo'shilmalardan iborat, yelim eritmalarining xususiyatini tartibga solib turuvchi, ularning kompozitsiyasi ya'ni tashkil etuvchi elementlari hisoblanadi. Bu xildagi yelimlarni, quruq, qattiq jismlami eritish yo'li bilan olinib, eritilgan holda yopishtiriladigan sahnlarga suriladi.
Quruq yelimlar kelajakli hisoblanadi, ammo hozirgi vaqtda poyabzal va charm galanteriya sanoatida cheklangan miqdorda qo'llaniladi. Bu turdagi yelinilar ikki xil bo'lishi mumkin: - kukun yoki yelim parda va yopishqoq lenta holida. Bu yelimlar, yelim eritmalari, tezkor adgeziyali termoplastik polimer yoki ulami qo'shilmalik kompozitsiyasidan iborat bo'ladi. Quruq yelimlar (kukun, parda) yopishtiriladigan sahnga suriladi va yopishtirishdan oldin suyuq yopishqoq holatga keltiriladi. Ko'pincha yopishtirish jarayoni vaqtida, masalan uchratish yoki yuqori chastotali qizdirish bilan. Yopishqoq lentalar polimer yoki to'qima lentaga o''xshatib qo'yilgan yopishqoq yelim qatlamlari hisoblanadi. Yopishqoq lentalar bilan yelimlash texnologiyasi juda oddiy- faqatgina lentani qo'yib, yengilgina bosish kerak. Poyabzal va charm galanteriya sanoatida, kam e'tiborli va yordamchi yelimlab biriktirishda bu yelimlar ko'p miqyosda qo'llaniladi. Yuqorida aytilgan to'rtta asosiy yelim xillaridan tashqari, polimerizatsiyalovchi deb ataladigan yelimlar ham mavjud. Qo'llanishga qadar ular, faqat alohida reaktsiyaga kiruvchi tarkibiy qismlarni (komponentlarni) yig'indisi sifatida hisoblanib, ishlatishdan oldin ya'ni surish jarayonida bevosita aralashtiriladi va yelimlab biriktirish jarayonida polimerizatsiyalanadi (past molekulali organik birikmadan, yuqori molekulali organik birikma olish).