Yillarda davlatlar iqtisodiyoti va neoklassik usullar

1870-1990 YILLARDA DAVLATLAR IQTISODIYOTI VA NEOKLASSIK USULLAR

Reja:

1.Morjenalizmning umumiy ta‟rifi

2. 
   Eng yuqori naf nazariyasining inglizcha varianti
   
3. 
   Alfred marshalning narxlar va daromadlar nazariyasi
   
4. 
   Neoklassik mikro iqtisodiy taxlil
   

Italiyaning Uyg'onish davri iqtisodiy rivojlanishda ajoyib edi. Venetsiya va Genuya savdo kashshoflari bo'lib, avval dengiz respublikalari, so'ngra mintaqaviy davlatlar bo'lib, undan keyin Milan, Florensiya va qolgan shimoliy Italiya. Masalan, Venetsiyalik lagunlarning nisbiy harbiy xavfsizligi, aholi zichligi va tadbirkorlarni ilhomlantirgan institutsional tuzilish.Respublikasi Venetsiya birinchi haqiqiy edi xalqaro moliya markazi, asta-sekin 9-asrdan 14-asrning eng yuqori cho'qqisiga chiqdi. Savdoga qo'yiladigan obligatsiyalar tomonidan keng tarqalgan xavfsizlik turi sifatida ixtiro qilingan Italiya shahar-shtatlari (masalan, Venetsiya va Genuya ) kech o'rta asrlar va erta Uyg'onish davri davrlar.
1600 yildan keyin Italiya iqtisodiy falokatni boshdan kechirdi. 1600 yilda Shimoliy va Markaziy Italiya Evropaning eng rivojlangan sanoat hududlaridan birini tashkil etdi. Juda yuqori turmush darajasi mavjud edi. 1870 yilga kelib Italiya iqtisodiy jihatdan qoloq va tushkun hudud edi; uning sanoat tuzilishi deyarli qulab tushdi, aholisi boyligi uchun juda yuqori edi, iqtisodiyoti asosan qishloq xo'jaligiga aylandi. Urushlar, siyosiy fraksiyonizatsiya, cheklangan moliyaviy imkoniyatlar va jahon savdosining shimoliy-g'arbiy Evropa va Amerikaga siljishi asosiy omillar edi
1861 yildan keyin Italiyaning iqtisodiy tarixini uchta asosiy bosqichga bo'lish mumkin:mamlakat birlashganidan keyin yuqori emigratsiya va turg'un o'sish bilan tavsiflangan kurashning dastlabki davri; tomonidan to'xtatilgan 1890-yillardan 1980-yillarga qadar davom etadigan markaziy davr Katta depressiya 1930-yillarda va ikkita jahon urushi; va 2008 yilgi global moliyaviy inqirozdan keyin ikki barobar chuqur tanazzul tufayli kuchaygan va mamlakat so'nggi yillarda sekin-asta qayta tiklanayotgan sust o'sishning so'nggi davri.
Birlashishdan oldin ko'plab Italiya stateletslari iqtisodiyoti juda ko'p agrar edi; Biroq, qishloq xo'jaligining ortig'i 1820-yillardan boshlab Italiyaning Shimoliy-G'arbiy qismida tarixchilar "sanoatdan oldingi" o'zgarishlarni keltirib chiqardi,bu, asosan, hunarmandchilik bilan, ayniqsa, ishlab chiqarish faoliyatining tarqalishiga olib keldi Pyemont-Sardiniya ning liberal boshqaruvi ostida Kavurning grafligi.
Keyin birlashgan Italiya qirolligining tug'ilishi 1861 yilda aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YaIMning Angliya ishlab chiqarishining qariyb yarmi va Frantsiya va Germaniya bilan taqqoslaganda 25 foizga kamligini hisobga olib, yangi mamlakatning qoloqligi to'g'risida chuqur ong mavjud edi.1860 va 1870 yillar davomida ishlab chiqarish faoliyati qoloq va mayda bo'lgan, katta hajmdagi agrar sektor esa milliy iqtisodiyotning asosi bo'lgan. Mamlakat katta bo'lmagan ko'mir va temir depozitlar[9] va aholi asosan savodsiz edi. 1880-yillarda og'ir fermer xo'jaligi inqirozi zamonaviy dehqonchilik usullarini joriy etishga olib keldi Po vodiysi,[10] 1878 yildan 1887 yilgacha protektsionist og'ir sanoat bazasini yaratish maqsadida siyosat joriy etildi.Tez orada ba'zi yirik po'lat va temir buyumlar baland joylar atrofida to'plangan gidroenergetika salohiyati, xususan Italiyaning markaziy qismidagi Alp tog'lari va Umbriya Turin va Milan to'qimachilik, kimyo, muhandislik va bank rivojlanishiga rahbarlik qildi va Genuya asirga olingan fuqarolik va harbiy kemasozlik.
Biroq, diffuziya sanoatlashtirish mamlakatning shimoli-g'arbiy hududini tavsiflovchi narsa Venetsiyani va, ayniqsa, Janubiy. Natijada Italiya diasporasi 1860-1985 yillarda 29 million italiyalik (10,2 million kishi qaytib kelgan) va 1876-1914 yillar oralig'ida ko'chib kelgan 14 million kishining 9 millioni doimiy qolgan, ularning uchdan ikki qismi erkaklar edi; ko'plab olimlar tomonidan bu zamonaviy zamonlarning eng katta ommaviy ko'chishi hisoblanadi.Davomida Buyuk urush, hali ham zaif bo'lgan Italiya davlati zamonaviy urushni muvaffaqiyatli olib bordi va 5 millionga yaqin yollovchilarni qurollantirishga o'rgatdi.Ammo bu natija juda katta xarajatlarga olib keldi: urush oxiriga kelib Italiya 700 ming askarini yo'qotdi va balonli davlat qarzlari milliardlab milliardga etdi. lira.
The Italiyani birlashtirish 1861–70 yillarda janubda saqlanib qolgan feodal yer tuzumini buzdi O'rta asrlar, ayniqsa, erlar zodagonlar, diniy idoralar yoki qirolning ajralmas mulki bo'lgan joylarda. Buzilish feodalizm Biroq, erlarni qayta taqsimlash, janubdagi kichik dehqonlar o'zlarining erlari yoki ular ishlashlari va foyda olishlari mumkin bo'lgan erlar bilan o'ralishiga olib kelishi shart emas. Ko'pchilik ersiz qoldi, erlar merosxo'rlar orasida bo'linib ketganligi sababli uchastkalar tobora kichrayib bordi va shuning uchun samarasiz bo'ldi.[15]The Italiya diasporasi millatning barcha mintaqalariga bir xil darajada ta'sir qilmadi, asosan kichik daromadli qishloq xo'jaligi joylari bo'lgan kichik dehqon erlari. Hijratning ikkinchi bosqichida (1900 yilgacha) Birinchi jahon urushi ) muhojirlarning aksariyati janubdan edi va ularning aksariyati qishloqlardan edi, samarasizligi tufayli ularni haydab chiqarishdi erni boshqarish siyosatlar. Robert Foerster, ichida Bizning vaqtlarimizning italiyalik emigratsiyasi (1919) shunday deydi: "[Emigratsiya bo'ldi] ... haydab chiqarish yaqin; bu depopulyatsiya ma'nosida ko'chib ketgan; bu xarakterli doimiy edi.
Marjinalizm (inglizcha – me‘yorli) tadqiqotining predmetini me‘yorli tahlil tashkil etadi. Marjinalizm iqtisodiy yo‗nalishning namoyandalari Fridrix Vizer (1851-1926, Avstriya maktabi), Yevgeniy Byom-Baverk (1851-1914, Avstriya maktabi), Alfred Marshall va boshqalar bo‗lgan. XIX asrning 70-yillaridan boshlab klassik (mumtoz) qiymatning mehnat nazariyasida chinakam inqilobiy o‗zgarishlar yuz bergan edi.
Avstriya maktabining namoyandalari, ya‘ni dastlabki marjinalistlar iqtisodiyotni sub‘ektiv-psixologik nuqtai-nazardan baholanib (ob‘ektiv iqtisodiy qonunularni inkor etib), asosiy e‘tiborni iste‘mol(talab)ning tutgan o‗rniga bag‗ishlab, ishlab chiqarish (taklif)ni ikkinchi darajali qilib qo‗ydilar.
Keyingi marjinalistlar ishlab chiqarish va iste‘mol jarayonlarni yaxlit o‗rganib, me‘yoriy iqtisodiy o‗lchamlarni taqsimot va ayirboshlash jarayonlariga ham tatbiq etdilar. Natijada Yangi iqtisodiy g‗oyalar namoyandalari klassik iqtisodiy maktabning davomchilari sifatida baholanib, ularga neoklassiklar deb nom berildi. Marjinalizm nazariyasi markazida o‗z foydasini maksimallashtirishga intiluvchi firma (ishlab chiqaruvchi) va harid qilingan ne‘matlardan maksimal foydalilik olishga intiluvchi alohida iste‘molchi turadi. Marjinalizmning asosiy kategoriyalari: me‘yorli unumdorlik, me‘yorli foydalilik, me‘yorli harajatlar va b.
Qiymat nazariyasini ilmiy tahlil qilishda yaratilgan eng yuqori foydalilik, ya‘ni marjinalizm ta‘limotining keng tarqalishi ham mana shu olimlar nomi bilan bog‗liqdir.
Bu boradagi o‗zining ilk fikrlarini (deyarli bir vaqtda, turli davlatlarda) S.Jevons 1863 yilda nashr etilgan «Siyosiy iqtisod nazariyalari» nomli asarida bayon etadi. Siyosiy iqtisoddagi yangi yo‗nalishning o‗ziga xos xususiyati shundan iborat ediki, ular moddiy ne‘matlar qiymatini unga zarur bo‗lgan ijtimoiy mehnat chiqimlari va mehnat miqdori bilan belgilamasdan, balki tovarning foydaliligi (nafligi) va noyobliligi bilan bog‗lanadi. «Eng yuqori foydalik» tushunchasini kiritdilar.
Avstriya maktabi.XIX asrning 70-yillarida G‗arb siyosiy iqtisodining nufuzli maktablaridan biri Avstriya maktabi (avstraliyalik omillar nomidan) vujudga keldi. Avstriya maktabini sub‘ektiv-psixologik maktab ham deb ataydilar, uning mafkurachilari qo‗llagan usul munosabati bilan unga mana shunday nom berilgan. 70-yillarda Avstriya maktabining asoschisi Karl Menger (1840-1921) bu g‗oyani rivojlantirib, uni sub‘ektiv-psixologik maktabning asosiy nazariyasiga aylantirdi. Yevgeniy Byom-Baverk (1851-1914), Fridrix fon Vizer (1852-1926) va boshqalar ham shu nazariyani ishlab chiqdilar. Avstriya maktabining konsepsiyalari Mengerning «Siyosiy iqtisod asoslari» (1871), Vizerning «Xo‗jalik boyligining kelib chiqishi va asosiy qonunlari to‗g‗risida» (1884), Byom-Baverkning «Kapital va foyda» (1884-1889), «Xo‗jalik ne‘matlari nazariyasining asoslari» (1886), «K.Marks nazariyasi va uning tanqidi»(1896) va boshqa asarlarida bayon etilgan, Avstriya maktabining ta‘limoti Angliya, Germaniya, AqSh, Rossiyada va boshqa mamlakatlardaham yoyildi. Bu ta‘limot g‗arb siyosiy iqtisodining shundan keyingi rivojiga katta ta‘sir o‗tkazdi. Ularning konsepsiyasiga ko‗ra siyosiy iqtisod xo‗jalik sub‘ekti tajribasining butun xilma-xilligi bilan uni idork etishni o‗rganishi lozim edi.
Byom-Baverkning fikricha, siyosiy iqtisod sub‘ekt hislarida iqtisodiy hodisalarni izohlaydigan ildizlarni izlashi kerak. Alohida xo‗jalik tadqiqot ob‘ekti qilib olindi va shu xo‗jalik jamiyatning eng oddiy tipik elementi deb talqin qilinardi. Jamiyatdan mutlaqo ajralgan shaxs-Robinzon xo‗jaligi mana shunday xo‗jalikning oliy maqsadi deb ataladi. Avstriya maktabi kapitalistik xo‗jalikni mana shunday xo‗jalik deb ataydi. Umuman iqtisodiy qonunlarini o‗rganish uchun alohida olingan bir xo‗jalik misolida shu qonunlarni ko‗rib chiqish yetarli deb hisoblanadi, ya‘ni jamiyat aloxida olingan robinzonlar xo‘jaligi yigindisidir, degen xulosa chikariladi.
Tadqiqotning bu usuli ROBINZONAD usuli deb nom oldi. Shu usul yordamida siyosiy iqtisoddan ijtimoiy, ishlab chiqarish munosabatlari chiqarib tashlanadi, iqtisodiy kategoriyalarning ijtimoiy-sinfiy mazmuni kuchaytiriladi, ijtimoiy ishlab chiqarishning roli soxtalashtiriladi.
Biz yukorida merkantilizm ( boylik asosi muomala soxasida), fiziokratizm (yer), iqtisodiy ta‘limotlarini kurdik. Avtriya maktabining nazariyotchilari esa yukoridagilardan farqli kapitalizmni faqat bozor munosabatlari bilangina bog‗langan yakka xo‗jaliklarning mexanik yig‗idisi deb tasvirlab, mehnatning kiymatni belgilashdagi rolini inkor etdilar. qadriyat nazariyasi Avstriya maktabining konsepsiyalarida markaziy o‗rinni oldi, bu nazariya «eng yukori foydalilik» nomini oldi.
Siyosiy iqtisodda qabul qilingan «tovar» va «qiymat» kategoriyalari ijtimoiy mazmundan mahrum bo‗lgan «ne‘mat» va «qadriyat» kategoriyalari (foydalilik) naf tushunchalari bilan almashtirildi. Bunda tovarning kadr kimmati shu mahsulotning foydaliliga va noyobligi bilan o‗lchanadi.