Yonalishi 203 – guruhi talabasi Nazarova Hurmatoyning Tasviriy san'at òqitish metodikasi fanidan

II-bob. Amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish mazmuni 

2.1-§.BoshIang‘ich ta’lim o‘quv dasturini o‘rganish va rejalashtirish 

Butun o‘quv yiliga mo'ljallangan tasviriy san’at dasturiga mavzuli tasvirii jadval 

tuzish.  O‘quv  yilining  har  bir  choragiga  dars  mavzularini  metodik  jihatdan  to‘g‘ri 

taqsimot qilishni o‘rganish.  

-  Dasturni  o‘rganib  chiqish  va  rejalashtirish.  Mavzularga  oid  ko‘rsatmalar 

tayyorlash 

Metodik ko‘rsatma.  

1.

 

Mashg‘ulot mavzularini taqvimiy tasvirii rejalashtirilishi.  

Namunaviy dastur asosida tasviriy san’at darslarini rejalashtirish - eng murakkab 

ishlardan hisoblanib, u mavzularni tasvirii rejalashtirish dasturi deb nomlanadi.  

Ta’Iim-tarbiyaviy ishlami rejalashtirish oldidan dasturni chuqur o‘rganib chiqish 

zarur.  Dastur  asosiy  bajariladigan  topshiriqlami  va  mashqlami  ro‘yxatini  beradi, 

ta’limni  o‘qitish  mazmunini,  yil  davomidagi  tartib  va  ketma-ketligini  har  bir 

topshiriqlarga ajratilgan soat hajmini va bajarish materiallarini ko‘rsatadi. 

 Sinfda har bir o'quvchi o‘zlashtirish lozim bo‘lgan bilim va malakalarni, o‘quv 

choraklari  va  haftalarga  taqsimlanishi  kerak.  Dastur  ta’limni  o‘quv  vazifalarining 

murakkablashuvini  metodik  ketma-ketlikda  ochib  bersa  ham,  ammo  o‘qitishning 

birmuncha xususiy savollariga (muammolariga) taalluqli emas. Ma’lumki, pedagogik 

jarayon  -  ijodiy  dars  san’ati.  Shuning  uchun  ham  dastur  ma’lum  bir  yo‘nalishga 

umumiy harakatdir. Dasturda ta’limning asosiy yo'nalishi berilgan xolos, uni amalga 

---

28 

 

oshirilishi,  birmuncha  xususiy  savollarning  javobini  yechilishi  -  o‘quv  jarayonini 

tashkil qiluvchi o‘qituvchining o‘ziga bog‘liq. 

 Ayrim bo‘lg‘usi o‘qituvchi so‘rashi mumkin, bajarishga imkoniyat bolmaydigan 

tavsiyanomalar  berilgan  bo‘lsa  dastumi  qanday  qilib  bajarish  mumkin.  Masalan, 

tasviriy  san’at  asarlari  haqida  suhbat  o‘tkazish  darslarida  ma’lum  asarlar 

reproduksiyalari tavsiya qilinadi, lekin ularni har doim ham kitob do‘konlaridan xarid 

qila olmaysiz. Yoki qalamtasvir boiim ida natyurmort ma’lum bir narsalardan tuzilgan 

boiishi mumkin, lekin qishloq joylarda ular boimasligi mumkin.  

O‘quv  dasturlari  aynan  asliga  muvofiq  to‘g‘ridan  -  to‘g‘ri  bajarilishini  talab 

qilmayapti. U faqat qanday rassomlar bilan o'quvchilami tanishtirish va qaysi asarlari 

musavvirlarni ijodiy tomonlarini yaqqolliroq koisatib berayapti. Yetarlicha tushunarli, 

agarda  o'qituvchi  fondida  ko'rsatilgan  u  yoki  bu  musavvirni  asar  reproduksiyasi 

boimasa, unda u boshqa rassom asarlari bilan almashtirilishi mumkin. Natyurmortga 

kerakli boigan buyumlar ham yo‘q boisa, narsaiaming shaklini murakkablik darajasini 

hisobga olgan holda shakli shunga o‘xshash buyumlar bilan o‘zgartirish mumkin. 

 Maktabda  shaxsiy  ish  rejasini  tuzishda  o‘qituvchi  har  bir  sinf  uchun  yillik  ish 

rejasini  ishlab  chiqishi  zarur.  Bunday  yillik  ish  rejasini  yaxshisi  tasvirli  bajarish 

maqsadga muvofiqdir. Ular ishlami barcha kompleksini yaqqol tasvirlaydi. Maktabda 

chorakni  so‘nggi  darslarini  suhbat  yoki  narsani  o‘ziga  qarab  rasm  ishlash  bilan 

tugallaydi.  Bunday  tuzilgan  rejalashtirishni  muvaffaqiyatli  deb  hisoblab  boimaydi. 

Agarda  rejalashtirishda  chorakni  so‘nggi  darsida  mavzu  asosida  yoki  bezakli  rasm 

ishlash belgilangan boisa, bolalarga shu ishni ta’til vaqtida bayram bilan bogiab davom 

ettirish imkoniyatini yaratib bergan boiamiz.  

Mavzularni  -  tasvirli  rejalashtirish  dasturi,  yutuq  va  kamchiliklarni  yaqqol 

ko‘rsatib turadi. Bundan tashqari, tasvirli rejada o‘quv qo‘yilmalarni (postanovkalarni) 

xarakterlarini va ularni metodik yo‘nalishlarini aks ettirish yengil boiadi.  

Eng qulay yillik ish rejasi uni jadval tarzida tuzish, chunki uning kataklarida o‘quv 

materiallari chorak bo‘yicha va alohida darslar bo‘yicha taqsimlanadi. Har bir katakda 

o‘quv ishlami turlari, darsning mavzusi va mazmuni yaqqol ko‘rgazmali tasvirlanadi. 

Tasvirli - mavzuli reja dasturi o‘ziga xos jadval sifatida to‘rtta qatordan iborat (o‘quv 

---

29 

 

chorakning  soniga  qarab)  boiib, ulami  har  bir  chorakdagi  o‘tkaziladigan  darslaming 

soniga  qarab  yana  bir  necha  qatorlarga  bolinadi.  Bu  qatorlar  esa  o‘z  navbatida 

icataklarga boiinadi Bular mavzular asosida tasvirlar bilan toidiriladi. 

1-jadval 

Chorak 

yoki 

semestr 

t.r  darslar 

dars turlari 

darsning 

mavzusi 

darsning 

maqsadi 

Qollanish 

materiali 

soat 

jami 

1 

chorak 

1 

1-2 

mavzu 

asosida 

rasm ishlash 

“Kuz” 

Kuz 

manzarasini 

kompozisiyasi 

tuzish,tabiatni 

sevish 

qalam,akvarel 

guash 

2-soat 

 

Demak, birinchi qator sarlavhasida chorak belgisi, tartib raqami, dars soni, dars 

turlarining nomi, darsning mavzusi, maqsadlari va vazifalari, berilgan mavzu qanday 

materiallarda bajarilishi va unga necha soat ajratilgani ko‘rsatiladi.  

Ushbu jadval to'rtta qatordan iborat boiadi, lekin kataklari har bir choraqda bir 

xil emas, albatta, o‘quv chorakni haftasiga bogliqdir. 

 Masalan, 1-chorak 1.09 boshlanadi 4.11 tugallanadi - 8-9 hafta  

2-chorak 10.11 - 30.12 - 7-8 hafta  

3- chorak 12.01 - 23.03 - 10-11 hafta  

4- chorak 1.04 - 25.05 - 7-8 hafta 

 Shunday qilib, maktabda darsning soni jihatidan eng katta va cho‘zilgan chorak 

uchinchi chorakdir. Tasvirlangan kataklarJa ham darslaming raqami va rangli belgilar 

orqali dars turlarini ajratib ko‘rsatish maqsadga muvofiqdir, masalan, 

2-jadval 

1 

2-3 

4 

5 

6-7 

8 

 

1 

 

2   

3   

4   

5 

6 

 

---

30 

 

1. Qizil rang - mavzu asosida kompozitsiya; 2. yashil rang - bezakli rasm ishlash; 

3. Sariq rang - narsaning o‘ziga qarab rasm ishlash; 4. Havo ko‘k - haykaltaroshlik; 5. 

JigaiTang - suhbat (idrok).  

Vazifani bajarishda o‘quv rejasini tuzish bilan bir vaqtda didaktik va metodik 

materiallar y ig ib boriladi. Bunga esa metodik va maxsus adabiyotlar, ulardan sitata 

shaklida  ko‘chirmalar,  annotatsiyalar,  bezakli  materiallar,  har  xil  metodik  qurollar 

(chizmalar, jadvallar), xalq ijodiy namunalari kiradi. Qanday shaklda mavzuli-tasvirli 

rejani  bajarilishi  talabalar  bilan  amaliy  mashg‘ulot  o‘tkazuvchi  kafedra  va  uning 

o‘qituvchilari hal qiladi. Amaliy mashg‘ulotlar vaqtida o'qituvchi bilan birgalikda bir 

fikrga  kelishilgandan  so‘ng  talabalar  tomonidan  bajarilgan  taxminiy  varianti 

tasdiqlanadi va tamomila belgilagan qog‘oz formatida bajariladi.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

31