Yoruglikning sinish va qaytish qonunlari

Buyumning yassi ko`zgudagi tasviri hamma vaqt mavhum, to`gri, buyumga teng va ko`zgu tekisligiga simmetrik bo`ladi

Yüklə 80 Kb.

səhifə	3/4
tarix	22.01.2023
ölçüsü	80 Kb.
	#99010

1 2 3 4

Yorug`liknning aks qaytish qonuni

Buyumning yassi ko`zgudagi tasviri hamma vaqt mavhum, to`gri, buyumga teng va ko`zgu tekisligiga simmetrik bo`ladi.
Yoruglikning sinish qonunlari. Sindirish ko`rsatkichi. To`la qaytish. Yoruglikning bir muhitdan ikkinchi muhitga, masalan, suvdan havoga o`tganda sinishini biz tabiatda ko`p uchratamiz. Tiniq suvga botirilgan tayoqchaning qismi go`yo sinib qolgandek ko`rinishi, suv ostida yotgan buyumning haqiqiy o`rnidan siljigan holda ko`rinishi va boshqalarni eslaylik. Bularga yoruglikning muhitdan muhitga o`tishida sinish hodisasi sababchidir. Yoruglikning sinish qonuni quyidagicha tariflanadi:
Tushuvchi va singan nurlar ikki muhit chegarasiga nurning tushish nuqtasi orqali o`tkazilgan perpendikulyar bilan bir tekislikda yotib, tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan ikki muhit uchun o`zgarmas kattalikdir, yani
^sin^_n (131) sin
bunda n–muhitning nisbiy sindirish ko`rsatkichi yoki ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish ko`rsatkichi deyiladi.
Endi muhitning absolyut sindirish ko`rsatkichi haqida to`htab o`taylik. Biror muhitning vakuumga nisbatan sindirish ko`rsatkichi uning absolyut sindirish ko`rsatkichi deyiladi.
Muhitlarning ana shu n₁ va n₂ absolyut sindirish ko`rsatkichilari, yoruglikning tushish _ va _ sinish burchaklari sinuslari, yoruglikning shu muhtlardagi tezliklari _₁ va _₂ hamda muhitlarning nisbiy sindirish ko`rsatkichlari orasida quyidagi munosabat o`rinli:
sin  n  n1 2 (132) sin n₂₁
Shuni eslatib o`tamizki, normal sharoitda havoning absolyut sindirish ko`rsatkichi vakuumning absolyut sindirish ko`rsatkichiga deyarli teng, yani 1 ga (aniqrogi 1,000292 ga) teng. Ana shu sababli amaliiotda asosan muhtlarning havoga nisbatan sindirish ko`rsatkichi ishlatiladi. Istalgan muhitning havoga nisbatan sindirish ko`rsatkichi 1 dan katta sondir, chunki ___ bo`lgani uchun. Yoruglik sindirish ko`rsatkichi katta bo`lgan muhitdan (masalan shishadan, suvdan) sindirish ko`rsatkichi kichikroq muhitga (masalan, havoga) o`tganda to`la ichki kaytish hodisasi kuzatilishi mumkin. Masalan, yoruglik havoga nisbatan sindirish ko`rsatkichi n ga teng bo`lgan shishadan havoga o`tayotgan bo`lsin. Bu holda shisha birinchi, havo esa ikkinchi muhit bo`lib hizmat qiladi. U vaqtda sinish qonunini quyidagicha yozish mumkin: ^sin^_¹
sin n
Bundan n_sin__sin_ (133) Bu erda n>1 bo`lganligidan ___ yani sinish burchagi tushish burchagidan katta.
Demak, tushish burchagini orttira borgan sari, masalan chegaravii 90⁰ qiymatga sinish burchagi _ tezroq erishar ekan. Bu sharoytda singan nur ikki muhit chegarasi bo`ylab tarqaladi. Endi tushish burchagini yana orttira borsak, singan nur yo`qolib, tushgan yoruglik batamom birinchi muhitga qaytganini ko`ramiz, Bu hodisa to`la ichki qaytish deyiladi. Tushish burchagining sinish burchagi 90⁰ ga teng bo`lgandagi qiymati _₀ to`la qaytish chegaraviy burchagi deyiladi:
sin_₀ ¹ (134) n
Ravshanki, chegaraviy burchak turli materiallar uchun turli qiymatlarga ega. Masalan, havoga nisbatan olganda, suv uchun _₀ 48⁰35 shisha uchun
₀ 41⁰50, olmos uchun ₀ 24⁰40.

Yüklə 80 Kb.

Dostları ilə paylaş:

1 2 3 4