66
Trakakantlığa nisbətən çox olur. Trakakantlığın birinci edifikatoru
Astragalus aureus, A. lagurus, A. picnophullus, A. strictiformis və
kolcuqlardan buynuzlu xaşa —
Onobrychis cornuta-dır. Çoxillik taxıl
bitkilərindən isə
Stipa szovitsiana formasiyanın bozqır, çəmən və
bozqırlaşmış çəmənlər təşkil etməklə, layihə örtüyü 40-60%, flora
tərkibi 67-70 növ daxilindədir. Taxıl bitkilərindən
Stipa szowitsiana,
Festuca sulcata, Bromus tectorum, B. squarrosa, sudduyənlərdən –
Euphorbia marschalliana, Cousinia (3 növü), Nepeta, Lactuca,
Teucrium, Scutellaria, Cirsium, Phlomis, Ziziphora, Verbascum,
Gypsophylla və bir çox başqa cinslərin bir, iki və üç növünə rast
gəlinir. Bu senozda təxminən 82 növ bitki qeydə alınmışdır.
Tərkibində çim əmələ gətirən növlər – Akantolimon formasiyasında 2
növdən
Acantholimon hohenackeri və A. Sp. növlərinin bolluğu ilə
formalaşaraq layihə örtüyünün 68-80%-ə çatır. Zəngin floraya
malikdir. Burada tək
Cousiniya-nın (3 növü), Cirsium-un (2 növü),
Achillea-nın (2 növü), Plantago-nun (2 növü) senozda çim əmələ
gətirən taxıllardan –
Festuca sulcata, Stipa (2 növ), Poa pratensis,
Phleum phleoides, Astagalus aureus və Cuniperus oblonga cəmi 97
növ bitki rast gəldiyi qeydə alınmışdır. Qeyd etməliyik ki, Hirkan
biosfer rezervatının dağ-kserofit bitkiliyinin yaxın Naxçıvan və İran
dağ-kserofit bitkiliyi ilə çox yaxınlığı vardır. Yalnız bu yaxınlıq
haqqında onu demək olar ki, Hirkanda floranın əksər növləri
uzunboylu və yalnız Hirkana xas olan bitkilərdir.
67
VI BÖLMƏ
Bozqırlıq, çəmənlik və bozqırlaşmış çəmənlər
Ərazinin orta və yuxarı dağ qurşaqlarında, yəni meşəsiz sahələrdə
və yaxud cənubda olan meşə talalarında bozqırlar və bozqırlaşmış
çəmənlər ləkə-ləkə geniş olmayan sahələrdə müxtəlif tərkiblərdə və
müxtəlif bioekoloji sahələrdə formalaşmış quruluşda, çəmənlər isə
dəniz kənarı sahələrdə, meşə talalarının şimal yamaclarında böyük
olmayan sahələrdə formalaşmışdır.
Cədvəl 12
Bozqırlarda yalnız
kserofit bitkilər
formalaşmışdır
Bozqırlaşmış
çəmənlərdə mezo-
kserofit bitkilər
formalaşmışdır
Çəmənlərdə
mezofil təməlli
bitkilər
1
2
3
Festuca sulcata L.
Festuca sulcata L.
Poa pratensis L.
Koeleria caucasica Dom. Koeleria caucasica
Dom.
Betonica grandiflora
W.
Phleum phleoides Simk. Vicia dasycarpa Ten. Dactylis glomerata L.
Thymus trautvetteri
Klok.
Achillea setacea W. Alopecurus pratensis
L.
Achillea setacea W.
Cynodon dactylon
Pers.
Carex verna Chaix.
Onobrychis cornuta
Desv.
Zerna variegata
Nevski.
Trifolium pratense L.
Carex divisa Huds.
Lolium rigidum Gand. Galium verum L.
Astragalus lagurus W.
Carex silvatica Huds. Rumex confertus
Agrostis capillaris Boiss. Astragalus aureus W. Coronilla varia L.
Teucrium chamaedrys L. Teucrium polium L. Plantago minor
Poa bulbosa L.
Cirsium arvense (L.)
Scop.
Phlomis caucasica
Bromus arvensis L.
Plantago saxatilis
Bieb.
Thymus trautvetteri
Klok.
68
1
2
3
Onobrychis cyri Grossh. Centaurea ovina L. Trifolium pratense
Carex diluta Bieb.
Lotus ciliatus
Hordeum crinitum
Dactylis glomerata L.
Stachys lanata
Crantz.
Cartamus lanatus L.
Verbascum puramidatum
Bieb.
Belonica grandiflora
W.
Achillea setaceae W.
Stipa szowitsiana Trin. Leontodon hispidus Aster alpinus L.
Astragalus strictifoliys
Boiss.
Trifolium repens
Papaver talyschense
Grossh.
Aster alpinus L.
Cirsium arvense (L.)
Scop.
Hirkan ərazisinin meşəliyində, meşə talalarında və meşənin yuxarı
qurtaracaq sahələrində mal-qara üçün çox qiymətli yem bitkiləri,
dərman, efiryağlı, rəng verən, vitamin tərkibli, dekorativ bitkilər
çoxdur.
69
VII BÖLMƏ
Ərazinin təbiət abidələri
Təbiət abidələri öz xüsusiyyətlərinə, vəzifə və funksiyalarına
görə xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərinə aiddirlər. Azərbaycan
Respublikasının «Xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri
haqqında» Qanununda bildirilir ki, xüsusi mühafizə olunan təbiət
əraziləri və obyektləri Azərbaycan Respublikasının milli sərvətidir və
xüsusi ekoloji, elmi, mədəni və estetik dəyərə malikdir
(Azərbaycan
Respublikasının ətraf mühitə dair qanunvericilik toplusu, 2002).
Başqa sözlə, xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və obyektləri -
elmi, mədəni, estetik və sağlamlaşdırma dəyəri olan, nadir, nəsli
kəsilmək təhlükəsi qarşısında olan, səciyyəvi, xüsusi mühafizə recimli,
zooloji botanik, dendroloji, hidroloji, geoloji, geomorfoloji,
hidrogeoloji, meşə, landşaft və torpaq obyektləridir.
Təbiət abidələri öz xarakterinə görə canlı (bioloji) və cansız
(geoloji, paleontoloji) təbiət abidələri kimi iki növə ayrılırlar. Təbiət
abidələri xüsusi mühafizə recimi tətbiq edilmiş unikal, əvəzolunmaz,
elmi, ekoloji, mədəni və estetik mənada yüksək dəyərə malik təbiət
kompleksləri, təbii və süni mənşəli obyektlərdirlər. Hər hansı bir quru
və su tutarı sahəsi, eləcə də tək bir obyekt də təbiət abidəsi elan
oluna bilər. Aşağıda təbiət abidələrinə misallar göstərilmişdir:
•
Mənzərəli ərazilərin bir hissəsi və ya toxunulmamış təbiət
əraziləri;
•
Mədəni landşaftın üstünlük təşkil etdiyi ərazilər (qədim parklar,
xiyabanlar və s.);
•
Relikt, azsaylı, nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi altında olan
bitki və heyvanlar və onların məskunlaşdığı ərazilər;
•
Öz xarakterinə görə xüsusilə qiymətli sayılan meşə massivləri
və meşə əraziləri;
•
Unikal relyef formaları və təbiət landşaftları (dağlar, dərələr,
mağaralar, qum təpələri, barxanlar, stratotipik kəsiklər, geoloji
qırışlar və s.);
•
Nadir və xüsusi əhəmiyyətli paleontoloji obyektlərin yerləşdiyi
ərazilər;
•
Çay, göl, su-bataqlıq kompleksləri, su ambarları əraziləri, kiçik
çaylar və su hövzələri;
Dostları ilə paylaş: |