‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy va ‘r ta m a X s u s ta’l im V a z ir L ig I y. M a s h a r I p o V sport psixologiyasi

N a zo ra t uchun savol va topshiriqlar:
1. «Sport psixologiyasi» fa n i nim alam i о ‘rganadi?
2. «Sport psixologiyasi» fanining rivojlanish tarixi haqida so ‘zlab bering.
3. Sportchining noqulay vaziyatdan chiqib ketish yo ‘llarini tushuntiring.
4. Sport faoliyatini insonparvarlashtirishni qanday tushunasiz?
5. Sport jamoasidagi ijtimoiy va psixologik m uhitni tahlil qiling.
6. Sportchining individual uslublarini tushuntiring.
7. 
«Sport psixologiyasi» fanida kuzatish uslubi yordamida nim alarni
o ‘rganish tavsiya qilinadi?
8. Empirik uslub nimalardan iborat?
9. Texnik vositalar yordamida nimalar o ‘rganiladi?
10. Oliy ta ’lim tizimida «Sportpsixologiyasi» fanining tutgan о ‘m i nimadan iborat?
11. Sportchilarning m a ’naviy his-tuyg‘ularini shakllantirishda jism oniy
madaniyat о ‘qituvchisi va murabbiyning tutgan о ‘m ini, faoliyatini tahlil qiling.
12. «Sport psixologiyasi» fanining rivojlanishida qaysi m aktablar asosiy
o'rin tutadi?
13. Fanni о ‘qitishning amaliy ahamiyati nimalardan iboratligini tushun-
tirib bering.

---

SPORTCHILARDA MILLIY MAFKURAVIY BILIM VA
MALAKALARNI SHAKLLANTIRISH
0 ‘zbekiston hududida yashagan xalq larq ad im zam onlardayoq yosh- 
larning ruhiy, aqliy, axloqiy va jism o n iy m adaniyatiga alo h id a e ’tib o r 
b erishgan. U la r farzandlariga bolalik chog‘laridayoq jism o n iy tarbiya- 
ning kurash, o ‘q-yoy otish, chavandozlik singari m ashq turlarini m u nta- 
zam ravishda o ‘rgatib kelishgan. G re k tarixchisi G e ro d o t (eram izdan
a w a lg i 48 4—425-yillar) xorazm iylar bilan y onm a-yon yashagan saklar 
qabilasidagi m o h ir m erganlar h aq id a bunday deb yozgan: «Saklar... 
d uny o d ag i b arch a m erganlar o rasida o ‘qni zoye ketkazm aydigan jud a 
m o h ir m e rg a n la r‘sifatida sh u h rat qozongan edi»1. Saklar va xorazm - 
liklarning ayollari ham harbiy yurish lar va jang larda qatn ash ar, m ard- 
lik va m a to n a td a erk ak jan g ch ilard an qolishm as edilar. E ram izd an
oldingi 1 asrda yashagan grek tarixch isi D io d o r ular haq id a bunday 
deb yozgan edi: «U m u m an , bu qabilaning ayollari m ard b o ‘ladilar va 
urush x atarlarin i erkaklar bilan birga baham k o 'rad ilar» 2.
R im yozuvchisi K lim ent A leksandriyskiy (eram izdan aw alg i II asr) 
saklar qabilasining ayollari haq id a bun d ay deb yozgan edi: «Sak ayollari 
ayyorlik bilan q o ch ib ketaturib, o t ustida xuddi erkaklarday orqaga 
b urilib o ‘q uzar edilar»3.
0 ‘z b e k xalqi jism o n iy m ad an iy a tin in g ildizlari u zo q o ‘tm ishg a 
tu ta sh a d i. B izning xalqim iz o ‘zining bu tun hayoti davom ida ezgulikka 
intilib kelishgan. Ezgulik yo'lidagi orzularining am alga osh m og ‘i uchun 
k u rashga bel b o g ‘lagan jasu r ayollarim iz xalq yaratgan badiiy tafakkur 
d u rd o n a la rin in g asosiy q ah ram o n larid ir. Bu obrazlar xalq o g ‘zaki ijodi 
asarlari (q o ‘shiqlar, dostonlar, qissalar) orqali ham zam ond an zam onga, 
av lo d d an avlodga o ‘tib kelgan. U la r shu sababli od am lar ruhiy hayo- 
tin in g yashirin to m o n la rin i o ‘rgana boshlaganlar: sog'lik va kasallik 
t o ‘g ‘risidagi um um iy bog'lanishlarni, tan a bilan ruhning aloqa yo'llarini 
izlaganlar. 0 ‘sha davrda inson asab tizimi va m iyasining vazifalari 
haq id a n o m a ’lum b o ‘lgan jih a tla rn i o ‘rganishga qiziqish o ‘sa borgan. 
T arixiy voqealar asosida yaratilgan, qadimgi Y unon tarixchilarining 
asarlari orqali yetib kelgan. « Z aria d r va Odatida», «To‘m aris», «Shi-
1 Ism oilov R., Sholomiskiy Yu. 0 ‘zbekistonda fizkultura tarixi. — Toshkent: 
0 ‘qituvchi, 1969, 9-bet.