Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

Tarbiyada maktab yetakchi bo’g’in ekanligi.
Maktab pedagogika va psixologiyaning eng yangi yutuqlariga tayangan holda ota-onalar va jamoatchilik bilan birgalikda olib boriladigan ta’lim-tarbiyaning turli-tuman tashkiliy shakllaridan foydalanadi. Maktab ota-onalar qo’mitasi ishini tashkil etish; ota-onalar lektoriylari; mahruza-suhbatlar; ota-onalar yig’ilishlari; ota-onalarni maktabga taklif etish; oilalarga borish va suhbat o’tkazish; turli mavzularda mahruzalar o’tkazish; ota-onalar ishtirokida madaniy ekskursiyalar, ishlab chiqarishga sayohat uyushtirish; faol ota-onalarni tarbiyasi qiyin, o’zlashtirmayotgan bolalar bilan ishlashga jalb etish; sinf ota-onalar qo’mitalari; ota-onalarning pedagogik-psixologik bilimlarini oshirish maqsadida turli mavzularda o’qishlar tashkil etish; moddiy ahvoli qiyin bo’lgan ayrim oilalarga yordam uyushtirish ana shu tashkiliy shakllar jumlasiga kiradi.
Mazkur o’quv yurti rahbariyati sinfda dars beruvchi predmet o’qituvchilarini o’quvchilar va ularning ota-onalari bilan ishlashga jalb etishi; otalar majlisi, onalar majlisi; ota-onalar bilan bolalar ishtirokidagi qo’shma majlis kabi tadbirlarni o’tkazishdan oldin shu sinf rahbari va o’qituvchilari bilan har bir masalani puxta kelishib olib, amalga oshiriladigan tadbirlar rejasini birgalikda keng muhokama qilgandan so’ng uni ota-onalar muhokamasiga olib chiqishi maqsadga muvofiq bo’ladi.
Oila, maktab jamoatchilik xamkorlikning zaruriyati.
Na oila, na maktab, na jamoat tashkilotlari, alohida olib qaralganda, shaxsga ta’sir etuvchi juda ko’plab salbiy ta’sirlarning oldini o’z vaqtida ololmaydi. Buning uchun ularning kuchlarini birlashtirish va yagona tizim asosida qator samarali hamkorlik metod va shakllaridan unumli foydalanish zarur. Oila, maktab, jamoatchilik aloqalarini tashkil etishda turli homiy tashkilotlar, idora va muassasalar tomonidan tuzilgan oila va maktabga yordam kengashlarining roli qimmatlidir. Ularning vazifalarini esa pedagoglar juda yaxshi bilishi kerak. O’zaro yordam kengashlariga tashkilot, korxona va turli ishlab chiqarishlarning rahbarlari, kasaba uyushmalari, yoshlar tashkilotlari va boshqa tashabbuskor guruhlar kirishi mumkin. Bunday kengashlar yig’ilishlarida yosh avlodning axloq madaniyatini oshirish, ko’plab oilalarning ilg’or tajribalarini targ’ib qilish, turli soha kishilari bilan uchrashuv va suhbatlar o’tkazish kabi tadbirlar va tarbiya masalalari bo’yicha vazifalar qarab chiqiladi.
Bu kengashlarning eng muhim o’ziga xos tomoni maktab bilan mustahkam aloqa o’rnatishdir. Ular otalik tashkilotlari orqali mazkur o’quv yurta moddiy-texnik bazasini mustahkamlash uchun, ta’lim-tarbiyani amalga oshirish uchun yetarli sharoitlar yaratadi, turli oilalarga moddiy va ma’naviy yordamlar uyushtiradi. Bolalar bilan turli sayohatlar, dam olish, sport-sog’lomlashtirish, madaniy sohalarda tadbirlar tashkil etish va o’tkazishda maktablarga yaqindan yordam beradi. Maktab esa, o’z o’rnida, kengash ahzolarini bolalar bilan olib boriladigan ta’lim-tarbiya ishlarining mazmuni, metodlari bilan tanishtiradi.
SHuningdek, bolalar tarbiyasi borasidagi hamkorlikni mahallalarda va turli yashash joylarida tashkil etilgan faxriylar va xotin-qizlar kengashlari, lektoriylar, markazlar faoliyati orqali yo’lga qo’yish mumkin.
Barkamol avlod tarbiyasini yo’lga qo’yishda turli jamoat tashkilotlari, ishlab chiqarish, o’quv jamoalari, yashash joylaridagi turli qo’mitalar, oila, ommaviy axborot vositalari, adabiyot, san’at va boshqalar alohida ahamiyat kasb etadi.
Lekin yuqorida sanab o’tilgan turli jamoalar, turli vositalar tizimida ta’lim-tarbiya masalalarining birgalikda hal etilishi, ular faoliyatining birlashtirilishi va to’g’ri maqsad sari yo’naltirilishi hozirgi kunning dolzarb muammosi bo’lib qoldi. Bu ishni birgalikda, hamkor tarzda yo’lga qo’yish uchun o’quv muassasalari, ulardagi katta kuch - pedagoglar jamoasini jalb etish kerak.
Maktab, barcha ko’rinishdagi o’quv yurtlari, oila va jamoatchilik faoliyatini bolalar, o’smirlar tarbiyasi bo’yicha muvofiqlashtirish quyidagicha tashkiliy ko’rinishda amalga oshiriladi:
1. O’quv yurtlari, jamoat tashkilotlari va boshqa ommaviy vositalarning har birining aniq vazifasi belgilangan
holda tarbiyaviy ishlar rejasi muvofiqlashtiriladi.
2. Eng ilg’or o’qituvchilar yordamida ota-onalar va jamoatchilik vakillari hozirgi zamon pedagogikasidagi eng samarali yo’l va usullar bilan qurollantiriladi.
3. Tarbiyaviy ishlarning borishi va ularning natijalarini sinchkovlik bilan o’rganish hamda birgalikda muhokama qilish, paydo bo’layotgan kamchiliklarning sabablarini aniqlash va ularni bartaraf etish uchun birgalikda chora-tadbirlar ko’riladi.
Demak, yaxshi va samarali tarbiya jarayoni uchta asosiy bo’g’in: maktab, oila va jamoatchilik faoliyatini birlashtirishni taqozo etadi. Bu hamkorlikda yetakchi o’rin maktabga tegishli hisoblanadi.