Z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti umumiy pedagogika

O’quv (ta’lim) mehnati o’quvchilarning asosiy mehnat turi hisoblanadi. U boladan katta axloqiy, irodaviy va jismoniy zo’r berishni, kuchni talab qiladi. O’quv mehnati faqat bilim olishni, bilishga oid ko’nikmalarni qaror toptirib qolmay, balki bolada ishtiyoq va betartiblikni tarbiyalashga, o’qishga qiziqishni rivojlantirish-ga ko’maklashadi, o’qishga bo’lgan qiziqish, istak hamda o’qishdagi muvaffaqiyatlardan xursand bo’lishni his etish aynan maktab partasidan tarbiyalab boriladi.
O’quvchining aqliy va jismoniy mehnati turli darslarda turli tartibda tashkil etiladi. Xususan, jismoniy tarbiya hamda texnik mehnat darslarida jismoniy mashqlar mazkur darslarning asosini tashkil etsa, matematika, flzika, astronomiya, geografiya va chizmachilik darslari­da aqliy faoliyat - mantiqiy fikrlash asosiy q'rin tutadi.
Maktab o’quv rejasiga o’quvchilarning yosh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish asosida shunday fanlar kiritilganki, ularning asosiy vazifasi o’quvchilarga mehnat ta’limi va tarbiyasini berishdan iborat. O’quvchilar boshlang’ich ta’lim davrida mehnat ta’limi darsla­rida qo’l mehnati sirlarini o’rganadilar, turli materiallar bilan tanishadilar, dastlabki mehnat tajribasiga ega bo’ladilar.
Umumiy o’rta ta’lim davrida o’quv ustaxonalarida, maktabga tegishli o’quv-tajriba maydonlarida, otaliq korxonalar sexlarida anchagina murakkab mehnat faoliyatini tashkil eta boshlaydilar. Bun-day sharoitda mehnat qilish egallangan nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llay olish imkoniyatini beradi.
Mehnat ta’limi va kasb tanlashga yo’llash ishlarini kuchaytirish maqsadida endilikda «o’quv-ishlab chiqarish» tizimini umumiy o’rta maktablar faoliyatiga olib kirish maqsadga muvofiqdir.
Kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarda tahsil oluvch; o’quvchilar ishlab chiqarish amaliyoti jarayonida kasb-hunar va mutaxassisliklar yuzasidan amaliy ravishda tanishadilar. Ularga mehnat ta’limi va tarbiyasini berishda tajribali mutaxassislar, ishlab chiqarish ustalari katta rol o’ynaydilar.
Ijtimoiy foydali mehnat yosh avlodni jamiyat hayotini tashkil etish jarayonida faol ishtirok etishga tayyorlaydi. Ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan ijtimoiy-foydali mehnatning turlari xilma-xildir. O’qituvchilarning ijtimoiy foydali ishlari asosan sinfdan va maktabdan tashqari sharoitlarda tashkil etiladi.
Ta’limning keyingi bosqichlarida o’quvchilar ijtimoiy foydali meh­natning (motivi), ijtimoiy-g’oyaviy asoslari ancha chuqurroq bo’ladi. Ya’ni ijtimoiyfoydali mehnat rag’bati jamiyat oldidagi ijtimoiy burchni his etishi bilan chambarchas bog’liq bo’ladi. Jamiyat ravnaqi, el-yurt, xalq farovonligi uchun fidokorona mehnat qilish o’smir va o’spirin o’quvchilar mehnatining ijtimoiy-g’oyaviy asosidir.
Ijtimoiy foydali mehnatni tashkil etishning barcha bosqichla­rida mehnat faoliyatini tashkil etishga nisbatan pedagogik talablar qo’yiladi. Mazkurpedagogiktalablarquyidagilardaniborat:

O’quvchilarmehnatfaoliyatinitashkiletishgaqo’yiladigantalablar
Tashkil etilayotgan mehnat faoliyati bo’yicha yo’nalish, bilim, tushuncha tasavvurlarning shakllanganlik darajasini e’tiborga olish		Mehnat faoliyatining axloqiy asosda ijtimoiy-g’oyaviy mazmunga egaligi		Mehnat faoliyatining jamoa xarakteriga egaligi va shaxs manfaatdorligi		Mehnat topshiriqlarini berishda o’quvchilar imkoniyatlarini hisobga olish
	Mehnat faoliyatining tizimli va rejali bo’lishiga erishish		Mehnat faoliyatining ijodiy xususiyat kasb etishi		Mehnat faoliyati natijaviyligiga alohida e’tibor berish