Z nishanova, G. Alimova

4. Maktabgacha yoshdagi bolalar emotsional sohasining

www.ziyouz.com kutubxonasi

rivojlanishi davomida emotsional kechinmalami uyg‘otuvchi ob’ektdan sub’ekt munosabat ajralib boradi. Bola qanchalik kichik bo‘lsa, uning uchun ob’ekt tavsifi bilan sub’ektiv kechinmalari tavsifi shunchalik bir-biriga yaqin bo‘ladi. 3 yoshli betob bola uchun unga ukol qilgan hamshira “yomon xol”dir. Bunda bola o‘z emotsional holatining salbiy tavsifi (xarakteristikasi)ni bu holatning yuzaga kelishiga sababchi bo‘lgan odamga ko‘chirib o‘tkazadi.

5. 
   Maktabgacha yoshda emotsiya va hissiyotlaming dinamikva mazmuniy tomonlari rivoj topadi. Mazmun tomonining rivojlanishi atrof olam haqidagi bola bilimlarining kengayishi va chuqurlashishi, bola barqaror (doimo bir xil) munosabatda bo‘ladigan predmet va hodisalaming ko‘payib borishi bilan taqozolanadi. (shular tufayli emotsiya va hissiyotlar mazmun jihatdan rivojlanadi). Dinamik tomonining rivojlanishi bolada o‘z emotsiyalarini nazorat qilish va boshqara olish ko‘nikmalarining shakllanishi bilan taqozolanadi. Emotsiya va hissiyotlaming mazmuniy aspekti (tomon) emotsional kechinmalaming ob’ektlari, sabablari bilan bog‘liq. Dinamik aspekt esa emotsional kechinmalaming chuquriigi, davomiyligi va vujudga kelish chastotasi bilan xarakterianadi.
   

Emotsiya va hissiyotlar rivojlanishi boshqa psbdk jarayonlar, ayniqsa, nutqning rivojlanishi bilan bog‘liq. Nutq yordamida bola o‘z hisiyotlari va emotsiyalarini anglaydi va boshqaradi. Nutq orqaU bolalar nafaqat biror narsaga ehtiyoj sezayotganlarini bildiradUar, baUci ma’lum bir tarzda o‘z kechinmalarini ifodalaydUar.


Bola emotsiyalarining rivojlanislii muayyan ijtimoiy vaziyatlar bUan bog‘Uq. Bolaning vaziyatni tushunish, vaziyat va undagi o‘zgarishlami boshdan kechirish muayyan emotsional holatni hosU qUadi


Bola uchun odatiy bo‘lgan vaziyatlaming buzUishiga bola hayot tarzi, kun tartibining o‘zgarishi sabab bo‘lishi mumkin. Bu esa ba’zida stress holatini yuzaga keltiradi. A.I.Mishkis va L.G.Golubevaning ma’lumotlariga ko‘ra, bolalar yangi sharoitlaiga moslashishi uchun 2 oytalabqUinadi.


Odatiy vaziyatning buzUishi affektiv reaksiyalar shuningdek, qo‘rquvni keltirib chiqishi mumkin. Affekt (qisqa muddatU, jo‘shqin kechadigan salbiy emotsional reaksiya) bosh miya po‘stlog‘i boshqaruv funksiyasning sustUgi natijasi bo‘lishi ham mumkin.

www.ziyouz.com kutubxonasi

Bolalardagi o‘zgarish tormozlanishdan ustun kelishi mumkin. Bola ijobiy emotsiyalarning jo‘shqin ifodalanishini tormozlay olmasligi tufayli qarama- qarshi (salbiy) emotsiyalar paydo bo‘lishi mumkin. Masalan, jo‘shqin xursandchilik ko‘pincha yig‘i va ko‘z yoshi bilan tugaydi.