Zamonaviy axborot texnologiyalari

Dasturlash tizimlari 
Dasturlash tizimlari
— ular muayyan dasturlash tillarida yangi dasturlar yaratiish 
uchun ishlatiladilar. Zamonaviy dasturlash tizimlari foydalanuvchiga o‘z dasturini yaratishda 
qudratli va qulay bo‘lgan bir qancha vositalarni taqdim etadilar. Ularga: 
❖
kompilyator 
yoki 
interpretator
;
❖
yaratish uchun integrallashgan muhit; 
❖
dastur matnini yaratish va tahrilash vositalari; 
❖
keng ko‘lamdagi standard dasturlarning kutubxonalari va funksiyalari; 
❖
dasturni sozlash va xatoliklarini bartaraf etish uchun ishlatiladigan maxsus dasturlar
;
❖
foydalanuvchi uchun "do‘stona" bo‘lgan muloqot muhiti; 
❖
ko‘p oynali rejimda ishlash; 
❖
grafik tasvirlarning kutubxonalari, ushbu kutubxonalar bilan ishlashni ta‘minlovchi 
xizmatchi dasturlar 
❖
assemble
r tili; 
❖
yordam ko‘rsatish xizmati; 
❖
boshqa o‘ziga xos imkoniyatlar. 
Boshlovchi dasturchilar uchun 
Turbo Basic
, 
Quick Basic
, 
Turbo Pascal
, 
Turbo C 
dasturlash tizimlari yaratilgan. 
Keyingi yillarda 
Windows-ilovalar
(Windows muhitida ishlaydigan dasturlar) 
yaratishga yo‘naltirilgan dasturlash tizimlari keng ommalashib bormoqda: 
❖
Borland Delphi
(Delfi) paketi — Borland Pascal turkumidagi dasturlash tizimining 
davomchisi. Uning tez ishlaydigan kompilyatori amaliy dasturlash masalalarining deyarli 
barchasini samarali yechish uchun qulay imkoniyatlarga ega. 
❖
Microsoft Visual Basic
paketi — ob‘ektga yo‘naltirilgan Windows-dasturlarini vizual 
vositalar yordamida qulay yaratish imkonini beruvchi dasturlash tizimi. Diagrammalar va 

---

29 
taqdimotlar yaratish uchun vizual vositalarga ega. 
❖
Borland C++
paketi —DOS va Windows ilovalarini yaratish borasida eng qulay va 
ommalashgan dasturlash tizimi. 
Tabiiyki, hisoblash texnikasining avlodlar almashishi elementlar bazasining
yangilanishidangina iborat bo`lmasdan, balki har bir yangi avlod bilan EHMdan amaliy 
foydalanishda masalalarni yangicha yechish usullari va dasturli taminotning yangi tashkil 
qiluvchilari ham vujudga keldi. O`zining taraqqiyot darajasi, elementlar bazasi, xotirasi va 
tezligiga qarab EHMlar asosan besh avlodga bo`linadi. Hozirgi vaqtda hisoblash 
texnikasining asosini to`rtinchi avlod mashinalari tashkil etadi. 
Informatika – bu axborotning nafaqat umumiy xususiyatlari, balki unga avtomatlashtirilgan
ishlov berishning uslublari, jarayonlari va texnik vositalarini o‘rganuvchi fandir.
O‘tgan asrning 40-yillaridan boshlab universal EHMlar davri boshlandi. EHMning 
arxitekturasidagi farqiga qarab ham u yoki bu avlodga ajratish maqsadga muvofiqdir.