Zamonaviy axborot texnologiyalari

MS-DOS
-
16 razryadli mikroprotsessorlar uchun;
CP/M
– 8 razryadli mikroprotsessorlar uchun; 
UNIX
– 32 razryadli mikroprotsessorlar uchun; 
Windows 95, 97,…, XP
– 32 razryadli mikroprotsessorlar uchun.
Operatsion sistemalar orasida Digital Research kompaniyasi prezidenti Geri Kildel 
tomonidan yaratilgan CP/M (Control Programm for Microcomputers)– shaxsiy kompyuterlar 
uchun ishlab chiqarilganlarining dastlabkisidir. U 1974 yilda 8 razryadli kompyuterlarga 
ko‗plab o‗rnatilgan va katta hajmdagi dasturiy ta‘minot uchun tuzilgan. Masalan, Beysik, 
Paskal, Si, Kobol, Ada tillari translyatorlari, matnli, grafikli va jadvalli paketlar uchun 
mo‗ljallangan. 
UNIX
operatsion sistemasi tarmoqda ishlash uchun tuzilgan. 
UNIX
operatsion 
sistemasida bitta kompyuter boshqaruvchi qolganlari unga tobe bo‗ladi. 
Operatsion sistema odatda kompyuterning tashqi hotirasi – 
diskda
saqlanadi. 
Kompyuter ishga tushirilganda u kompyuterning tezkor xotirasiga o‗qiladi. Bu 
jaroyon 
operatsion sistemani yuklanishi
deyiladi. 
Operatsion sistema quyidagi asosiy qismlardan iborat: 
ma‗lumotlarni xotiraga kiritish va chiqarish dasturi (BIOS nomi bilan ifodalangan); 
operatsion sistemani faollashtiruvchi dastur (Boot Record); 
ma‗lumotlarni kiritish-chiqarish sistemasini kengaytirish moduli; 
amallar bajarishda yuzaga kelishi mumkin bo‗lgan uzilishlarni tahlil qilish moduli; 
buyruq protsessori. 
Shunday qilib, operatsion sistemalar kompyuter dasturlari orasida eng murakkabi bo‗libgina 
qolmay, ular kompyuterni nafaqat amal bajarishga, balki o‗zi bajarayotgan ishlarni ham 
nazorat qilishga majbur etadi. Bunday dasturlar bizning vazifalarimizni bajarish uchun emas, 
balki bizning ko‗rsatmalarimizni bajarishda kompyuter qurilmalarida biror kamchilik, 
muammo yuzaga kelmasligi uchun ishlab chiqariladi va qo‗llaniladi.
OC lardan quyidagi hususiyatlarga ega bo‘lishi talab qilinadi: 
1.
Ishonchlilik.
OC o‘zi ishlayotgan qurilmalar bilan birga ishonchli bo‘lishi kerak. OC 
foydalanuvchining aybi bilan vujudga kelgan xatoni aniqlashi, uni tahlil qilishi va tiklash 
imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. OC foydalanuvchining o‘zi tomonidan qilingan xatodan 
himoyalashi, hech bo‘lmaganda dasturiy muhitga keltiriladigan zararni minimumga olib 
kelishi kerak. 
2.
Himoya.
OC bajarilayotgan masalalarning o‘zaro bir – biriga beradigan ta‘siridan 
himoyalash kerak. 

---

31 
3.
Bashorat.
OC foydalanuvchi so‘roviga bashoratchilik bilan javob berishi kerak. 
Foydalanuvchi buyruqlari sistemada qabul qilingan qoidalar asosida yozilgan bo‘lsa, ularning 
ketma – ketligi qanday bo‘lishidan qat‘iy nazar natija bir xil bo‘lishi kerak 
4.
Qulaylik.
Foydalanuvchiga OC ni taklif qilishdan maqsad – resurslarni aniqlash va bu 
resurslarni boshqarish masalalarini yechishdan ozod qilishdir. Sistemani inson psixologiyasini 
hisobga olgan holda loyihalash kerak. 
5.
Effektivlik.
Resurslar taqsimotida OC foydalanuvchi uchun maksimal holda sistema 
resurslaridan foydalanish darajasini ishirish kerak. Sistemaning o‘zi esa iloji boricha kamroq 
resurlardan foydalanishi kerak. Resurslarning OC tomonidan band qilinishi foydalanuvchi 
imkoniyatlarini kamaytirishga olib keladi.
6.