591
misaRebad, giorgi saakaZis msgavsad, magram, alaverdixanma yvela
SemTxvevaSi moaxerxa uaris Tqma, Cveulebriv, avadmyofobis gamo.
mas da mis qristian meuRles ukavSirdeba bevri Senobis, kargad
cnobili ispahanis Isfahan ocdacametTaRiani xidis aSeneba, romelic
dRemde inarCunebs mis saxels. qarTveli avtorebis mixedviT, cifri
33 saidumlod dakavSirebulia qarTul anbanTan. Sah abasma gamoavlina
pativiscema da siyvaruli mis mimarT, roca piradad uxelmZRvanela mis
dakrZalvas meSxedSi 1613 w. da estumra xanis saxls meore dRes, raTa
miesamZimrebina misi ojaxisTvis.
imam-yuli xan undilaZe ImamQuli Khan Undiladze, alaverd xanis
vaJi, mamis sikvdilis Semdeg, 1613 wels, Sah abasma daniSna farsis da
sxva provinciebis mmarTvelad. rogorc sefevidebis mefisnacvali, imam
yuli xanma mniSvnelovani roli iTamaSa portugaliis Zalauflebis
SesustebaSi sparseTis yureSi (iskandar begi, gv. 61416) da gaaZeva isini
axlandel bandarabasidan Bandare Abbas.
sparseTis yureSi inglisis aRmosavleT indoeTis English East India
kompaniis gemebis Semosvlam. Sah abass misca Sansi portugalielebi
aseve gaeZevebina qemadan da hormuzidan Qeæm and Hormuz, radgan Sahs
sWirdeboda gemebi, armia rom gadaeyvana am kunZulebze. ingliselebi
ar Tanxmdebodnen Sahis jarebis gadayvanaze da imamyuli xani
daemuqra, rom CamoarTmevda savaWro privilegiebsa da ar darTavda
qarxnebis gaxsnis nebas iranSi, rac inglisis aRmosavleT indoeTis
kompanias gadasca Sah abasma 1615 wels (belani, gv. 261; saori, gv. 195).
kombinirebuli operacia warmatebuli aRmoCnda da iranma moipova
sazRvao gzebze gavlis SesaZlebloba. Seiqmna poemebi imamyulis
warmatebis aRsaniSnavad. misi Zma da vaJi daniSnes iranis provinciebis
mmarTvelebad. amiris simdidre iseTi iyo, rom erTxel Sahma xumrobiT
uTxra: `imam yuli, me gTxov, rom dReSi erTi dirhamiT naklebi daxarjo,
rom mcire gansxvaveba mainc iyos xanisa da mefis xarjebSi!~ (malkolmi
Malcolm, gv. 382). 1633 wels, Sah abasis sikvdilis Semdeg, imam yuli xani
imam yuli xanis Zegli, 1990 w.
xidi ispahanSi
592
da misi sami vaJi ojaxebTan erTad Sida intrigebis msxverplni gaxdnen,
radgan abasis memkvidre, Sah sefi, qarTvelebis sxva jgufis xosro
mirza bagrationis mxardaWeriT sargeblobda. magram zogi avtori
aRniSnavs, rom yvelaferi ase martivadac ar iyo. Worebis mixedviT,
Sah abasi zogjer misi haramxanidan ugzavnida qalebs vezir alaverdi
xans. ambobdnen, rom erTi qali orsulad darCa da undilaZis ojaxma
ganizraxa, rom es bavSvi yofiliyo Sahi, Sah sefis nacvlad.
rostomi an rustam xan bagrationi (xosro mirza) Rostom or Rustam
Khan (Khosrow Mirza) Bagrationi (15651658 ww.) sparseTis Sahma qarTlis
mefed dasva 1633 wels. is iyo daud xanis ukanono vaJi, gamahmadianebuli
daviT XIis SviliSvili, mefe simonis Zma. man male miipyro Sah abasis
yuradReba da 1618 wels dainiSna (aseve giorgi saakaZis mxardaWeriT)
dedaqalaqis, ispahanis prefeqtad. 1625 wlidan 1626 wlamde monawileoba
miiRo saqarTveloSi winaaRmdegobis aRkveTaSi: igi meTaurobda marabdis
brZolaSi marjvena flangs da sparseTis armiis nawili gadaarCina srul
ganadgurebas qarTvelebis mier, qsanTan brZolaSi. 1626 wels xosro
mirza saqarTvelodan ukan gaiwvies da Sahis dacvis yulis Quli meTaurad
daniSnes. 1630 wels sikvdilis sarecelze mwoliare abasma daafica, rom
daecva misi SviliSvili, momavali Sah sefi, romelsac xosro patiosnad
emsaxureboda. 1630 wels is uZRveboda sparseTis armias, romelmac
daamarcxa osmalTa Zalebi da aiRo baRdadi. jildod, 1633 wels is iqna
daniSnuli mSobliur qarTlSi 67 wlis asakSi. man miiRo saxeli rustami
da saqarTveloSi movida mravalricxovani sparseTis armiiT. man male
daamyara kontroli qarTlze da yvela ZiriTad cixesimagreSi spraseTis
Zalebi Caayena. amas mohyva mSvidobisa da ayvavebis periodi, qalaqebi da
qveynebi aRorZinda, bevri udabnod qceuli adgili kvlav dasaxlda da
vaWroba aRmavlobisken wavida. Tumca muslimi rustami, xels uwyobda
mTavari qarTuli marTlmadidebluri kaTedralis sveticxovlis
aRdgenas mcxeTaSi da mfarvelobda qristianebis kulturas, mis sa
TavadoSi batonobda islami da sparsuli wesebi, ramac bevri mavne
aziuri zne-Cveulebebi gaavrcela saqarTveloSi, ramac sazogadoebis
degradacia da mentaluri CamorCena gamoiwvia.
giorgi XI bagrationi, sparseTSi cnobili rogorc gurgin xani
an Sahnavaz II George XI (Giorgi XI) Bagrationi, Gurgin Khan or Shah Nawaz II.
islamze moqceuli qarTlis mefe 16761709 ww., vaxtang Vis vaJi. is
yvelazed kargad cnobilia iranSi, rogorc sefevidi mebrZoli sardali
ajanyebuli avRani tomebis winaaRmdeg. is mfarvelobda kaTolike
misionerebs da mimowera hqonda romis papTan inokent XITan. venis
gaTavisuflebam osmalebis alyisgan giorgi XIs imedi misca osmalebis
Sesustebaze. inokent XIsadmi miweril werilSi, 1687 wlis 29 aprils,
fici dado, rom iqneboda kaTolike mefe da gamoacxada mzadyofna
593
papis nebismieri brZanebis Sesasruleblad. kaTolike misionerebis
mixedviT, giorgi farulad inarCunebda kaTolikobas sikvdilamde. man
scada, Tumca amaod, moepovebina evropelebis mxardaWera sparseTis
sefevidebis winaaRmdeg, magram evropas sWirdeboda Zlieri irani
TurqeTis zurgs ukan da yvelanairad exmarebodnen iaraRiT Tu jaris
wvrTniT. Sah suleimanamde xmebi mivida da man giorgi Tanamdebobidan
gadaayena da ispahanSi moixmo 1696 wels.
portugalieli despani gregorio pereira fidalgo Gregorio Pereira
Fidalgo mowme iyo, Tu rogor gamoCnda gurgin xani Sahis karze ormocdaaTi
sparseli jariskaciT garSemortymuli 1697 wels. fidalgos savaraudo
gaTvliT, gurgin xani unda momkvdariyo sacodavad, magram ase ar
momxdara. gurgin xanis energiam da vaJkacobam, aseve Sahis survilma, rom
samxedro samsaxurSi hyoloda, iTamaSa roli Sahis gadawyvetilebaze da
is dainiSna qermanis provinciis mmarTvelad (beglerbegad) im mizaniT,
rom aRekveTa avRani beluCis Afghan Beluchi tomebis Tavdasxmebi, ramac
aaoxra iranis aRmosavleTi. giorgim warmatebiT ganaxorciela misia
1700 wels ramdenime Sejaxebis Semdeg (brose Brosset, 185457 ww.). jildod,
giorgi aRadgines qarTlis taxtze 1703 wels. radgan gurgin xans ar
hyavda sakuTari memkvidre, man diswuli qaixosro xani Kaikhosrow Khan
daasaxela qarTlis Semdeg mmarTvelad.
avRanTa tomebi, mirvais xan hotakis Mirwais Khan Hotak meTaurobT,
mainc ar isvenebdnen da gurgin xani kidev erTxel gagzavnes kandaharSi
1704 wels, raTa daemyarebina wesrigi. es ajanyeba gurgin xanma CaaxSo
da mirvaisi gagzavna ispahanSi, rogorc Zalzed saSiSi patimari.
warmoidgineT misi gaoceba, rodesac murvaisi maleve dabrunda
kandaharSi gamowyobili brwyinvale sapatio mantiaSi pativisa da ndobis
niSnad. sparseTis Sahi SeSinebuli iyo SesaZlo koaliciiT ruseTsa da
saqarTvelos Soris (krusinski, 17981 gv; tardi, 32333 gv., lokarti 86
87 gv.) da amiT gamoxata mirvais, da ara gurginis, mxardaWera sparseTis
samefo karze.
1709 wlis 21 aprils, rodesac qarTvelebis umravlesoba kandaharidan
wasuli iyo ajanyebulebze Tavdasasxmelad, mirvaisma dapatiJa gurgini
nadimze qalaqgareT. aq stumrebi mdidruli TefSebidan Wamdnen da
Zlieri RviniT umaspinZldebodnen. im dros mirvaisma gangmira gurgini
da misma mxleblebma ki daxoca qarTuli eskorti. man ispahanSi gagzavna
jvari da fsalmunebi, romlebic ipoves mokluli qarTveli mmarTvelis
baliSis qveS, rogorc damamtkicebeli sabuTi mis gandgomilebaze.
miuxedavad amisa, avRaneTis miwebze sadamsjelo eqspedicia
gaigzavna, romelTac uZRvoda giorgis diswuli, qaixosro, magram es
katastrofulad dasrulda 1711 wels.
Dostları ilə paylaş: |