‘zbekist0n respubukasi oliy уа ‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Yüklə 7,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| merkantilizm
vujudga keldi. Merkantilizm to‘g‘risida qisqa ma’lumot beradigan bo‘lsak, uning mohiyati iqtisodiy siyosatda mamlakatda va davlat xazinasida nodir metallami ko‘proq to'plash, ta’limotda esa muomala (savdo, pul oboroti) sohasidagi iqtisodiy qonuniyatlami izlashdir, u awalgj davrdagi g'oyalardan keskin farq qiladi. Keyingi muhim o‘zgarish, bu klassik iqtisodiy maktabning yuzaga kelishidir (XVIII asr). Bu iqtisodiy ta’Iimot ichida fiziokratizm ham vujudga keldiki, uning umri uncha uzoq bo'lmadi. Klassik maktab g'oyalari hozirgi davrda ham turli shakllarda qayta namoyon bo‘lmoqda (neoklassik, liberal, neoliberal...). Marks nomi bilan bog'liq bo‘lgan marksizm ta’limoti (nobozor iqtisodiyot) ham tarixda muhim o‘rinni egallaydi. Hozirgi davrda bu ta’Iimot to‘g‘risida imkoni boricha gapirmaslikka, ayniqsa, yozmaslikka harakat kuchayib bormoqda, ko'proq uning faqat salbiy tomonlarini tilga oUsh «moda»ga kirgan. Bunda «jon» bor, albatta, chunki 1917-yili Rossiyada boshlangan marksizmni hayotga tatbiq etish jarayoni samarasiz tugadi. Keyinchalik shu yo‘lga o‘tgan bir qancha mamlakatlarda ham eksperiment samarasiz yakunlandi. Lekin tarix uchun insoniyatga bu saboq juda muhim, shu sababli uni chetlab o‘tish adolatdan emas, deb hisoblaymiz. Darslikda xayoliy sotsialistlar va markschilaming iqtisodiy g‘oyalari ham o'rin olgan, uning tarixiy taqdiri berilgan. XIX asr 2-yarmida awalgi g'oyalarga marksizmga muqobil ravishda vujudga kelgan va umumlashtirilgan holda maijinalizm deb ataladigan ta’Iimot hozirgi zamonning asosiy iqtisodiy g‘oyasi hisoblanadi. Lekin shuni ham alohida ta’kidlash kerakki, biror ta’Iimot doimo sof holda amalda deyarli qo‘llanilmaydi. Har bir ta’limotning ko'plab turli oqim va yo‘nalishlari mavjud. Odatda, sof erkin bozor munosabatlari deyarli uchramaydi. Bozor munosabatlarining unsurlari, ular o‘rtasidagi nisbat ham doimo o'zgarib turadi. Demak, iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining muhim xususiyatlaridan bin, bu uning doimo harakatda, o'zgarish, rivojlanishda ekanligidir. Bir mamlakat chegarasida iqtisodiy ta’Iimot ta’siri ostida iqtisodiy siyosat har doim rivojlanishda bo'lishi kerak. Darslikda 0 ‘zbekiston misolida bozor munosabatlariga o'tish iqtisodiyoti konsepsiyasi xususiyatlari bayon etiladi. Iqtisodiy ta’limotlar tarixi fanining boshqa fanlardan farqli xususiyati shuki, har bir g‘oya, ta’Iimot uni yaratgan bir yoki bir guruh insonlar, olimlar, davlat rahbarlarining faoliyati bilan chambarchas bog‘liq holda beriladi. Iqtisodiyot bo‘yicha Nobel mukofoti laureati Milton Fridmenning fikricha, fanni o‘rganishda olimlaming «avtobiografiya va biografiyalariga murojaat qilish, shu yo‘l bilan olimlami aforizm va misollar yordamida rag‘batlantirish kerak, faqat sillogizm (deduktiv fikrlash) va teoremalar bilan cheklanmaslik zarup>. Sharq, xususan, Markaziy Osiyo donishmandlarining iqtisodiy g'oyalarini o‘rganish, aslini olganda, endi boshlandi, shu sababli ki- tobning bu bo'limi yangi materiallar bilan to‘lib borishiga ishonchimiz komil. Yetakchi mamlakatlar taraqqiyotining asosiy omillaridan biri, bu davlatlar iqtisodiyotining bo‘layotgan o‘zgarishlarga tez adaptatsiyasidir, ya’ni moslashuvidir. AQSH davlati tarixida qisqa vaqt davomida iqtisodiy siyosat bir necha bor almashdi va iqtisodiy ravnaq saqlab qolindi. Buyuk depressiya (1929- 1933)dan keyingi davrda AQSH prezidenti Yüklə 7,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|