Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
| [140]. Diversifikatsiya
so‘zi lotincha «diversificatio» iborasidan olingan bo‘lib o‘zgarish, xilma-xil, taraqqiyot ma’nosini, ya’ni korxona (birlashma)larning faoliyati sohalari va ishlab chiqaradigan mahsulotlari turining kengayishi, yangilanib turishini bildiradi. Investitsiya portfelini diversifikatsiya qilish – bu investitsiya bilan bog‘liq risklarni kamaytirish usullaridan biridir. Diversifikatsiya qilish natijasida investitsiya portfelida turli xil, ko‘pdan-ko‘p qimmatli qog‘ozlar jamlanadi. Diversifikatsiya usulida investitsiya siyosatini amalga oshirishda qimmatli qog‘ozlarning turli xususiyatlarini hisobga olish lozim. Bular: ularning to‘lash muddati va sifati (ta’minlangani), emitentning salohiyati, qimmatli qog‘ozlarning sifati bo‘yicha diversifikatsiya qilinishi; qimmatli qog‘ozlarning geografik tarqalishi bo‘yicha diversifi- katsiya qilinishi; qimmatli qog‘ozlarning to‘lanish muddati bo‘yicha majburiyat- larning turi va boshqalar. Yuqoridagi belgilar bo‘yicha ta’minlanganligiga ko‘ra diversifi- katsiya qila turib investitsiya siyosatining maqsadlari aniqlanadi. Tijorat banklarining qimmatli qog‘ozlar portfelini diversifikatsiya qilishning quyidagi turlari mavjud. Bular qimmatli qog‘ozlarning turlari, muddati bo‘yicha diversifikatsiya qilish, qimmatli qog‘ozlarning emitentlari bo‘yicha diversifikatsiya qilish va boshqalar. Qimmatli qog‘oz sifatiga doir diversifikatsiyaning asosiy maqsadi – bu riskni minimallashtirishdir (u emitentning o‘z majburiyatlarini bajara olmay qolish ehtimoli bilan belgilanadi). Shu munosabat bilan aksiya sifatining ta’minlanganlik darajasi bo‘yicha diversifikatsiya usuli ham mavjud bo‘lib, nazariyotchilar fikricha, u bir qator omillarni o‘rganib chiqishni talab qiladi. Bular emitent qanday faoliyat bilan shug‘ulla- nishini, aksiya daromadi, dividend miqdori, kompaniya aksiyasining joriy narxi, zaxirasi, kompaniyani kim boshqarayotganligi va boshqalar bo‘lib, ko‘rsatilgan savollarga javobni emissiya prospekti va birja axborotnomalaridan olish mumkin. 228 Qimmatli qog‘ozlarning geografik tarqalishiga nisbatan diversifika- tsiya maqsadi – tegishli tumanlardagi iqtisodiy qiyinchiliklar ro‘y berganda yuzaga keladigan risklarni kamaytirishdan iborat. Qimmatli qog‘ozlarning to‘lash muddati bo‘yicha diversifika- tsiyasidan maqsadi – foiz stavkalarining tebranishi bilan bog‘liq risklar- ning oldini olishdan iborat. Bu investitsiya siyosatini amalga oshirishda tijorat banklari, odatda, qimmatli qog‘ozlarning tugatilish muddati bo‘yicha pog‘onali strukturadan foydalanadi. Qimmatli qog‘ozlarning foiz darajalari prognozi amaliyotda nazariyadan farq qiladi. Shuning uchun tijorat banklari prognoz natijalarining ishonchlilik darajasini oshirish maqsadida foiz stavkalari tarkibini tahlil qiladilar. Odatda jahon amaliyotida tijorat banklari o‘z investitsiya siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun boshqarish strukturasida maxsus investitsiya bo‘limlarini tashkil qilishadi. Bo‘limdagi xodimlar soni bir qator omillarga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bu omillar: qimmatli qog‘ozlar portfeli kattaligi, bo‘lim tomonidan qimmatli qog‘ozlarni sotish va sotib olish bo‘yicha bajariladigan funksiyalarga, bankning mijozlariga ko‘rsatadigan xizmatlarga, qimmatli qog‘ozlar turi va sifatiga va boshqalarga bog‘liq bo‘ladi. Bo‘lim ishchilarining malakasi qanchalik yuqori bo‘lsa, ular bajarayotgan vazifa, ishning sifati ham shunchalik yuqori bo‘ladi. Mutaxassislar investitsiya dasturida ko‘zlangan maqsad va vazifalarni yaxshi tushunishlari, investitsiya xizmatlari bo‘yicha ma’lumotlarga ega bo‘lishlari, moliyaviy-iqtisodiy ma’lumotlardan xabardor bo‘lishlari, qimmatli qog‘ozlar bozorini mustaqil tahlil qila olishlari, qaysi qimmatli qog‘oz turlari bankka to‘g‘ri kelishi yoki kelmasligini aniqlashlari, daromadlilik egri chiziqlarining ko‘ra olishlari, bu bilan investitsiya faoliyatini boshqarishni ta’minlashlari lozim. Yüklə 1,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|