Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Naqd bo‘lmagan pul
| Pul muomalasi
– pulning tovar va xizmatlar oldi-sotdisi jarayonida o‘z funksiyalarini bajarishdagi uzluksiz harakatidir. Pul muomalasi Naqd pul muomalasi Naqd bo‘lmagan pul muomalasi 53 Naqd pul bankdan chiqqach, korxona, tashkilotlar kassasiga va aholi qo‘liga o‘tadi. Oldi-sotdi va to‘lov harakatlari bajarilgach, yana bankka qaytadi. Naqd bo‘lmagan pul muomalasiga firma, korxona, tashkilotlar va aholining bankdagi hisobida turgan pulining harakati kiradi va bunday muomala: – chek; – kredit kartochkasi; – veksel; – to‘lov topshiriqnomasi; – to‘lov talabnomasi; – akkreditiv va boshqa vositalar harakati shaklida olib boriladi. Xullas, pul takror ishlab chiqarishga xizmat qiladi. U doimo aylan- mada, muomalada (harakatda) bo‘ladi. Jamiyatdagi pul muomalasi (ay- lanmasi) moddiy aylanmasini, ya’ni yaratilgan mahsulotlar va xizmatlar harakatini bildiradi. Muomaladagi pul harakati pul muomalasi qonuni bilan muvofiqlashtiriladi. Bu qonunning mohiyati quyidagicha: Aytaylik, quyidagilar aylanmasi (muomala) da bo‘lsin: 100 kg apelsinning narxi 1 dollar; 50 kg uzumning narxi 2 dollar; 1 ta erkaklar kostyumining narxi 100 dollar; Shundan barcha tovarlarning umumiy bahosi: 100 1 + 50 2 +1 100 = 300 dollar bo‘ladi. Agar 100 dollar qayd qilingan tovarlarning harakatini uzluksiz ta’- minlashga xizmat qilsa, u holda 100 dollar uch marta aylanmasida bo‘- lib, jami 300 dollarlik tovarlarni sotishga xizmat qilgan bo‘ladi. Shunday qilib, mazkur tovar muomalasini ta’minlash uchun 100 dollarlik pul miqdori zarur bo‘ladi: 100 3 300 = = = POT B PM Pul qanchalik tez aylanib tursa, pulga talab shunchalik qisqaradi. Muomala uchun zarur bo‘lgan pul miqdorini (PM) yanada aniqroq Tovar aylanmasiga xizmat qiluvchi pul miqdori (PM) tovar bahosiga (B) to‘g‘ri proporsional, pul aylanmasi tezligiga (POT) teskari proporsional o‘zgaradi. POT B PM = 54 hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin: POT T O ТМТ B Т B P М ' Σ − Σ + Σ − Σ = Bu yerda, B – sotishga mo‘ljallangan tovar va xizmatlarning jami bahosi; T – mazkur davr doirasidan tashqarida bo‘lgan tovarlar uchun to‘lovlar summasi; TMTB – to‘lov muddati tugagan tovarlar summasi; O‘T – o‘zaro to‘lovlar summasi; POT – pul aylanmasi tezligi. Turli ilmiy maktab vakillari muomaladagi pul miqdorini aniqlashni turlicha taklif qiladilar. Masalan, amerikalik iqtisodchi I.Fisher (1867- 1947) uni quyidagicha aniqlashni lozim topadi: Yüklə 1,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|