Zbekiston respublikasi oliy va o

ABDULLA QODIRIYNING “MEHROBDAN CHAYON” 
ROMANIDA XALQ TILINING O„RNI 
Muslimaxon ESONQULOVA, 
25-maktab o„qituvchisi (Beshariq)
 
Mustaqilligimizning dastlabki kunlaridanoq ajdodlarimiz tomonidan ko‗p 
asrlar davomida yaratib kelingan bebaho madaniy va ma`naviy merosni tiklash va 
keng ravishda tadqiq qilish davlat siyosati darajasiga ko‗tarilgan muhim vazifa 
bo‗lib qoldi. Bu muammoni hal etishning yo‗llaridan biri, Prezidentimiz 
Sh.M.Mirziyoyev ta`kidlaganidek, kishilar ongida ma`naviy va axloqiy 
qadriyatlarga hurmat bilan munosabatda bo‗lish hissini qaror toptirish va 
rivojlantirishdir. 
Bizga ma`lumki, shevalar adabiy tilning rivojlanishida asosiy ozuqa 
manbaidir.Shevalar har bir milliy tilning asosini tashkil etadi hamda u milliy-
ma`naviy qadriyatimiz hisoblanadi. Shuning uchun ham uni asrab-avaylash, 
qadrlash va kelajak avlodga to‗la-to‗kis holida yetkazish zarur. 
 
Abdulla Qodiriy asar tilining mukammalligini ta‘minlashda so‗zdagi 
tovushlarning tabiiy ohangdorligialohida e`tibor qaratadi. Ularning ifoda 
imkoniyatlariga jiddiylik bilan qaraydi. Shu nuqtayi nazardan ―Mehrobdan 
chayon‖ romanida so‗z vositasi bilan ish ko‗ruvchi san`atkor sifatida emas, balki 
milliy tilning barkamolligiga g‗ov bo‗layotgan ayrim sun‘iy to‗siqlardan yozg‗irib, 
o‗z kasbini yaxshi bilgan sinchkov tilshunos sifatida haqli ravishda shunday 
yozadi:‖Xudoyor qipchoqlar ichida o‗skani uchun uning tili o‗zbekchadir. 
Enalarining so‗zidagi ―ng‖ harfini ―ng‗‖ ravishda qalin so‗zlaydir. Bu kungi 

---

524 
Farg‗ona o‗zbeklarida ham(ayniqsa qishloqlarda) yumshoq ―ng‖ o‗rnida qalin 
―ng‗‖ ishlatish ko‗b eshitiladir. Hozirgi isloh qilingan harfimizda bu qalin 
―ng‗‖ning maxsus shakli yo‗qdir. Yozganda (n-g) harflaridan bir tovush yasalsa 
ham, biroq o‗qiganda har kim buni o‗z mahrajidan chiqarolmas, yanglish o‗yqur. 
Bu qalin ―ng‗‖ o‗zbekcha bir necha so‗zdagina ishlatilmay ko‗b so‗zda iste‘mol 
qilingani uchun manimcha alohida bir shakl qabul qilish ehtiyoji his etiladir. 
Masalan, mashhurlari zang‗, pang‗, lang‗, darang‗, qalang‗i-qasang‗i, dang‗, 
to‗ng‗iz, shang‗i, to‗ng‗illamoq, to‗ng‗, to‗ng‗iz va ang‗iz ting‗ boshqalar.... (A,Q. 
―Mehrobdan chayon‖-T.,-1992) 
Adib asarlarida ana shu qonuniyatning ham ajoyib namunasini uchratamiz. 
Masalan: 
-Sen bizga