%збекстан Республикасы жо3ары 81м орта арна7лы билимлендири7 министрлиги

Jumıstıń teoriyalıq hám metodologiyalıq negizi: Biz izertlew barısında teoriyalıq hám metodologiyalıq tiykar retinde T.Boboevtıń “Adabiyotshunoslikka kirish” (Toshkent, 2009), B.Genjemuratov, B.Qálimbetov, K.Mámbetov, Q.Járimbetovlardıń ilimiy-teoriyalıq pikirlerinen paydalandıq.
Jumıstıń izertlew obyekti hám predmeti. Kurs jumısınıń izertlew obyekti sıpatında Ájiniyaz shayırdıń dóretiwshiligi hám onıń shıǵarmalarınan aldıq, al izertlew predmeti sıpatında jazıwshınıń “Ájiniyaz shayırdıń Qız Meńesh penen aytısı” nıń kórkem tillik hám kórkem ózgesheliklerin alıp, ilimiy-teoriyalıq sholıw jasadıq.
Jumıstıń qurılısı: Biziń jumısımız kirisiw,eki bap,juwmaq hàm paydalanilĝan àdebiyatlar diziminen ibarat bolip,kòlemi 33 bet.
I bap. Ájiniyaz shayırdıń shıǵarmalarında kórkem ózgeshelikler

1. 
   Ájiniyaz shayırdıń shıǵarmalarınıń kórkemlik ózgeshelikleri
   

Ájiniyaz poeziyasınıń kórkemlik ózgeshelikleri B.Qálimbetov, B.Genjemuratov, Q.Járimbetov miynetlerinde aytılǵan. B.Qálimbetovtiń “Poeziya ruwhı” hám “Sóz hám obraz” bólimlerinde keńirek toqtap ótedi. “Ájiniyaz poeziyasınıń ruwhı el-jurt saǵınıshı ádalatlı ómir haqqında, jaqsı adamgershilik haqqında oylaw kóz qarası oǵada basım boldı. Mine, onıń bir qosıǵında:

Er jigit qayǵuw eb, kúnde qan isher,
Nesiyb ayra túshib, edin ayrılsa. – dese,
ekinshi bir qataında:
Jat ellerde músápirik shekkennen,
Urıp-soǵıp xorlasa da, el jaqsı. –
degen qatarlar Ájiniyazdıń “Bozataw” búlginshiliginen sońǵı júrek tórinen shıqqan jalınlı qatarları bolıp tabıladı”
Ájiniyaz tek watan hám muhabbat temasındaǵı qosıqlardıń sheberi ekenligin aytıp qoymay, onıń siyasiy-jámiyetlik máselelege de óz pikirin bildirip, shayırdıń usı temadaǵı bir qansha qosıqlarınan mısallar keltirip, Ájiniyazdıń zamanǵa, jámiyetke degen kóz qarası qosıqlarında sáwlelengenligin dálilleydi: “Ájiniyazdıń dóretiwshiliginde “Kerek” atlı lirikalıq qosıǵınıń tiykarǵı motivi sol dáwirdegi ádalatsız jámiyettegi ómirge bolǵan antipatyasın bayanlawdan ibarat hám sol dáwirdegi hár qanday jaman ádetlerdi joq etiwde eń birinshi ret qolǵa qılısh alıwdıń hám usı gúreske belgili basshı kerek ekenligin aytıp bılay deydi:
Jigit shıqsa uzaq jolǵa,
Jaw jaraǵın alıp qolǵa,
Sermep qılısh ońlı-solǵa,
Jol baslar sárdarı kerek.
“Qońırat” kóterilisinen burın Ájiniyaz:
Patsha bolsań, ádilden qoy qazını,
Puqaranıń qısh áyleme yazını.
Ǵaniy bolsań, qayır-saqawat áyle,
Jetim-jesirlerge shápáát áyle. –
dep jámiyettegi teńsizlikti joq etiwdiń birden-bir jolı jaqsı patsha, jaqsı qazı qoyılsa, miynetkesh xalıqtıń awhalı jaqsı bolar edi degen tilekte boldı.
Ájiniyazdıń óz dáwirindegi waqıyalarǵa biypárwa qaamaǵanlıǵı, xalıq qatlamındaǵı jigit-qızladıń basına dóngen qıyınshılıqlardı súwretlegeni de atap ótiledi:

Mal baylaǵan yarın súymey,

Qostarım dep kózge ilmey,
Qupıyada oynap kúlmey,
Minilmegen tayǵa megzer.

Kelse bir kún mal baylaǵan,

Kewlin ashıp sor qaynaǵan,
Basın tarta almay sawadan,
Sallaqqa túshkene megzer.
Miynette Ájiniyaz qosıqlarındaǵı kórkemlikti ashıp beriw ushın avtor shayır qosıqların basqa kúnshıǵıs klassikleriniń shıǵarmaları menen salıstıradı. Ájiniyaz ózinen aldınǵı ustazlarınıń shıǵarmalarının jaqsı ózlestirgeni onıń qosıqlarındaǵı ideyanıń uqsaslıǵında kórinedi:
X. Dexlawiy:
Alım eger ilimine qılmasa ámel,
Ol ústine kitap júklengen eshek.
Ilimsiz qazını eshek dep aytpa,
Sebep bul eshekke dóhmetdur beshek.

Ájiniyaz:

Paziylet bilmegen nadan
Tórt ayaqlı malǵa megzer.
Másele aytpaǵan ulama
Suwı joq arnaǵa megzer.
Joqarıdaǵı qatarlar birme-bir teń bolmaǵanı menen, ondaǵı ideyalar, obrazlar dóretiw birligi saqlanǵan. Ájiniyazdıń poeziyasınıń rawajlanıwında ózinen aldınǵı ustazlarınıń tásiri kúshli bolǵanlıǵın avtor isenimli dálillep beredi. Mısalı, Andalip:
Istap yurur men Shamu-Iraǵı,
Tapmadım asla yardan soraǵı,
Yandırdı janım shox ıshtıyaǵı,
Mushgil ekendir yarnıń piraǵı
dese, al Ájiniyaz tómendegishe jazadı:
Tákiyá áylep ol xalıqıw adamdı men ettim sapar,
Tapmadım maxbubımni gezip jáhándi hesh xabar,
Sharq urıp gezip jáhánni, jutuwban qanıw záhár,
Kózimá uyqu almayın, zar aǵlabám shamıw-sáhár,
Ax, dariyǵa, wax dariyǵ, mıń sanı árman shıqtı jan.
Ájiniyaz muhabbat qosıqlarında tek gózzallıqtı bayanlaw menen sheklenip qalmaydı, sol gózzallıqqa qosa siyasiy ruwh beredi.
Búlbúldi zarr etip sháydá gúllárá,
Májnúndek aylaban shólden shóllárá,
Násiybem kóp shashıp elden ellárá,
Shóplep boldım desem, tamam bolmadı.
Bul tórt qatar qosıqtıń eki qatarında sol zamandaǵı jaslıq muhabbattıń jalını yoshıp turǵan ruwhı, al úshinshi qatarında usı jalınlı muhabbattıń iske aspawına jámiyetlik teńsizliktiń aqıbetinen boıp otırǵanlıǵı anıq kórinedi. Ájiniyaz lirikasına shennen tıs sózlerdi kóre almaysań, bunıń ózi de shayırdıń kórkem sózdiń naǵız ustası ekenliginen dárek beredi.
Onıń “Yoq meniń” lirikalıq qosıǵınan bir kuplet alıp kóeyik:
Seni kórsem bolur meniń kóńlim shad,
Jáhánniń ǵamıydin bolurmın azad,
Nazakat babında qamátiń shamshat,
Sendin ózge ulfiqárim yoq meniń.
“Seni kórsem bolur meniń kóńlim shad degen qarapayım qatarǵa qurılǵan. Biraq shayır “Jáhánniń ǵamıydin bolurmın azad” dep obrazlı qatarları menen dáslepki qatarlardıń olqılıǵın sezdirmey jiberedi. unda nazakat, ulfiqa degen túrkiy sózleri qaraqalpaq tiliniń grammatikasınabildimey sheber endirgen.
Shayırdıń “Quba qush”, “Dáwran bolmadı” qosıqları allegoriyalıq mániske iye bolıp, avtordıń kewil kúyinishlerin ayqın súwretlewge xızmet etip tur.
Atań tuyǵın, eneń lashın,
Qarshıǵa jiyen qardashıń,
Kelip kórgil kózim yashın,
Kelha-ha quw-quw quba qush.
Usı sıyaqlı allegoriyalıq qosıqlar Ájiniyaz poeziyasına basqa klassiklimizge salıstırǵanda kóbirek gezlesedi. Óytkeni Ájiniyaz medreselerde oqıp qosıq teoriyasın, onıń túrlerin jaqsı meńgergen hám kúshıǵıs klassikleriniń shıǵarmaları menen tek tanısıp qoymastan olar boyınsha analiz júrgizedi. Ózinen aldınǵı ustazlarınıń jolın tutqanı menen olardı óz labaratoriyasında jańalaydı, tikkeley kóshirmeydi.
1.2. Ájiniyaz shayırdıń Qız Meńesh penen aytısında troplardıń qollanılıw ózgeshelikeri

Belgili bolǵanınday kórkem ónerdiń hár qanday túri, solardıń biri kórkem ádebiyat originallıqtı hám ráń-báreńlikti súyedi. Kórkem súwretlew qurallarınıń qollanılıwı kórkem shıǵarma tilin bayıtadı.

Kórkem súwretlew quralları shıǵarmanıń poetikalıq bezewi bolıp qalmastan, shıǵarma ideyasın konkretlestiriwdiń realistlik quralı xızmetin de atqaradı. Shıǵarmada turmıstıń haqıyqat sáwleleniwi, xarakterlerdiń tipikligi, shıǵarmanıń xalıqshıllıǵı, jazıwshınıń forma hám mazmun birligine erisiwdegi sheberligi, shıǵarmanıń estetikalıq - tárbiyalıq tásiriniń kúshli bolıwı kórkem súwretlew quralların sheber paydalana biliwine de baylanıslı.
“Kórkem sóz ustası qandaydur zattı, qubılıstı yaki hádiyseni súwretlew ushın sóz ya bolmasa sóz birikpelerin óziniń tiykarǵı mánisinen basqasha mániste qollansa, bunday usıldı ádebiyattanıw iliminde troplar dep qollanılıp kiyatır” - dep jazadı B.Genjemuratov troplar haqqında². A.Kvyatkovskiy trop tuwralı tómendegidey anıqlama beredi: «Trop grek sózi bolıp (TROPOS), tiykarǵı mánisi-burıw, kóshiriw, aynaldırıw, obraz. Trop-sóz, sóz dizbegi hám túsinikti obrazlı, kóshirmeli mániste paydlanıp, poetikalıq aytıw usılı. Trop óz ishine metafora, metonimiya, sinekdoxa, simfora, giperbola, ironiya, litota, geyde epitet, allegoriya, perifrazanı qamtıydı³.
T.Bobaev: «Ádebiy shıǵarmada sóz tuwra hám awıspalı mánide qollanıladı. Eger shıǵarma tilinde sóz tuwra mánide emes, al awıspalı mánide qollanılǵan bolsa, ol kórkem súwretlew quralı esaplanadı» - dep anıqlama beredi⁴.
Sózlerdi awıspalı mániste qollanıw, yaǵnıy troptı paydalanıw tildegi, ásirese, poetikalıq tilge tán nárse bolıp, bul sózlerdiń qollanıw maydanın keńeytedi, mazmunlıq maǵanasın tereńletedi.
Ájiniyaz shıǵarmalarındaǵı metaforalar, allegoriyalar, simvollar, metonimiyalar, epitetler, teńewler tuwralı belgili alımlarımız K.Mámbetov, A.Pirnazarov, Q.Bayniyazov, A.Murtazaev, B.Qálimbetov hám basqalar ózleriniń kólemli miynetlerinde sóz etti. Biraq, bul miynetlerde Ájiniyaz lirikasınıń poetikalıq qunın belgileytuǵın ájayıp kórkemlew qurallarınıń shayırdıń ruwxıy dúnyasın ashıwdaǵı áhmiyetine dıqqat az qaratılǵanı sezilip turadı. Tek ǵana B.Genjemuratovtıń «Ájiniyaz lirikasınıń poetikası» atlı miynetinde shayır lirikalarındaǵı trop hám figuralar jóninde tolıǵıraq izertlew júrgiziwge umtılıwshılıq seziledi.
«Ájiniyaz lirikasınıń tásirliligi, kórkemligi súwretlenip atırǵan zat yaki qubılıs tuwralı anıǵıraq hám tereńirek pikir júritiwimizge sebepshi bolatuǵın kúsh-shayırdıń troplardı jemisli paydalanıwında» degen edi Ájiniyaz lirikasınıń poetikasın izertlegen alım B.Genjemuratov⁵.
Shınında da, hár qanday shayırdıń shayırlıq dárejesin, onıń shıǵarmalarınıń bahasın san kategoriyası emes, sapa kategoriyası belgileydi. Shıǵarmanıń sapa kategoriyası eń aldı menen shayırdıń dóretpeleriniń kórkem tili arqalı kórinedi. Yaǵnıy kórkem sóz iyesiniń obraz jasawda qollanǵan kórkem súwretlew quralları hám usılları onıń shıǵarmalarınıń sapasın belgileydi.
Ájiniyaz lirikasında jiyi qollanılatuǵın kórkem súwretlew qurallarınıń biri - metaforalar. «Metafora eki predmet yaki hádiyse ortasındaǵı megzeslikke tiykarlanadı: uqsas nársege uqsastırılıp atırǵan nárseniń belgileri, sıpatları kóship ótedi»⁶.
Biz aytıstı oqıp atırǵanımızda, onda metaforalardıń jiyi qollanılǵanlıǵınıń guwası bolamız. Máselen:
Ájiniyaz:
Óleńde sende ozsań, mende ozǵan,
Ańlap shap baytalıńdı jıǵılar jazǵan.
Baytalıńnıń borbayına qamshılama,
Hesh jerde barma baytal attan ozǵan.
Aq Meńesh búgin tańas, endi jatpa,
Búgin jata qoysań baytalıń bolar qatpa.
Baytal shawıp báygi almas degen sóz bar,
At ben shawıp baytalıń tırtańlatpa⁷.
Mine bul qatarlarda «at», «Baytal» sózleri - metaforalar. Sebebi, aytısıwshı shayırlar ózleriniń aytıstaǵı bir-birin sózden jeńiw ushın bolıp atırǵan sóz jarısın, shayırlıq talantın at penen baytaldıń shabısına salıstıradı. Yaǵnıy bunda Ájiniyaz qızǵa tán barlıq qásiyetlerdi baytalǵa, al er jigitke tán mártlikti, júyriklikti atqa salıstırıw arqalı metaforalıq súwretlewdi keltirip shıǵarǵan.
Meńeshke qarata «baytal shawıp báygi almas», «at penen shawıp baytalıń tırtańlatpa» deydi. Yaǵnıy, bul sen qız bala bolıp meniń menen jarıspa, «Hayal ǵayratlanıp qazan qaynatpas» degendey, sen de óz elińde atqa shıqqan asa júyrik bolsań da, meniń menen jarısıp shańıma da ere almassań degen pikirdi ańlatadı.
Juwmaqlap aytqanda, bul juwmaqta aytıstı-báygige, al ondaǵı qatnasıwshı eki tárep: Meńesh-baytalǵa, Ájiniyaz-atqa salıstırılıp, nátiyjede metaforalıq súwretlew kelip shıqqan.
Jáne de aytıstaǵı mına juwmaqqa itibar qaratayıq:
Ájiniyaz:
Aq Meńesh, mınaw turǵan yarıń taǵay,
Asılǵan qatebińde narıń taǵay.
Olay demey, aq Meńesh, ne deyseń sen.
Shal bolsa, ózińniń barıń taǵay⁸.
Mine bul juwmaqta Ájiniyaz Meńeshtiń ǵarrı kuyewiniń ústinen kúledi hám oǵan táselle berip, shal bolsa da kúyewiń, súyengen asqar da sol deydi. Durıs, shańaraqta er adamnıń ornı óz aldına. Ol semyadaǵı barlıq táshwishlerdi, awırmanlıqtı, qıyınshılıqtı kótere biletuǵın, yaǵnıy shańaraqtı aldıǵa qaray ilgerilete alatuǵın kúshke iye bolıw kerek. Barlıq kárwandı tegis baslaytuǵın nar túyege usaǵan qáddi-qáwmeti tik, qanday awırmanlıq bolmasın, sonı kótere alatuǵın dárejede bolıwı tiyis.
Biz shańaraqta jasawshı anası hám balaların bir kárwan desek, sol kárwandı tuwrı jolǵa salıp otıratuǵın semyanıń xojayını er adamdı nar dep túsinemiz. Sonlıqtan, biz mısalǵa keltirgen bul juwmaqta Ájiniyaz Meńeshtiń ǵarrı kúyewin usınday narǵa salıstırıp metaforalıq súwretlewdi payda etken. Yaǵnıy Ájiniyaz bunda semyanıń arbasın erkin tarta alatuǵın, óz aqılı menen is júrgizip, barlıq awırmanlıqtı moynına alatuǵın er adamǵa tán barlıq sapalıq belgilerdi nar túyege kóshiriw arqalı metaforalıq súwretlewdi keltirip shıǵarǵan.
Ulıwma, bul arqalı Ájiniyaz Meńeshtiń alpıs jasar ǵarrıǵa tiygenin tilge tiyek etip, onıń ústinen kúledi. Bul juwmaq aqırında «shal bolsa da, ózińe qutlı bolsın, túnde bayıń, kúndiz bir qulıńtaǵay» dep betine basadı.
Aytısta jáne bunnan basqa metaforlar da gezlesedi. Máselen:
Ájiniyaz:
Men keldim aǵayın jurtım kórip,
Atam menen anama sálem berip,
Ne qıların óziń bil qız aq Meńesh,
Qolıńa bir aq suńqar keldi qonıp⁹.
Mine bul juwmaqta «aq suńqar»-epitetli metafora.
Aytısta ushırasatuǵın troplardıń biri - metonimiyalar. Metonimiya (grekshe metonimia - qaytadan ataw) óz ara uqsas zatlar menen sebeples qubılıslardıń, óz ara baylanıslı túsinikler menen shártli sózlerdiń biriniń ornına biriniń qollanıwı¹⁰. Yaǵnıy metonimiya-poetikada keńnen jayılǵan troptıń bir túri, bunda sóz yamasa túsinik basqa bir sóz benen qayta atalǵan boladı. Máselen, pul ornına qalta, shıǵarma avtorı ornına shıǵarma ataması yamasa kerisinshe shıǵarma ataması ornına onıń avtorı qollansa - metonimiya.
Aytısta hár eki shayırda ózleriniń sheberligin kórsetiw ushın metonimiyadan sheber paydalanǵan. Máselen:
Ájiniyaz:
Cemirip er jetipti qozıń seniń,
Kórmeyme er jetkenin kóziń seniń,
Tósine ol qozınıń qol tolǵanday,
Soymaysań qıynalǵannan óziń seniń.
Qız Meńesh:
Bul qozını soy deme, meni deseń,
Sen jerseń, bul qozını qaytıp kelseń,
Aldında sawlıq etine bir toyıp al,
Ushınarsań qozı etip birden jeseń
Mine bunda «qozı», «sawlıq» sózleri - metonimiya. Sebebi, bul jerde «qız» hám «xojalıqlı hayal» degen túsinik basqasha atama menen atalǵan. Yaǵnıy «qozı»-jańa erjetken, hár tárepleme kámalatqa kelgen, boyjetken-jas qız, al, «Sawlıq-turmısqa shıqqan, bala shaǵası bar xojalıqlı hayal.
Jáne de aytısta mınaday metonimiya ushırasadı.
Ájiniyaz
Kem emes qızıl tilge Sherniyazdan,
Sózińe ashıq boldım ala jazdan,
Altınnan aydarı bar ul tabarsań,
Qozıń soyıp, pátiya alsań Ájiniyazdan.

Meńesh:
Men ózim qızıl tilge jurttan ozǵan,

Keldiń be jeńemen dep meni jazǵan¹¹.
Mine, bunda «qızıl til» - metonimiya. Yaǵnıy «kórkem sózge shebermen», «sheshenmen» degen túsinikti beriw ushın onıń ornına sózdi júzege shıǵaratuǵın qural tildi qollanǵan. Jáne de aytıstaǵı mına juwmaqtı kórip óteyik.
Ájiniyaz:
Shabılıp júyrik penen taldıńdaǵı,
Mayırılıp ayaǵıńnan qaldıńdaǵı,
Haq bolıp usı jerde ant ishpeseń,
Moyınıńa qatınlıǵıń aldıńdaǵı¹².
Mine, bul qatarda «júyrik» sózi - metonimiya. Sebebi, bul arqalı Ájiniyaz ózin názerde tutıp aytıp tur. Yaǵnıy, bul «Aytısıp meniń menen taldıńdaǵı» degen mánini beredi. Ózin kórkem sózde jeńgen júyrik, sheshen sıpatında tanıtıp tur. Ulıwma, bunda shayır óziniń ornına «júyrik» sózin qollanıp metonimiyalıq súwretlewdi payda etken.
Solay etip, Ájiniyaz benen qız Meńeshtiń aytısında metonimiyalardıń atqaratuǵın xızmeti, áhmiyeti oǵada úlken. Metonimiyalar kórkem oy-pikirdi ıqshamlap beriw ushın, al geyde súwretlenip atırǵan zattıń, adamnıń, waqıyanıń yaki hádiyseniń boyawları jáne de ráń-báreń qubılısları, ya bolmasa obrazdıń jáne de tulǵalana beriwi ushın zárúr.
Aytıstaǵı metonimiyalar tuwralı sóz eter ekenbiz, ondaǵı sinekdoxalarǵa da toqtap ótken maqulıraq boladı. Aytısta sinekdoxalar siyrek gezlesedi. Kópshilik jaǵdayda sinekdoxanıń ápiwayı túri ǵana ushırasadı. Máselen:
Ájiniyaz:
Jigiti biziń eldiń bolar ǵoshshaq,
Belinde tillá kamar, altın pıshaq,
Jigiti biziń eldiń, mine sonday,
Pashshayı sımlı balaǵı jipek shashaq¹³.
Mısalǵa alınǵan bul juwmaqta «jigiti» sózi - sinekdoxa. Bul sinekdoxaniń ápiwayı túri bolıp, kóplik sannıń ornına birlik san qollanılǵan. «Jigitleri» degen sózdiń ornına «jigiti» sózi awıstırılıp paydalanǵan.
Bul jerde shayır bir qaraqalpaq jigiti arqalı sol eldiń jigitleriniń barlıǵın názerde tutıp aytqan. Bunday ǵosh jigitke tán sawlat, qural-jaraq barlıq qaraqalpaq jigitlerine tán ekenligi attan anıq kórinip tur.
Eger shayır «jigitleri» dep qollanǵanda, qosıqtıń buwın sanı buzılar edi. Sonlıqtan, Ájiniyaz aytıstıń bul shuwmaǵında sinekdoxalardı paydalanıw arqalı buwın teńligin saqlawǵa erisken.
Jáne de mına juwmaqta da usınday sinekdoxanıń ápiwayı túri qollanılǵan.
Ájiniyaz:
Astırttan qalpaq keler jetelengen,
Hár úyden pátiya berip nan tilegen,
Hajeke eliń seniń mırza bolsa,
Keledi qalpaq nege tentiregen¹⁴.
Mine, bunda da «qalpaq» sózi pútin bir xalıqtıń ornına qollanılǵan. Bul qaraqalpaq sózi kóplik jalǵawın qabıllamay-aq, kóplik máni atqara aladı. Bul jerde de Meńesh buwın teńligin saqlaw ushın pútinniń ornına bólshekti qollanıp, sinekdoxalıq súwretlewdi payda etken.
Bul aytısta metaforalar, metonimiyalar, sinekdoxalar menen birgelikte teńewler de kóp qollanılǵan.
«Teńew - troptıń ápiwayı dáslepki túri bolıp tabıladı, - dep jazadı L.M.Timofeev, - bunda ekinshi bir nárseniń belgileriniń járdeminde basqa birewiniń belgilerin anıqlaw maqsetinde eki qubılıs jaqınlastırıladı»¹⁵.
Teńew - kútá áyyemgi zamanlardan beri xanlıqlardıń awızeki ádebiyatında isletilip kiyatırǵan súwretlew quralı. Ol xalıqtı sóylew tilinde de júdá jiyi qollanıladı.
Aytısta hár eki shayırda ózi súwretlep atırǵan nárseni anıq sáwlelendiriw, pikir hám oyların tıńlawshı xalıqqa tez ańlatıw ushın hádiyse yaki waqıyalarǵa bolǵan óz qatnasların bildiriw quralı sıpatında teńewlerdi kóp qollanǵan.
Juwmaqlap aytqanda aytısta hár eki shayır da sózlerdi hár tárepleme qubıltıp barınsha astarlap súwretlew ushın shıǵarmanıń kórkemligin arttırıw maqsetinde troplardan jiyi paydalanǵan. Biz joqarıda kórip gúwası bolǵanımızday bunda troplardıń barlıq túrleri-metonimiya, metafora, giperbola, epitet, teńew, sinekdoxa, sarkazm hám basqalar óz sáwleleniwin tapqan. Hár eki shayırdıń sózlerdi qurǵaq bayanlap qoymastan troplardan jemisli paydalanıp aytıwı joqarı dárejedegi sawatqa iyeliginen derek beredi. Ózleri súwretlep atırǵan hádiyase, zat, waqıya, adamlardı súwretlewde troplardan paydalanıp obrazlı qılıp sáwlelendirgen. Ulıwma alǵanda kórkem sóz jarısınıń mánisin shaǵıp sózdi qıyınnan qıyıstırıp aytıwǵa tırısqan.