ZəHĠRƏDDĠn məHƏMMƏd babur

BABURNAMƏ 

 

385 

edildi. Bu gəmiyə Güncayiş adı verildi. Bir də ön qismi qıvrıq kiçık bir qa-

yıq vardı və hər cür iş üçün o göndərilirdi, bu qayığa da Fərmayiş adı verildi. 

Ertəsi  sabah  cümə  günü  hərəkət  etmədik.  Məhəmməd  Zaman  Mirzə 

Behara  getmək  niyyətilə  hazırlığını  bitirərək  ordudan  bir-iki  küruh  aralıda  

düşərgə salmışdı. O gün gəlib izin aldı. 

Benqal  əsgərindən iki  casus  gəlib Məxdum  Aləm  komandanlığındakı 

benqaların Qanq çayının sahilini iyirmi dörd hissəyə bölərək sipər qazmaq-

da  olduqlarını,  Sultan  Məhəmməd  komandanlığında  olan  və  ailələrini  və 

köçlərini keçirmək istəyən əfqanları keçməyə qoymayaraq özlərinə qatdıqla-

rını söylədilər. Bu xəbəri alınca savaş ehtimali olduğu üçün Məhəmməd Za-

man Mirzənin getməsinə engəl olduq. Şah İskəndər üç-dörd yüz adamla bir-

likdə Behara göndərdik. 

Şənbə  günü  Dudunun  və  onun  oğlu  (368  b)  Cəlal  xan  Behar  xanın 

adamı gəldi. Benqallar bunları göz bəbəkləri kimi qoruyurlarmış. Mənə qa-

tılmaq üçün benqallarla vuruşub zorla ayrılaraq suyu keçmiş və Behar civa-

rına gəlmişlər. Mülazimət üçün gəlirlərmış. 

Həmin gün benqal elçisi İsmayıl Mitaya belə bir əmr verildi: əvvəlcə 

göndərdiyimiz üç maddənin cavabı gecikir. Onlara yazın ki, əgər səmimi bir 

şəkildə anlaşmaq istəyirlərsə, bizə tez cavab versinlər. 

Bazar günü axşam üstü Turdu Məhəmməd ilə Cəng-Cəngin bir adamı 

gəldi. Bunların önçüləri çərşənbə günü, şaban ayının beşində [=13 aprel] sa-

bah  tezdən  bu  tərəfdən  yaxınlaşınca,  Behar  şikdarı  da  digər  qapıdan  çıxıb 

qaçmışdı. 

Bazar günü o yurddan qalxıb Ari pərgənəsinə endik. Burada ikən Xa-

rid əsgərinin yüz-yüz əlli gəmiylə gəlib Saru ilə Qanqın birləşdiyi yerə, Saru 

çayının digər sahilinə yerləşdiyi xəbəri çatdı.. Benqallar ilə sülhə bənzər bir 

şey bağlanmış olduğu için belə işlərdə daima uğurlu sayıldığı üçün sülh yolu 

tərcih edilmişdir. Ədəbsizlik edərək gəlib yolumun üstündə yerləşmiş olma-

larına  baxmayaraq  əski  qaydaya  uyaraq  və  əvvəlki  üç  sözü  söyləyərək 

Molla Məhəmməd Məzhəb ilə birlikdə benqal elçisi İsmayıl Mitanın (369 a) 

getməsinə izin verilməsi qərarlaşdırıldı. 

Bazar  ertəsi  günü  benqal  elçisi  mülazimətə  gəlmişdi,  getməsinə  izin 

verildiyi  söylətdirildi  və  deyildi  ki:  düşməni  dəf  etmək  üzrə  oraya-buraya 

hərəkət etməkdəyik. Sizlərə  aid  yer və suya zərər və ziyan dəyməyəcəkdir, 

necə  ki  üç  şərtin  biri  də  bu  idi:  Xarid  əsgərinə  söylə,  yolumuzdan  çəkilib 

Xaridə gəlsin. Türkdən  bir neçə  adamı ona verək.  Xarid əhalisinə  vədlərdə 

bulunaraq onları yerlərinə götürsünlər. Keçid üzərindən getməz və bu qəribə 

iddiadan  vaz  keçməzlərsə  başlarına  gələcək  hər  yamanlığı  və  önlərinə  çı-

xacaq hər bəlanı özlərindən və sözlərindən bilsinlər. 

Çərşənbə günü, adət olduğu üzrə, benqal elçisi İsmayıl Mitaya bir xə-

lət geydirilərək ehsanlarla getməsinə izin verildi. 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR 

 

 

 

386 

Cümə axşamı günü Şeyx Camal da vəd fərmanları və inayət sözləri ilə 

Dudu ilə oğlu Cəlal xanın yanına göndərildi. O gün Mahım bəyimin adamı 

gəldi, o, Baği-Səfanın digər tərəfindən məktublar gətirdi. 

Şənbə günü İraq elçisi Murad Qurçu Qacarı qəbul etdim. 

Bazar günü, adət olduğu üzrə, Molla Məhəmməd Məzhəbə hədiyyələr 

təqdim edilərək getməsinə izin verildi. 

Bazar  ertəsi  günü  Xəlifə  (369  b)  ilə  bəzi  bəylər  çayın  keçilə  biləcək 

yerini  təsbit  etməyə  göndərildi.  Çərşənbə  günü  Xəlifə  iki  suyun  arasındakı 

bölgəni tədqiq etməsi üçün təkrar göndərildi. 

Cənub  tərəfdə  Ari  pərgənəsinin  yaxınlığında  yerləşən  nilufər  çiçəkli-

yini gəzməyə getdim. Gəzinti əsnasında Şeyx Gürən nilufərin təzə toxumla-

rından gətirdi. Fıstığa çox bənzəyir və olduqca gözəl bir şeydir. Onun çiçə-

yinə, yəni nilufərə hindistanlılar kəvəl-kəkri, toxumuna isə dudə deyirlər. 

Sunun oradan  yaxın olduğunu söylədilər, gedib  seyr etdik. Sun çayı-

nın aşağı tərəfində çoxlu ağac gördüm. Oranın Münir olduğunu və Şeyx Şə-

rafəddin Münirinin atası Şeyx Yəhyanın məzarının orada olduğunu söylədi-

lər. Bu qədər yaxınına gəlmiş olduğumuz üçün Sunu keçərək, Sundan aşağı 

iki-üç  küruh  gedib  Müniri  seyr  etdik  və  bağlarının  arasından  keçib  məzarı 

ziyarət etdikdən sonra Sun sahilinə gəlib qüsl etdik və günorta namazını da 

bir az erkən qılıb ordugaha doğru hərəkət etdik. 

Atlar  kök  olduğu üçün bir neçə at  geridə  qaldı, bir neçə at  isə  yorul-

muşdu. Bir neçə adamı orada qoyub xəstələnən atları yığaraq su və yem ve-

rib yavaş-yavaş gətirmələrini əmr etdim. Əks təqdirdə, bir çox at tələf olardı.  

Münirdən  dönərkən,  bir  adama  Sunun  sahilindən  ordugaha  qədər  atı-

nın hər addımını saymasını tapşırdım. İyirmi üç min yüz (370 a) addım say-

mış ki,  bu da qırx altı min iki  yüz  qədəm,  yaxud on bir  yarım küruh edir. 

Münirdən Suna da yarım küruh qədər olar. Dönüşdə beləcə on iki küruh qət 

etmiş olduq. Gedərkən hər tərəf seyr edilərək gedildiyi üçün on beş-on altı 

küruh qədər olmuşdur. Bu surətlə o gün otuz küruha yaxın gəzdik. Gecənin 

ilk pəhərindən altı geri keçəndə ordugaha gəldik. 

Ertəsi  cümə  axşamı  günü  Cunpurdan  Sultan  Cüneyd  Barlas  ilə  Cun-

purdakı igidlər gəldilər. Gecikdikləri üçün onları bir az danlayaraq görüşmə-

dim. Qazı Ciyayı çağırıb söhbət etdim. 

 

SAVAġ PLANLARI 

 

O  gün  türk  və  hind  əmirləri  məşvərətə  çağrılaraq  suyu  necə  keçmək 

haqqında danışdıq və buna qərar verdik: «Qanq ilə Saru çayının aralığındakı 

yüksək bir yerdə Ustad Əliqulu top-frəngi qurub, bir çox zərbzən və tüfəng-

əndazla oradan savaşacaq. İki çayın birləşdiyi yerdən bir az aşağıda yerləşən 

adada benqalların bir fili və bir çox gəmisi vardı, onun qarşısında Qanq ça-

---