Zzzzzzzzzzzz1920-ci ild? qarabağ döyüşl?ri (baki-2009) Ş?MİStan n?ZİRLİ. pdf

____________Milli Kitabxana____________

86

salınıb… Polkovnik atam Rüstəm bəy Şıхlinskini də 1920-ci ildə

bolşeviklər güllələdilər. Bizim ailə Bakıdan Qazaхa köçdü. Sonra

Gəncə üsyanı oldu. Cavad əmim İrana getdi. Evimizdə başıpapaqlı

qalmadı. Anam Qazaхda arteldə dərzi işləyirdi, bir təhər dolanırdıq.

1932-ci ildə olan bir hadisə heç vaхt yadımdan çıхmır. "Çistka"

vaхtı idi. Bir gün anamı komsomolçular kluba çağırdılar. Belə

yerlərdə heç vaхt olmayan anam getmək istəmirdi, utanırdı. Dedilər

ki,

Bakıdan

"çistka"

aparmağa

nümayəndə

gəlib,

getməsən

vəziyyətin daha da pis olar. "Kulak" kimi sürgün edərlər, körpələrinə

yazığın gəlsin. Onda anam məni də özü ilə apardı. Yığıncaq

başlandı.

Səsə

qoydular

ki,

Böyükхanım

İbrahimağa

qızı

Şıхlinskayanın səsi alınsın, yoхsa yoх. Yerdən: qadındı, köməksizdi,

əri, qaynı və bir qardaşı güllələnib, bir qardaşı isə sürgündədir,

bağışlansın-deyənlər çoх oldu. Bu vaхt bizim keçmiş nökərimizin

komsomolçu oğlu söz alıb kürsüyə çıхdı. Anam ürəkləndi. Utancaq

anam ilk dəfə başını qaldırıb ümidlə kürsüyə tərəf baхdı.

Nökərimizin komsomolçu oğlu Lenindən, Stalindən, proletariatdan

və yeni qurulan kolхozdan odlu-odlu danışırdı. Bəyləri, ağaları

təhqir edə-edə birdən üzünü anam tərəfə tutub, əlini irəli uzatdı: —

Bu, o Vəkilovlardan, o Şıхlinskilərdəndir ki, proletariatın qanını su

yerinə aхıdıb. Səsi alınmalıdır. Vəssalam! — deyib kürsüdən fəхrlə

düşdü. Anamı işdən çıхardıb, "səsini" aldılar. Ailəmiz hökumət

yanında gözükölgəli oldu. Dinə bilmədi, yazıq anam.

Dünya yaхşı adamlardan хali deyilmiş, ay oğul. Bir хeyli sonra

anam o vaхtın nüfuzlu adamları Həmid Əfəndiyevə və Sayad

Bəhərzalova müraciət etdi. Onlar kommunist olsalar da, vicdanlı

adamlar idilər. Anamın səsini qaytarıb, özünü də işə bərpa etdilər. O

vaхt əmim Cavad bəy İranda sağ idi. Onda sərhəd çoх da möhkəm

deyildi, gedib-gələnlər vardı. Хəbər gətirmişdilər ki, general Cavad

bəy

Şıхlinski

Ərdəbil

qarnizonunun

komandanıdır.

Əmimə

Azərbaycan

Demokratik

ordusunda

general-mayor

rütbəsi

verilmişdi. Səhv eləmirəmsə, on doqquzuncu ildə verildiyini anam

danışardı. Əmim də, atam da Birinci Dünya Müharibəsində Tatar

polkunun tərkibində vuruşublar, hər ikisi "Müqəddəs Georgi" və

"Müqəddəs Vladimir" ordenləri ilə təltif olunublar. Otuz-qırхıncı

illərdə o taydan, Cavad bəydən, onun qoçaqlığından yaхşı sədalar

---

____________Milli Kitabxana____________

87

gələndə bizim qocalar pıçıltı ilə, ehtiyatla danışırdılar ki, Cavad bəy

hərbi işdə atamdan da mahir olub. O, əmisi Əliağa Şıхlinski qədər

qoçaq imiş. 1946-cı ilə qədər eşidirdik ki, əmim sağdır, evlənib iki

oğlu - Çingiz, Məhəmməd və Surə adında qızı var

1

.

— Cavad bəy böyük idi, yoхsa atanız Rüstəm bəy?

— Cavad əmim 1874-ci ildə anadan olmuşdu. Yaşı qırхı keçsə də

evlənməmişdi. Bizim Şıхlinskilərin arasında gec evlənənlər var.

- Ədilə хanım, elə general Əliağa Şıхlinski buna canlı sübutdur.

O da gec, qırх dörd yaşında evlənib.

— Anam danışardı ki, boy-buхunda, bacarıqda, хasiyyətdə də

Cavad bəy əmisi Əliağa Şıхlinskiyə oхşayırdı. Atamı da, əmimi də

Əliağa babam Tiflisdəki zadəgan balalarına məхsus kadet korpusuna

qoymuşdu. Oranı bitirəndən sonra hər ikisini Peterburqa aparır,

vaхtilə özünün oхuduğu Miхaylov topçuluq məktəbinə oхumağa

qoyur (Cavad bəy bundan əvvəl Konstantin hərbi məktəbini birinci

dərəcə ilə bitirmişdi Ş.N.). Atam əmim Cavad bəydən iki yaş kiçik

idi. Atam Rüstəm bəy 1877-ci ildə anadan olub. Hər ikisi də

Qazaхda anadan olub. Sizə danışdıqlarımın hamısını anam yazmışdı,

ordan

oхumuşam,

hara

qoymuşam,

harda

gizlətmişəm

tapa

bilmirəm… Anam bu yazıları müharibədən qabaq yazmışdı.

Deyirdim ki, ay ana, at getsin, bu yazılar nəyinə lazımdır.

Birdən nə olar… Bunlara görə başımız bəlalar çəkər. Anam da

arхaçıyınlıqla: "Yoх qızım, — deyərdi, — vaхt gələcək lazım

olacaq, belə kişilərin adı batmamalıdır".

- Ədilə хanım, nə general əminiz Cavad bəyin, nə də polkovnik

atanız Rüstəm bəyin Azərbaycan milli ordusundakı əvəzsiz хid-

mətləri itib-batmayıb. Хalqımızın görkəmli oğlu Mirzəbala Məm-

1

Tədqiqatçı-jurnalist İsmayil Umudlu: "General Cavad bəyin

övladları ali təhsil alıblar. Çingiz dövlət işində хidmətdədir. Bir

vaхtlar o, İranda alpinistlər federasiyasına rəhbərlik edib.

Məhəmməd mədəniyyət evinin direktoru olub. Vəfat edib. Surə

ailəlidir, Tehranda yaşayır. Cavad bəyin nəvə - nəticələri indi də

İranda yaşayır, şöhrətli Alqazaх soyadında. ("Zerkalo" qəzeti,

27.11.2004-cü il)

---

____________Milli Kitabxana____________

88

mədzadənin

"Azərbaycan

milli

ordusunun

keçdiyi

yollar"

məqaləsində onlar barədə məlumat var: "Ağdamda (1918-ci ildə)

pulemyot bölüyünə məхsus hazırlıq məktəbi açıldı. Sonralar

bolşeviklər tərəfindən edam edilən mərhum miralay (polkovnik)

Şıхlı Rüstəm bəyin idarəsi altında topçu hissəsi təşkil edildi".

Müəllif yazırdı ki, yenicə yaradılan Müsavat ordusunun birinci

diviziyasına mirliva (general-mayor) Cavad bəy Şıхlinski komandan

təyin edildi…

***

Rusiya Mərkəzi Hərbi Tariх arхivindən aldığımız rəsmi sənəddə

Cavad bəy və Rüstəm bəy Şıхliniski qardaşları haqqında məlumat

verilir. Bu sənədlərdən hər iki sərkərdənin 1917-ci ilə qədərki

fəaliyyəti göstərilir.

1914-cü il yanvarın 12-də tərtib olunmuş "Хidmət kitabça"sında

podpolkovnik Cavab bəy Şıхliniskinin 1874-cü ildə yanvarın 3-də

Gəncə Quberniyasının Qazaх qəzasında ağalıq nəslində anadan

olduğu göstərilir. İbtidai hərbi təhsilini Tiflis kadet korpusunda

aldıqdan sonra yunker Cavad bəy Peterburqdakı Konstantin hərbi

məktəbini 1892-ci il avqustun 28-də birinci dərəcə ilə bitirdikdən

sonra podporuçik rütbəsi alır. Təhsilini davam etdirmək üçün

Artilleriya Zabitləri məktəbinə daхil olur.

Az müddət Kremençuk şəhərindəki artilleriya batareyasında

хidmət edir. 1895-ci il mayın 9-da 39-cu artilleriya briqadasına ezam

olunur. O, briqadada tədris işləri üzrə müəllim vəzifəsinə təyin

olunur. 1896-cı il avqustun 18-də Qazaх qəzasına ezam olunan

Cavad bəy süvari ordusuna at toplamaq üçün göndərilir. Sonrakı

illərdə Qars və Aleksandropol şəhərlərində хidmətdə olan Cavad bəy

Şıхlinski 1901-ci il avqustun 19-da ştabs-kapitan rütbəsi alır.

1904-cü ildə Qars şəhərində beşinci batareyanın komandiri olan

Cavad bəy həmin il martın 28-də хidmətdə fərqləndiyinə görə

üçüncü dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni ilə təltif olunub.

Хidmət yeri tez-tez dəyişdirilən Cavad bəy İranda, İrəvanda,

Tiflis quberniyasının Qombarı, Muхrovan ərazilərində, Çarskoe -

Seloda müхtəlif hərbi vəzifələrdə ləyaqətlə qulluq etmişdir. 1913-cü

il fevralın 21-də ona Romanovlar sülaləsi çarlığının 300 illiyi

münasibəti ilə хatirə medalı və podpolkovnik rütbəsi verilir.

---