3
KIRISH
Chizma chizish
murakkab jarayon hisoblanadi,
chizuvchidan sabr toqat va
qunt bilan ishlashni talab qiladi. Chizmaning sifati chizuvchining qo„l sezgisiga
bog„liq bo„ladi. Chizmalarni toza va chiroyli qilib chizishda, asosan, qo„l sezgisi
katta ahamiyatga ega. Chiziladigan bir hil turdagi chiziqlar bir hil yo„g„onlikda, bir
tekis qilib chizilishi lozim. Insonda qo'l sezgisi yaxshi rivojlangan bo„lsa, qo‟liga
olgan qalamni qog„oz ustida mahorat bilan yurgiza oladi. Insonning qo„l sezgisini
tekshirish uchun qalam uchi ingichka qilib chiqariladi (uchlanadi) va chizg'ich
yordamida bir nechta chiziq chizish mashq qilinadi. Shunda chizilgan chiziqlarning
ko'pchiligi bir xil chiqsa, uning qo„l sezgisi yaxshi rivojlangan hisoblanadi. Ba'zi
odamlarning qo„l sezgisi nisbatan rivojlanmagan bo„ladi.
Ular qalamning uchi
ingichka yoki yo„g „onroq uchlangandan qat'iy nazar, qalamni bir xilda bosib
chizishadi. Shunda ingichka uchli qalam uchi sinib ketadi, bu yerda, ingichka uchli
qalamni ohistalik bilan bosib chizish lozimligiga ahamiyat berilmaydi. Muntazam
ravishda ingichka uchli qalam bilan chizishni mashq qilib turish orqali qo„l
harakati sezgisini me'yorlash mumkin. Turli jismoniy mehnat jarayonidan keyin
qo„l sezgisi pasayib ketadi. Bunda chizmalarni chizish bir muncha qiyinlashishini
ham hisobga olish tavsiya etiladi. Hayotimizda chizmaning o„rni juda kattadir.
Hozirgi ishlab chiqarishni chizmalarsiz tasavvur etib bo‟lmaydi. Narsalarni
texnikada qabul qilingan tasvirlash usullari ko„p asrlar davomida yaratilgan. Ishlab
chgiqarishda
biror buyumni, masalan, mashina va mexanizmlarning detallarini
yasash hamda ularni yig„ish, shuningdek, bino hamda inshootlar nqurish uchun
ularning chizmalari boiishi zarur. Chunki chizmalarsiz
buyumlarni yasab
bo‟lmaydi. Buyumning shaklini va o„lchamlarini tekislikda aniq ko„rsatadigan
tasvir ko„mpleks chizma yoki qisqacha qilib chizma deyiladi.Chizmachilikning
uslubiy tuzilishi o'quv materiallarini o'zlashtirishga, idrok qilish faolligini
oshirishga, mustaqil bilim olishga, xotirani oshirishga, qiziquvchanlikni
tarbiyalashga qaratiladi.
Chizma chizish murakkab jarayon hisoblanadi, chizuvchidan sabr toqat va
qunt bilan ishlashni talab qiladi. Chizmaning sifati chizuvchining qo'l sezgisiga
4
bog'liq bo'ladi. Chizmalarni toza va chiroyli qilib chizishda, asosan, qo'l sezgisi
katta ahamiyatga ega. Chiziladigan bir hil turdagi chiziqlar bir hil yo'g'onlikda, bir
tekis qilib chizilishi lozim. Insonda qo'l sezgisi yaxshi rivojlangan bo'lsa, qo'liga
olgan qalamni qog'os ustida mahorat bilan yurgiza oladi. Insonning qo'l sezgisini
tekshirish uchun qalam uchi ingichka qilib chiqariladi (uchlanadi) va chizg'ich
yordamida bir nechta chiziq chizish mashq qilinadi. Shunda chizilgan chiziqlarning
ko'pchiligi bir xil chiqsa, uning qo'l sezgisi yaxshi rivojlangan hisoblanadi.
Ba'zi odamlarning qo'l sezgisi nisbatan rivojlanmagan bo'ladi. Ular
qalamning uchi ingichka yoki yo'g'onroq uchlangandan qat'iy nazar,
qalamni bir
xilda bosib chizishadi. Shunda ingichka uchli qalam uchi sinib ketadi, bu yerda,
ingichka uchli qalamni ohistalik bilan bosib chizish lozimligiga ahamiyat
berilmaydi. Muntazam ravishda ingichka uchli qalam
bilan chizishni mashq qilib
turish orqali qo'l harakati sezgisini me'yorlash mumkin. Turli jismoniy mehnat
jarayonidan keyin qo'l sezgisi pasayib ketadi. Bunda chizmalarni chizish bir
muncha qiyinlashishini ham hisobga olish tavsiya etiladi.