International Islamic Academy of Uzbekistan
Volume 3 | IIAU Conference 1 | 2022
Google Scholar indexed
Scientific-Theoretical and Practical Issues of
Psychology of Religion in Uzbekistan
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-02-157-161
157
May 21
https://ares.uz/ Republican Scientific and Practical Conference
OILA DINIY E’TIQODNI SHAKLLANTIRUVCHI MASKAN SIFATIDA
Mushtariy Alisher qizi Isayeva
O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi Din psixologiyasi va
pedagogika
kafedrasi o‘qituvchisi
Oilalarning mustahkamligi jamiyatning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy,
milliy
xavfsizligini, uning ravnaqi, taraqqiyotini belgilovchi hal qiluvchi omil hisoblanadi.
Oilaning ijtimoiy maskan sifatida farzand kamolotida tutgan o‘rni, uning o‘z
qobiliyati va iktidorini namoyon etishiga ta’siri masalalari hamisha dolzarb bo‘lib
kelgan. Bu mavzu insoniyat tarixida yashagan ko‘plab allomalarning e’tiboridagi
muhim muammolardan sanaladi. Oilaviy muhit jamiyat uchun sog‘lom fikrdagi
avlodni tarbiyalashning asosiy bo‘g‘ini hisoblansa, ota-ona bilan farzand o‘rtasidagi
munosabatlarda diniy e’tiqodni tarbiyalash asosiy vositadir.
Dinning mohiyati turlicha izohlansa-da, uning asosida ishonch, e’tiqod tuyg‘usi
yotadi.
Darhaqiqat, din ishonmoq tuyg‘usidir. Ishonmoq tuyg‘usi insoniyatning eng
teran va ruhiy-ma’naviy ehtiyojlaridandir.[1] O‘zbek tilining izohli lug‘atida din –
e’tiqod, ishonch ma’nosida kelib, Ilohiy kuchga, Xudoga ishonishga asoslangan
dunyoqarash, tasavvur, urf-odat va marosimlar majmuini bildiradi.[2]
Psixologik nuqtai nazardan tahlil qiladigan bo‘lsak,
din inson ruhiyatining
namoyon bo‘lishining o‘ziga xos sohasi bo‘lib, ijtimoiy guruhlar va shaxslarning
ijtimoiy ong (ijtimoiy hayot) shakllaridan biri hisoblanadi. Insonlar ko‘p holatda
dinga ma’naviy
va psixologik, mafkuraviy bo‘shliqni to‘ldirish, o‘zini shu
yo‘nalishda topish va o‘zlarining kundalik muammolarini mustaqil ravishda hal qila
olmaydigan paytlarda murojaat qiladilar. Dindorlarning o‘zlari dinga bo‘lgan ilk
moyilliklarini “moʻjiza” bilan, kutilmagan idrok va ma’rifat bilan, Xudo bilan
muloqot qilish bilan bog‘lashadi.[3]
Agar e’tiqod – shaxs, guruh va ommani jipslashtiruvchi,
odamlarni ijtimoiy
hayotning faol a’zosiga aylantiruvchi omil bo‘lsa, diniy e’tiqod ilohiy kuchlarga
ishonuvchi kuchlar ongida bo‘lgan diniy tasavvurlar, obrazlar majmuasidir.
Diniy
e’tiqod diniy ongning asosiy elementi sifatida diniy aqidalarga, yo‘l-yo‘riq va
ko‘rsatmalarga shak-shubhasiz ishonish xamda ularga amal qilishdir. Demak, har
qanday diniy ongning negizida diniy e’tiqod yotadi.
Ma’lumki, diniy ong – dindor kishilar ongi bo‘lib, diniy
ishonch-e’tiqod mustahkamligining muhim omilidir.
Biroq har
qanday e’tiqod ham diniy e’tiqod bo‘lavermasligini ta’kidlash