|
Różnice w podejściu do badania zjawisk etnicznych
|
tarix | 26.08.2018 | ölçüsü | 0,57 Mb. | | #64908 |
|
różnice w podejściu do badania zjawisk etnicznych (narodu) w socjologii polskiej i zachodniej (światowej); - różnice w podejściu do badania zjawisk etnicznych (narodu) w socjologii polskiej i zachodniej (światowej);
- „ożywienie etniczne” w latach 90-tych XX wieku i „eksplozja” badań nad etnicznością - przyczyny:
- problemy używania pojęcia „narodu”:
- naród a grupa etniczna, społeczeństwo, państwo i kultura;
- ważne pojęcia związane z „etnicznością” i „narodem”:
- społeczeństwo narodowe, państwo narodowe, ojczyzna, patriotyzm, nacjonalizm, tożsamość narodowa, mniejszość narodowa, konflikty etniczne, stereotypy etniczne itp.
termin „etniczny” był używany od starożytności: termin „etniczny” był używany od starożytności: - słowo to pochodzi od języka greckiego ethnos („tłum”, „lud”, „rasa”, „plemię”, „klasa ludzi”) lub ethnikos („obcy”, „pogański”, „ludowy”);
- dychotomia odzwierciedla różnicę między „nie-etnicznymi nami” i „etnicznymi – innymi” („etniczni” to nie tacy sami jak my, odmienni od nas pod względem pochodzenia, kultury itp.).
etniczność a grupa - „elementy” grupy etnicznej (etniczności): - nazwa grupy (etnonim);
- przekonanie (mit) o wspólnym pochodzeniu (wspólna genealogia);
- wspólna pamięć historyczna (świadomość historyczna wspólnych dziejów);
- własna, odrębna kultura (język, religia, obyczaje itp.);
- związek z określonym terytorium (ojczyzna ideologiczna i prywatna);
- poczucie solidarności i tożsamości.
etniczność: etniczność: - etniczność tworzy więzy przekraczające granice „pokrewieństwa rodzinnego”, grupy sąsiedzkiej i społeczności lokalnej:
- to świadomość ”my”, poczucie lojalności, wspólnoty grupowej , wewnętrzne poczucie odrębności - tożsamość, odrębne instytucje itp. oraz postrzeganie tej odrębności przez otoczenie zewnętrzne.
- poczucie wspólnoty losów jako rodzaj „pamięci historycznej”;
- grupa etniczna a naród:
- naród to rozwinięta i jednolita własna kultura (wyższa), język narodowy i potrzeba posiadania własnego państwa (organizacji politycznej);
- naród jako „ideologiczna” emanacja etniczności.
pochodzenie terminu „naród”: pochodzenie terminu „naród”: - rzymskie: natio – świat poza miastem Rzym (civitas);
- natio zaczęło oznaczać określenie tożsamości oparte na miejscu urodzenia (nascere – rodzić się).
różnice w traktowaniu (badaniu) „narodu” w socjologii środkowo- europejskiej i zachodniej (światowej): - naród jako ważny przejaw etniczności o znaczeniu politycznym i moralnym;
- naród w dyskursie historycznym i jego mitologizacja (polityka pamięci);
- zainteresowanie narodem po 1990 r. (te same przyczyny, jak w wypadku wzrostu zainteresowań nad etnicznością);
naród (państwo narodowe) pozostaje istotny społecznie i kulturowo, mimo procesów globalizacji.
zniesienie podziałów stanowych i zrównanie wobec prawa: - zniesienie podziałów stanowych i zrównanie wobec prawa:
- obywatelstwo i prawa obywatelskie.
- modernizacja a upowszechnienie idei narodowych przez oświatę i kulturę masową:
- rozwój języka narodowego i tworzenie narodu jako „wspólnoty wyobrażonej”.
- industrializacja i urbanizacja:
- potrzeba zakorzenienia jednostki we wspólnocie kulturowej/narodowej.
- laicyzacja społeczeństwa:
- nacjonalizm jako namiastka religii, kult religijny a kult narodowy.
- tożsamość społeczna:
- naród nadaje jednostkom - nam podstawową tożsamość kulturową w świecie.
dynamiczna wspólnota ponadstanowa (ponad warstwowa, ponadklasowa) o charakterze historycznym, wyposażona w cechy (warunki) obiektywne (np. terytorium, państwo, język) i przymioty subiektywne, wyrażające się w świadomości przynależności do wspólnoty, przy czym rola czynnika świadomościowego im bliżej współczesności, tym bardziej wzrasta (Tadeusz Łepkowski). dynamiczna wspólnota ponadstanowa (ponad warstwowa, ponadklasowa) o charakterze historycznym, wyposażona w cechy (warunki) obiektywne (np. terytorium, państwo, język) i przymioty subiektywne, wyrażające się w świadomości przynależności do wspólnoty, przy czym rola czynnika świadomościowego im bliżej współczesności, tym bardziej wzrasta (Tadeusz Łepkowski). naród to pojęcie nieuchronne wieloznaczne, gdyż: - na naród składają się czynniki obiektywne i subiektywne – „los i wybór”;
- narody nowożytne są tworami współczesnymi, ale w swoich ideologiach narodowych jawią się jako wspólnoty o „starożytnym” pochodzeniu;
- uniwersalizacji pojęcia „narodu” odpowiada jego różnorodność - „wielopostaciowość” zjawiska narodu w czasie i przestrzeni;
- doniosłości społecznej „narodu” odpowiada słabość „teoretyczna” ideologii narodowej (jej podstaw filozoficznych i teoretycznych);
- naród jako „organizacja uczuć” i związane z nim zobowiązania moralne (Max Weber – pojęcie „narodu” należy do sfery wartości).
Europa: Europa: - Europa Zachodnia: model „naród – państwo”;
- Europa Wschodnia: model „naród – lud” („kultura”);
świat pozaeuropejski: - Azja: model „naród – kultura – religia”;
- Afryka: model „państwo – naród”.
główne punkty dyskusji nad typami dróg „budowy narodów”: - naród „wschodni” i „zachodni”:
- naród etniczny, kulturowy, obywatelski (polityczny).
- rola państwa, gospodarki i miast;
- rola grup społecznych;
- rola kultury ludowej i ideologii.
Ernst Gellner „Narody i nacjonalizmy” (rola nowoczesności/modernizacji): Ernst Gellner „Narody i nacjonalizmy” (rola nowoczesności/modernizacji): - powiązanie idei państwa narodowego z nacjonalizmem - podziały narodowe winne pokrywać się z politycznymi, a ludzie sprawujący władzę winni należeć do tego samego narodu, co obywatele;
- nacjonalizm jest ideologią jednoczącą „sfragmentaryzowane” społeczeństwo industrialne.
Erick Hobswam i Terence Ranger „Wynalezienie tradycji”: - naród jako kulturowe „logo” - rytuały narodowe (niektóre) traktujemy jako wspólnotowe i „starożytne”, ale w rzeczywistości bywają one „współczesne” i „wynalezione”.
Benedict Anderson „Wspólnoty wyobrażone”: - pytanie, w jaki sposób przekonać członków społeczeństwa do odczuwania bliskości i wspólnoty z „innymi” i „symbolami „narodowymi”?;
- naród jako „to wyobrażona wspólnota polityczna, wyobrażona jako nieuchronnie ograniczona i suwerenna”, ale dla autora jest on realną grupą wymagającą od swoich członków poświęcenia.
naród z perspektywy jednostki: naród z perspektywy jednostki: - jest jedną ważniejszych emocjonalnie i poznawczo „grup naturalnych” i kulturalnych (język i kultura narodowa).
wpływ kultury popularnej (i jej mechanizmów) na utrwalanie myślenia w kategoriach narodowych („flagowanie rzeczywistości”): - „narodowe” krajobrazy, „święte miejsca”, sport (zawody sportowe) i kanon kuchni narodowej.
literatura piękna – powieści: - losy bohaterów, wtopienie ich historii w dzieje społeczności-narodu, tworzenie wyobrażenia „naszego” – narodowego świata społecznego”.
„banalny nacjonalizm” - gazety i RTV jako regularna ceremonia „narodowa”: - informacje z kraju i zagranicy (podział wieści z kraju i ze świata), przywoływanie perspektywy (roli) „państwa i narodu”, informacja o pogodzie jako czynnik utrwalający obraz państwa – narodu (mapa kraju jako geograficzne „logo” narodu), informacje sportowe (wojenna metaforyka, świętowanie „naszych” triumfów).
etap I: etap I: - powstanie państwa i kształtowanie się Rzeczypospolitej szlacheckiej:
- pochodzenie nazwy „Polska”;
- państwo Mieszka I a chrześcijaństwo oraz koronacja Bolesława Chrobrego;
- XII wiek– świadomość wspólnej dynastii, historii i prawa;
- rozbicie dzielnicowe i jednoczenie kraju – przyłączenie Mazowsza do Korony w 1526 r.;
- XV i XVI wiek – świadomość „ciała królestwa polskiego” – bycie Polakiem ze względu na zamieszkiwanie na jego terytorium i podleganie władzy królewskiej;
- świadomość języka polskiego jako czynnika wyodrębnienia i jedności zbiorowości (wiek XVI) oraz narodziny literatury w języku polskim.
unia lubelska (1569 r.) – połączenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego; unia lubelska (1569 r.) – połączenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego; powstanie „polskiego szlacheckiego narodu politycznego”: - wspólnota polityczna - zamieszkanie na terytorium i udział w podejmowaniu decyzji politycznych, obejmuje ok. 8-10% populacji kraju;
- posiadanie praw politycznych i silny samorząd terytorialny.
pojęcie „Rzeczypospolita” – jako politycznej i społecznej organizacji obywateli mającej na celu jej wspólne dobro; schyłek Rzeczypospolitej szlacheckiej - zagrożenie bytu państwowego: - próby reform w końcu XVIII wieku;
- stan szlachecki a etniczno-kulturowe pojęcie narodu;
- Konstytucja 3 Maja (bardziej „otwarte” etnicznie rozumienie narodu).
etap II: okres zaborów – tworzenie narodu kulturowego: etap II: okres zaborów – tworzenie narodu kulturowego: - wzrost roli języka polskiego (1807 r. „Słownik języka polskiego” Samuela B. Lindego):
- język polski łączy szlachtę i chłopów i przekracza granice religijne, kierując ku wspólnemu dziedzictwu kulturowemu („ojczyzna polszczyzna”);
- rozwój oświaty w języku polskim (walka o język narodowy);
- znaczenie kultury (literatury i muzyki) romantycznej.
- świadomość wspólnej historii (dziejów) oraz rola symboli narodowych (Wawel i Częstochowa);
- zmiany społeczno-gospodarcze („u-obywatelnienie” chłopów);
- wzrost znaczenia świadomości narodowej „innych” – Litwinów, Ukraińców i Białorusinów.
Druga Rzeczypospolita: - Druga Rzeczypospolita:
- Polska jako państwo wielo-etniczne (mniejszości narodowe: 14%- Ukraińcy, 8,5%- Żydzi, 3,1%- Białorusini, 2,3%- Niemcy i 3,1%- inni);
- mniejszości jako jedna z ważniejszych kwestii politycznych;
- problem: naród państwowy czy naród kulturowo-etniczny?
II wojna światowa i jej konsekwencje społeczne (rola podziałów etnicznych w trakcie wojny, a przez to możliwości przeżycia); Polska w nowym kształcie terytorialnym po 1945 r.: - wysiedlenia i weryfikacja narodowościowa oraz „repatriacja”;
- Polska jako państwo jednolite narodowościowo;
- ożywienie etniczne w latach 80-tych XX wieku (problem Niemców i Ślązaków) i wyzwania dotyczące uznania mniejszości narodowych.
przemiany kanonu kultury narodowej: przemiany kanonu kultury narodowej: - czy następuje obecnie zerwanie z tradycją „romantyczną”?
naród w polityce: - idee narodowe w bieżącej polityce (dyskusja o patriotyzmie);
- polityka pamięci historycznej.
„mediatyzacja” idei narodowych: - naród w kulturze popularnej - sport, kuchnia, turystyka;
- konkurencja i „widoczność” cywilizacyjna narodów w mediach światowych („marki narodowe”).
skutki integracji europejskiej i globalizacji („płynna narodowość”): - silna emigracja - czy i jak przetrwa polskość w szerszym świecie?
wyzwania wielokulturowości w Polsce: mniejszości narodowe, otwartość na świat i imigracja.
mniejszości narodowe: mniejszości narodowe: - Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, Żydzi.
- Karaimi, Łemkowie (Łemko-Rusini), Romowie (Cyganie), Tatarzy.
społeczność posługująca się językiem regionalnym: - język kaszubski (Kaszubi).
społeczności etno-regionalne: Ślązacy, Kaszubi; inne grupy: Grecy i Macedończycy, Wietnamczycy i Ormianie; inne, bardzo różne grupy o rodowodzie imigracyjnym, które z różnych przyczyn historycznych żyją w naszym kraju (liczebność każdej z nich oscyluje od kilkuset do paru tysięcy osób).
Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii (roz. XI. Naród); Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii (roz. XI. Naród); Michael Billig, Banalny nacjonalizm, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008; Benedict Anderson, Wspólnoty wyobrażone, Wydawnictwo Znak, Kraków 1997; Antonia Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996 (i późniejsze wznowienia); a także lektury z ćwiczeń: - Jerzy Szacki, O narodzie i nacjonalizmie, ,,Znak", 1997, nr 3.
Dostları ilə paylaş: |
|
|