  1 Ramiz Dəniz

                                                     
 
  
                                                                            
                                                    
34 
Maraqlıdır,  donanmanı  Braziliya  sahillərinə  çatdırılmaq 
tapşırığı  kimə  verilmişdi,  yolu  yarısına  kimi  tanıyan 
Bartolomeu  Diaşa,  yoxsa  həmin  marşrutu  yaxşı  tanıyan 
başqa bir adama?  
 
 
 
  Visente Yanyes Pinson, Diyeqo Lepe 
 və ya rəsmi olaraq Braziliyanı ilk dəfə  
                kim kəşf edibdir? 
 
Atlantik  okeanındakı  ekspansiyalara  xüsusi  önəm  verən 
kral  I  Manuel  yaxşı  bilirdi  ki,  əvvəlki  ekspedisiyaların 
başında  böyük  naviqasiya  təcrübəsi  və  dənizçilik  bacarığı 
olan şturman və kapitanlar dururdu. Həmin dənizçilər yola 
düşəndə  kral  əmin  idi  ki,  onlar  verilən  tapşırığın 
öhdəsindən  müvəffəqiyyətlə  gələcəklər.  Lakin  bu  dəfə  bu 
dəfə  böyük  ekspedisiyanın  başında  tamamilə  fərqli  bir 
insan dururdu.  
Belə  olan  halda  Braziliyanın  “kəşfini”  o,  naşı  adama 
tapşıra  bilməzdi.  Kabralın  ekspedisiyasını  yola  salmaqla 
kral bir güllə ilə iki dovşan vurmaq niyyətində idi: birincisi, 
Hind  okeanına  olan  çıxışı  bilən  şəxsin  donanmanı  Hindis-
tana  aparması,  ikincisi  isə  yol  üstü  Cənubi  Amerikanın 

---

                                                     
 
  
                                                                            
                                                    
35 
müəyyən  bir  sahil  zolağını  yaxşı  tanıyan  bir  dənizçinin 
köməyi ilə Braziliyanın kəşfini rəsmiləşdirmək üçün həmin 
sahillərə yan almaq.  
Belə bir tələskənlik nəyə lazım idi? İş ondadır ki, 1500-
cü  ilin  əvvəlindən  ispan  dəniz  səyyahları  Karib  dənizi 
akvatoriyasından  çıxaraq,  cənubda  yerləşən  böyük  materi-
kin ərazisinin tədqiqi ilə məşğul idilər. 
N. S. Konstantinova yazır ki, “...Pinsonun həmin il yan-
varın 20-də, Lepenin isə fevralın 16-da Braziliya sahillərinə 
yan  alması  xəbəri  gəlib  Portuqaliyaya  çatdığından,  həmin 
ekspedisiyaya əlavə tapşırıq da verilmişdi”.
1
  
İstərdim  ki,  tam  da  olmasa,  biz  Braziliya  sahillərinə 
nəzərdə  tutulan  ekspedisiyaların  marşrutunu  müəyyənləş-
dirək.  Paralelər  və  meridianlar  diqqət  mərkəzindədir.  Ona 
görə ki, arxada Tordesilyas müqaviləsi qalmış və sərhədlər 
müəyyənləşdirilməliydi. 
Visente  Yanyes  Pinson:  Xristofor  Kolumbun  birinci 
səyahəti  zamanı  böyük  etimad  qazanan  Visente  Yanyes 
Pinson  (1460-1523)  ispan  krallığından  patent  alan  kimi 
Yeni Dünya sahillərinə yola düşür və yanvarın 20-si 1500-
cü ildə Cənubi Amerikanın Müqəddəs Avqustin burnundan 
                                                 
    
1
  Константинова  Н.  С.  Путешествие  в  прошлое.  Навигационная 
ошибка  или  секретная  миссия?//  Латинская  Америка,  №  5,  Москва, 
2000, С.8.) 

---

                                                     
 
  
                                                                            
                                                    
36 
bir qədər cənubda olan, 8
0
 c. en dairəsində yerləşən əraziyə 
yan  alır.  Ondan  sonra  o,  dərhal  kursu  şimal-qərbə  tərəf 
döndərərək,  indiki  Qviananın  ərazisinə  kimi  yol  qət  edir. 
Məhz  həmin  səyahət  zamanı  Pinson  Amazonka  çayının 
mənsəbini (sahildən 200 km. aralı olan dənizçilər okeanda, 
hətta  10-12  metr  dərinliyə  kimi,  içməyə  gərəkli  olan  şirin 
suyun  olduğunu  müəyyən  edir  və  onu  “Şirinsulu  dəniz” 
adlandırırlar) kəşf edir.  
 
                     
 
                       
Visente Yanyes Pinson (1460-1523) 

---

                                                     
 
  
                                                                            
                                                    
37 
Diyeqo Lepe: Diyeqo Lepe adlı başqa bir ispan səyyahı 
fevralın  16-sı  1500-cü  ildə  10
0 
c.en  dairəsində  naməlum 
torpağa  yaxınlaşır  və  qeyd  edir  ki,  burada  torpaq  cənub-
qərbə  tərəf  uzanır.  Onda  belə  çıxır  ki,  rəsmi  olaraq 
Braziliya sahillərinə ilk dəfə Pedru Kabral yox, elə Visente 
Pinsonla,  Diyeqo  Lepe  yan  alır  və  bu  kəşf  onların  adı  ilə 
bağlanmalıdır.  
Portuqal  kralının  İspanıyanın  limanlarında,  hətta  kral 
sarayında  da  özünün  cəsusları  vardı  və  ispanlar  hər  hansı 
bir  coğrafi  kəşfi  həyata  keçirəndə,  həmin  cəsusların 
vasitəsilə  o,  məlumat  alırdı.  Eləcə  də  Pinsonun  səyahəti 
başa  çatan  kimi,  çevik  şəkildə  bu  haqda  I  Manuelə  xəbər 
verirlər. Bu yerdə kral tələsməyi vacib bilir.  
Papa  VI  Aleksandrın  Tordesilyasdakı  bullası  nəinki 
portuqalların, o cümlədən, ispanların da baş ağrısına çevril-
mişdir. İş ondadır ki, ispanlar Karib dənizində mövcud olan 
Böyük və Kiçik Antil adalarının demarkasion xətdən hara-
da yerləşməsindən hali idilər. Lakin Kabralın ekspedisiyası-
na  qədər  onları,  həmin  xəttin  Karib  dənizinin  cənubunda 
yerləşən  tam  tədqiq  olunmayan  torpaqların  hansı  hissəsin-
dən keçdiyi düşündürürdü. İndi sərbəst şəkildə 28-ci paral-
leldən aşağıda tədqiqat işləri aparmağa imkan yaranırdı. 
Vasko da Qama Hindistana şərq dəniz yolunu kəşf edib 
vətənə qayıdandan sonra ispan monarxları Kolumbun Vest-

---