1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müəmmalarla dolu olan kəşf
21 olunmuş və fərarilik edən iki yunqa həmişəlik olaraq sahilə çıxarılır. Mayın 2-si 1500-cü ildə Braziliya sahillərini 11 gəmidə tərk edən ekspedisiya, ilkin plana əsasən, Afrikanın cənubuna tərəf üz tutur və Ümid burnunu keçən zaman dörd gəmini itirir. Təəssüfləndirici hal o idi ki, həlak olanların arasında 1487-ci ildə Ümid burnunu avropalılar üçün kəşf etmiş Bartolomeu Diaş vardı, onun qardaşı Dyoqo Diaş isə Mozambik sahillərində o biri gəmilərdən aralı düşür. Kabral üçün itkin sayılan Dyoqu Diaş yolüstü Afrikanın ən böyük adası Madaqaskarı kəşf edərək, sağ- salamat vətənə qayıdır. Kabralın Atlantik okeanının qərb sahilində aşkarladığı böyük torpaq, təsadüfi kəşf yox, Portuqal krallığının XV əsrdə dünya ictimaiyyətinə təqdim etdiyi ən böyük yalandır. Ona görə ki, ekspedisiyanın hərəkət marşrutuna nəzər yetirəndə aydın başa düşmək olar ki, elə bir donanma ilə, elə bir heyətlə, elə bir təcrübəli şturman və kapitanlarla okeanda azıb, kor-koranə uzun müddət üzərək minlərlərlə kilometr məsafəni arxada qoymaq mümkün deyildi. Düzdür, həmin dövrdə Atlantik okeanı akvatoriyasında yerləşən bütün adalar Köhnə Dünyanın sakinlərinə məlum olmadığından, Kabral yalnız yaxınlıqda olan naməlum adaları kəşf edə bilərdi. Qeyd etmək lazımdır ki, ekspedisi- 22 yanın tərkibində həmin yolları kifayət qədər tanıyan Bartolomeu Diaş, Nikolau Koelyo və başqa peşəkar dənizçilər vardı. Həm də onu da bildirmək istəyirəm ki, Lissabondan çıxıb Hindistana gedən həmin dəniz yolunun marşrutunu məhz Bartolomeu Diaş və Portuqaliyada qalmış Vasko da Qama buyurmuşdular. Həmin marşrutdan isə hələ 3 il bundan əvvəl, yəni, 1497-ci ildə Hindistana yollanmış Vasko da Qama istifadə etmişdi. Təlimata əsasən, Kabral xoşagəlməz cərəyanların yanından ötərək Afrikanın cənubunda yerləşən Fırtınalar burnuna yaxınlaşmadan Hind okeanına çıxmalı idi. Müəmmalarla dolu olan kəşf Bir çox alimlər, hətta coğrafiya, coğrafi kəşflər tarixi və tarix elminin ən tanınmış alimləri, xüsusi əhəmiyyət kəsb edən müəyyən bir coğrafi kəşflə bağlı bir çox məqamları axıra qədər araşdırmadan, həmin kəşfi olduğu kimi qəbul etmiş və o, tarixin səhifələrinə “təsadüf nəticəsində baş verən kəşf” kimi düşür. Buna bariz nümunə Braziliyanın “təsadüfi” kəşfidir. 23 Onlar bunu onunla izah edirlər ki, 10 0 ş. en dairəsindən 10 0 c. en dairəsinə kimi qərb istiqamətində hərəkət edən iki güclü cərəyan və Şimal-şərq küləyi hökmranlıq edir. Belə olan halda həmin təbii qüvvənin təsiri ilə gəmilər qeyri- ixtiyari olaraq gedib Braziliya sahillərinə çıxa bilərdi. Vaxtilə Portuqaliyadan Afrikanın cənub ucqar nöqtəsinə kimi gedib çıxan Bartolomeu Diaşın orada olması ilə, əsas yoldan yayınmaq mümkün idi, ya yox? Əlbəttə mümkün deyildi! Ona görə ki, Atlantik okeanının şərq sahillərinə kifayət qədər bələd olan Diaşın iştirakı ilə ölümə bərabər olan belə bir səhvə yol verilirsə, onda o, Lissabonu 10 min km. ayıran Ümid burnuna necə gedib çıxa bilərdi? Bu yerdə müəmmalı kəşflə bağlı sualların sayı xeyli sayda artır. Əsas suallardan biri odur ki, bəlkə Kabral portuqal kralı I Manuelin məxfi tapşırığı ilə həmin səhvə yol vermiş, yəni nəzərdə tutulan kursdan yayınmışdı? Düzdür, “təsadüfi kəşf”i müdafiə edənlər, Kabral cənu- ba doğru hərəkət edən zaman Atlantik okeanının ortasında üç güclü cərəyanın fəaliyyətdə olduğunu göstərirlər. Guya o, xəbəri olmadan həmin cərəyanların təsiri altına düşmüş və bixəbər şəkildə gedib Braziliya sahillərinə çıxmışdır. İlk növbədə, həmin cərəyanların harada və hansı istiqamətdə hərəkət ediyini göstərmək lazımdır. 24 Şimali-Passat şərqdən-qərbə, Ekvatorial Əkscərəyan qərbdən-şərqə, yenə də şərqdən-qərbə Cənubi-Passat cərə- yanları hərəkət edir. Əlbəttə ki, burada şərqdən-qərbə doğru əsən Passat küləkələrini də qeyd etmək lazımdır. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, alimlər bu amili - qərbə doğru hərəkət edən cərəyanları əsas tutub bəyan edirlər ki, Kabral okeanda yolunu azaraq, gedib istəmədiyi bir yerə çıxmışdı. Bəlkə o, əvvəlcədən nəzərdə tutmuşdu ki, gedib həmin yerə çıxmalıdır. Kabral da olmasa, Duarti Paşeku Pireyra həmin işin öhdəsindən gəlməliydi. Yola düşən zaman ekspedisiyanın başında təcrübəli dənizçi yox, təcrübəli və bacarıqlı inzibatçı lazım idi ki, komanda da ciddi nizam-intizam yaratsın və tabeliyində olan ən avtoritetli dənizçilər onun verdiyi tapşırıqları qeyd- şərtsiz yerinə yetirə bilsinlər. Soydaşları və həmkarları arasında kifayət qədər nüfuz qazanmış peşəkar dənizçilər isə başqa bir funksiyanın öhdəsindən gəlməliydilər. O da ki, kral I Manuelin verdiyi məxfi tapşırıq idi. Yəni, bu ekspedisiyanın heyəti nəyin bahasına olursa-olsun, Atlantik okeanının qərb sahillərində yerləşən portuqallara məlum olan, lakin dünya ictimaiyyətindən gizlin saxlanılan torpaq- ların varlığını rəsmiləşdirmək idi. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|