" Əsli-Kərəm" Dastanı Və Alban Mədəniyyəti
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
var- dövlətini də götürüb o diyardan köçür. Körpəş də onları təqib etməyə başlayır. Bu süjet oxşarlığı Körpəş-Bakır obrazlarının ilkin anda eyniyyətliyindən xəbər verir. Bu isə «Əsli-Kərəm» dastanının bir daha böyüklüyünü sübut edən amillərdən biridir. Yuxarıda deyilənlərdən aydın görünür ki, dastanın müxtəlif variantları mövcud olsa da, bütövlükdə dastan Azərbaycan ərazisi ilə bağlıdır. İndi isə «Əsli-Kərəm» dastanının erməni dilində olan tərcüməsinə fikir versək erməni xislətinin iç üzünü bir daha aydın görə bilərik. «Əsli-Kərəm» dastanını XIX əsrin erməni aşıq-şairlərindən olan Civani bir neçə dəfə erməni dilinə tərcümə etmişdir. O, ilk dəfə 1888-ci ildə, ikinci dəfə 1895-ci ildə, üçüncü dəfə 1901-ci ildə dastanı çap etdirmişdir. «Əsli-Kərəm» dastanı erməni dilinə tamamilə təhrif olunmuş şəkildə çap olunmuşdur. Dastana qəsd olunmuş və orada olan obrazların heç biri türk kimi verilməmişdir. Dastanda Kərəmin adı Mirzəbəydir, İsfahan padşahı Harun əl Rəşidin oğludur. O, dostu Sofi ilə məktəbdə bir yerdə oxuyur. Bir gün Sofinin təklifi ilə ova çıxırlar və Zəngi kəndinə gəlirlər, ov zamanı Mirzəbəy İsfahan padşahının vəzirinin qızı Asthiqi görür, bilir ki, bu yuxuda gördüyü qızdır. Burada onlar adlarını dəyişdirib Əsli-Kərəm qoyurlar. Əsli Kərəmi sevsə də, o, dinindən dönə bilmir. Məhəbbət və din, bu iki fikir arasında qalan Əsliyə nəhayət, dini inam güc gəlir. O, Kərəmə deyir: «- Mən erməni, sən isə «farssan»?, bizim dinimiz də ayrıdır. Ona görə də sənin ilə mənim dostluğum baş tutmaz». Əslinin atası ruhani idi və xristian dininin bütün qanunlarına çox ciddi əməl edirdi. O, Har un əl Rəşidin uşaqları evləndirmək təklifini rədd edir və ailəsini götürüb ölkədən qaçır. Kərəm də onları təqib edir. Ərzurumda Əsliyə rast gəlir. Əsli onu görən kimi qaçıb Kərəmin gəldiyini ata-anasına xəbər verir. Keşiş Qeysəriyyəyə qaçır. Qeysəriyyəyə gələn Kərəm dişini çəkdirmək bəhanəsi ilə Əsligilə gəlir. Dişini çəkdirən zaman ağzı qanla dolan Kərəm Əslinin verdiyi dəsmal ilə ağzının qanını siləndə Əsli onu tanıyır, başını dizinin üstündən atıb qaçır. Əslinin anası keşişə xəbər verir. Onlar bu ölkədən də qaçırlar. Qeysəriyyədə Kərəmi tutub mühakimə edirlər. Hakimin bacısı Hasane Kərəmi sınaqlardan keçirir, bu sınaqlar dastanın digər variantlarında olan sınaqlara bənzəyir. Onun haqq aşiqi olduğuna tam əmin olandan sonra azad edirlər. Ən nəhayət, hadisələr Hələbə köçür və iki gəncin yanması ilə sona çatır. Göründüyü kimi, dastan burada erməni təcavüzünə məruz qalmış və erməni həyasızlığının qurbanı olmuşdur. Dastanın bu tərcüməsində (onu belə adlandırmaq mümkünsə) Kərəm fars oğludur və Əsli yolunda hər şeyə gedən, hətta dinini də itirməyə razı olan şəxsdir. Dastanın bir yerində o, Əsliyə müraciət edib onu sevməsi üçün əgər istərsə dinindən də dönməyə razıdır. Əslini isə dastanın digər variantlarında olduğu kimi böyük məhəbbətlə Kərəmi sevən və bu sevgini bütün dini meyardan uca tutan və eşqi yolunda yanıb kül olan bir surət kimi görmürük. Folklorşünas alim İ.Abbaslı aşıq Civaninin yaratdığı Əslini çox düzgün qiymətləndirmişdir: «Oxucunun gözündə həqiqətdə zərif, füsunkar, xoş xasiyyətli, sevən Əslini burada öz yaşıdlarına xas olan bütün təbii hisslərdən məhrum, qəddar, ruhsuz, yaramaz bir qıza çevirmişlər». Əslinin adı da dastanda Asthiqdir. Bu bir daha dastanın erməniləşdirilməsi üçün atılan uğursuz addımdır. Əsli sözü daha sonra qeyd edəcəyimiz kimi sırf türk mənşəli sözdür. Ancaq Asthiq özü də erməni sözü deyildir. Bu erməni yalanını İ.Abbaslı layiqincə cavablandırmışdır: «Tərcüməçinin dastan üzərində apardığı əməliyyat əsas və ikinci dərəcəli obrazlardan da yan keçməmişdir. Dastanın bütün türk variantlarında əsas qəhrəmanın adı Məryəm olsa da, burada o, dəyişdirilib erməni qadın adlarından olan Asthiqlə əvəz oluşmuşdur və bu tərcüməçi tərəfindən heç də təsadüfən seçilməmişdir. Məryəm adından fərqli olaraq Asthiq erməni adıdır. Q.M.Qalstyan qeyd edir ki, «E rməni mifologiyasında Asthiq Nuh peyğəmbərin qızlarından biridir. O gözəllik və məhəbbət ilahəsi kimi tanınır». Gördüyümüz kimi, tərcüməçi onu erməni dünyasına bağlamaq üçün onun adı ilə yanaşı əlamət və nişanələrini də erməniləşdirmişdir». Dastanın bu tərcüməsində keşiş də dini yolunda mübarizə aparan «mərd», «mübariz» kimi verilmişdir. Bildiyimiz kimi, dastanın türk variantlarında keşiş qızını Kərəmə verəcəyinə söz verir və vaxt istəyir, sonra isə qaçır. Yəni riyakar bir şəxs kimi təqdim olunur. Amma «Əsli-Kərəm»in Civani tərcüməsində keşiş obrazı fərqli verilmişdir. Tərcümənin bu yerinə nəzər yetirək: «Əslinin atası ruhani idi. O, bütün qəlbi ilə xristian dininə qulluq edirdi və xristianlığın bütün qanunlarına dəqiqliklə əməl edirdi. Harun əl Rəşid Əslini öz oğluna istəyəndə o heç bir yaltaqlıq, hiyləgərlik etmədən padşaha deyir: «Şah sağ olsun, bu nigah baş tütmaz, çünki bizim dinlərimiz ayrıdır. Belə olan təqdirdə mən öz qızımı necə sənin oğluna verə bilərəm? Ruhanini sakitləşdirən padşah cavab verir: «B u o qədər də əhəmiyyətli məsələ deyildir, qız bizim dini qəbul edər». Bu sözü eşidən ruhaninin az qaldı ağlı başından çıxa və həmin saat söylədi: - Mənim hər nəyim varsa özünə götür, ancaq mən sənin əmrini yerinə yetirə bilmərəm. Əslində bu tərcüməçinin ideal erməni ruhanisi yaratmaq istədiyindən irəli gəlmişdir. Amma tarixin bütün anlarında Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|