[]
Yüklə 3,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
98 retikulyar toxuma olur. Donuzlarda bu qat leykositlərlə zəngindir. Selikli qişanın əzələ qatı saya əzələ toxumasından olub, daxili dairəvi, xarici boylama istiqamətlərdə yerləşir. Selikaltı qat qalın olub, boş birləşdirici toxumadan təşkil olunmuşdur, qan, limfa damarlarına və sinir toruna malikdir. Donuzlarda mədənin kor kisə şöbəsinin divarında selikaltı qatda limfa düyüncükləri olur. Əzələ qişası saya əzələ toxumasından olub, xarici boylama, orta dairəvi və daxili çəp əzələ qatlarından təşkil olunmuşdur. Çəp əzələ qatının lifləri mədənin kardial hissəsində çox qalındır. Seroz qişa xaricdən mezoteli ilə örtülüdür. Mezotelinin altında nazik boş birləşdirici toxuma qatı yerləşir. Bu toxumada elastiki liflər və az miqdarda piy hüceyrələri olur. Mədə divarı vəziləri fundal, pilorik və kardial vəzilərə ayrılır. Fundal vəzilər mədənin dibində yerləşməklə onun çox hissəsini əhatə edir, quruluşuna görə şaxələnən borulu vəzilər olub, mədə çuxurlarına açılır. Vəzin cismində 4 növ hüceyrə sekretor, bürüyücü, selik hasil edən və endokrin hüceyrələr yerləşir. Sekretor hüceyrələr kub, prizma formasında olub, pepsinogeni hasil edir. Bürüyücü hüceyrələr əsas hüceyrələrin arasında yerləşməklə bunlardan miqdarca az olur, xloridlərlə zəngin sekret hasil edir. Bu sekretdən pepsinogeni pepsinə çevirən xlorid turşusu yaranır. Endokrin hüceyrələr 3 növə ayrılır. Birinci növ hüceyrələr mədə vəzilərinin cismində və dibində əsas hüceyrələr arasında yerləşərək çox olur, serotonin və melatonin ifraz edir. Serotonin həzm fermentləri sekresiyasını, selik ifrazını və həzm üzvlərinin hərəki fəallığını tənzim edir. Melatonin isə gecənin gündüz ilə əvəz olunması ilə əlaqədar fizioloji dəyişiklikləri nizamlayır. Ikinci növ hüceyrələr qastrin hasil edir, bu hüceyrələr pilorik və kardial vəzilərin cismində dibində və bəzən boyuncuğunda yerləşir. Həmin hüceyrələr enkefalinlər və qastrin ifraz edir. Qastrin, pepsinogen və xlorid turşusu 99 sekresiyasını, eləcə də mədə motorikasını tənzim edir, nisbətən az miqdarda P, D, D 1 , P 1 hüceyrələri bombezin hasil edir. Bu maddələr xlorid turşusu mədəaltı vəzi şirəsi ifrazını və öd kisəsi saya əzələsinin yığılmasını gücləndirir. D və D 1 hüceyrələri əsasən pilorik vəzilərdə olur. D hüceyrələri somatostatin hasil edir, bu maddə zülal sintezinə zəiflədici və ya dayandırıcı təsir göstərir. D 1 hüceyrələri vazointesinal peptid hasil edir, bu maddə isə damarları gənəldir, arterial təzyiqi aşağı salır və mədəaltı vəzin şirə ifrazını tənzim edir. A-hüceyrələri mədəaltı vəzin eyni adlı hüceyrələri kimi qlükaqon hasil edir. Pilorik vəzilər mədənin bağırsağa yaxın hissəsində yerləşir, şaxələnən borulu alveolyar quruluşa malik olub, selik və az miqdarda pepsin hasil edir. Kardial vəzilər mədənin yem borusuna açılan şöbəsində yerləşir, axarları çox uzun, cismi çox qısa olur. Bu vəzilərin miqdarı az olur və seyrək yerləşir. Bu vəzilərin hüceyrələri nişastaya təsir göstərən amilolitik ferment hazırlayır. Mədənin qan damarları selikaltı qatda geniş qan damar toru yaradır, bu tordan ayrılan şaxələr mədənin selikli qişasını, vəziləri, əzələ və seroz qişaları qidalandırır. Mədə azan sinir və günəş kələfi ilə innervasiya olunur. Çox kameralı mədə. Çox kameralı mədə 4 şöbəyə bölünür. Işkənbə, torcuq, kitabça və şırdan. Şırdan əsas mədə rolunu oynayır. Qalanı isə mədə önləri adlanır. Mədə önlərində yem mexaniki və bioloji işləmədən keçdikdən sonra şırdana keçir. Mədə önlərində selikli qişanın üstünü çoxqatlı yastı, buynuzlaşan epitel örtür. Lakin epiteli qatı vəzi əmələ gətirmir, parlaq qat olmur. Epitel hüceyrələri arasında isə yarıqlar olur. İşkənbənin divarı selikli, əzələ və seroz qişalardan təşkl olunmuşdur. Selikli qişanın səthi çox qatlı yastı epiteli ilə örtülərək, müxtəlif böyüklükdə və formada məməciklərə malikdir. Selikli qişanın xüsusi qatı elastiki liflərlə zəngin 100 olub, güclü inkişaf etmişdir, epiteli qata doğru uzanıb,məməciklərin əsasını təşkil edir. Selikli qişanın əzələ qatı zəif inkişaf etdiyi üçün əzələ dəstələri formasında görünür. Selikaltı qat qalın olmaqla boş birləşdirici toxumadan ibarətdir, əzələ qişası saya əzələ toxumasından olub, daxili dairəvi və xarici boylama əzələ qatlarından ibarətdir. Daxili dairəvi qat güclü inkişaf edərək, işkənbə arakəsməsinə keçir. Seroz qişa boş birləşdirici toxumadan olub, qan damarları və sinirlərlə zəngindir və işkənbənin şırımında bu qişa daha qalın olmaqla piy toxuması da olur. Torcuğun divarı da digər boşluqlu orqanların divarı kimi 3 qişadan təşkil olunmuşdur. Selikli qişanın üstünü çoxqatlı yastı buynuzlaşmış epiteli örtür. Selikli qişanın səthində bir- birilə kəsişən çoxlu arakəsmələr olur, arakəsmələrin bir-biri ilə kəsişməsi nəticəsində çoxbucaqlı gözcüklər yaranır. Torcuğun arakəsmələri üzərində xırda tikanabənzər üstü güclü buynuzlaşmış çıxıntılar olur. Arakəsmələrin daxilində selikli qişanın əzələ qatını təşkil edən saya əzələ dəstələri yerləşir, arakəsmələrin kəsişdiyi yerdə əzələ qatı qalın olur. Xırda arakəsmələrdə selikli qişanın əzələ qatı olmur. Torcuğun əzələ qişası daxili dairəvi və xarici boylama qatlardan ibarətdir. Əzələ qişasının bir qismi yem borusunun əzələ qişası ilə, digər qismi isə yem borusu şırımı əzələləri ilə möhkəm birləşmiş olur. Yem borusu şırımının quruluşu torcuğun quruluşuna oxşar olub, selikli qişanın əzələ qatı kitabçaya yaxın çox qalındır. Yem borusu şırımının dibində saya əzələdən təşkil olunmuş daxildə yerləşən köndələn əzələ qatı olur. Kitabçanın divarı 3 qişadan təşkil olunmuşdur. Selikli qişa kitabça vərəqlərinə oxşar uzununa qatlar əmələ gətirir. Kitabça vərəqlərinin üzəri çoxqatlı yastı epiteli ilə örtülüdür. Epitelin səthi hüceyrələri güclü buynuzlaşmışdır. Selikli qişanın xüsusi qatı epitel daxilinə uzanaraq məməciklər əmələ gətirir. Buna görə də vərəqlərin səthi tikanabənzər Yüklə 3,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|