240
Əlavə 2
A.Bakıxanov əfşar-türk tayfasından olan iri feodal Aşur xan haqqında məlu mat
verərək ya zır ki, Azə rbaycan sərdarı Aşur xan özünü Hüseyn şahın oğlu kimi q ələ mə
verən fırıldaqçı Sa m Mirzə ilə mübarizə aparmaq üçün Fətəli xan Əfşarla birgə öz
qoşunu ilə İrəvandan getdi. H.l 155 (1743)-ci il dekab rın 24-də qazıqumuqlu Surxay
xanın oğlu Məhəmməd ləzgi və Şirvan qeyri-nizami qoşun dəstələri ilə Aşur xanı və
Fətəli xanı Ağsu şəhərinin ya xınlığındakı şah bağının yanında qarşıladı. Burada döyüş
başladı. Fətəli xan və Aşur xan düşmənə qalib gəldilər. Məhəmməd 1000 nəfərə yaxın
itki və əsir verə rək yaralı ha lda Dağıstana qaçdı. Sa m Mirzə isə Gü rcüstana çəkildi. Bu
qələbədən sonra Aşur xan və Fətəli xan az sayda ləzg inin sığındığı Ağsu şəhərini
mühasirəyə aldılar və b ir neçə gündən sonra ələ keçirib talan etdilər. Aşur xan nəslin in
1743-cü ilə a id ailə xronikasında daha sonra xəbər verilir ki, Nadir şah Abşeronda üç
kəndi - Sabunçu, Zabrat və Keşlə kəndlərini Aşur xana bağışla mış, v ilayətdə asayişə
nəzarət et məyi və onu düşmənlərdən qorumağı ona tapşırmışdı. Be lə liklə, hə min
neftverən torpaqlar, Aşur xan ın rus çarizmi A zərbaycanı işğal etdikdən sonra rus
inzibati orqanları tərəfindən Aşurbəyovlar soyadı ilə zadəgan nəsli kimi qeydə alınan
törəmələrinin mü lkiyyəti kimi təsbit olunmuşdur. Aşur xan nəslinin 1743-cü ildən bəri
şəcərəsini (Nabat xan ım istisna olmaq la, ancaq kişi nəslinin) veririk.
241
QEYDLƏR
1.
Əliyar bəy - Bəy titulundan imtina etmiş, özü və övladları rəiyyət olmuşlar
(şəcərədəki qeyd).
2.
Nabat xanım Qoca bəy qızı (1795-1912) - Adlı-sanlı, dövlətli, Bakı
xanımlarından, şairə. Xeyriyyəçilik fəaliyyəti ilə tanın mışdır (Şo llar su kəmərin in
çəkilməsində, Sabunçudakı xəstəxananın, Bakı yo xsulları üçün hamamın və s.
tikilməsində iştira k et mişdir), İnşası 1914-cü ildə başa çatdırılan böyük, yaraşıq lı
Təzəpir məscidini t ikd irmişdir. Nabat xan ım 117 yaşında v əfat et miş, Tə zəpir
məscidin in astanasında dəfn olunmuşdur.
Teymur bə y Qar a bəy oğlu - Ne ft sahibkarı (XIX əsrin 30-cu illə rin in
sonlarında anadan olmuş - 1908-ci ilin sentyabr ayında vəfat etmişdir). Cənazəsi
sərdabədə saxlanılmış və vəsiyyətinə görə bir ildən sonra Arvadı Tutu xanımın və bir
neçə qohumunun müşayiəti ilə gəmilə İrana, oradan isə İraqa aparılaraq Kərbəlada dəfn
olunmuşdur. Qəbri üstündə məscid tikilmişdi.
Əli bəy (1878-yanvar, 1940) və Balabəy (1882-1937) - Tey mur bəyin oğulları,
neft sahibkarla rı. Əlibəy Bakıda orta təhsil almışdır. Bababəy rus gimna ziyasını və
Tiflisdə iqtisadiyyat kursların ı bit irmişdir. Mesenat olmuş dur. Ruhulla A xundovu
(realn i mə ktəb), Azə rbaycan EA prezidenti Mirəsəddulla Mirqasımovu (Odessada Tibb
İnstitutu), Hən ifə Pirverdiyevi (realn i məktəb) və s. o xutmuşlar. Bakı su kəmərin in
çəkilməsində, Sabunçudakı xəstəxananın, Peterburqda böyük məscidin və s.
tikilməsində iştira k et mişlər. Ba labəy 1935-ci ildə həbs olunub Qaza xıstana sürgün
edilmişdir. Ölü mündən sonra bəraət almışdır.
RəĢad bə y B alabəy oğlu (1909-1944) - Hərbi həkim. Tibb institutunu bitirən
kimi cəbhəyə getmiş, 1944-cü ilin sentyabr ayında Macarıstanda, sovet qoşunları
Budapeşti alarkən ö lü mcül yaralan mış və orada - kənddə dəfn edilmişdir.
Hacı Mehdiqulu bəy Əhməd bəy oğlu (1837-ö.l920-ci illər) - 1894-cü ildə
Bakı şəhərinin kübar və zadəganlarının nümayəndəsi kimi qiy mətli hədiyyələrlə
(daş-qaşla bəzədilmiş qızıl xəncər və s.) II Nikolayın tacqoyma mərasimində iştirak
etməyə göndərilmiş və bu münasibətlə Stanislav ordeni ilə təltif o lunmuşdu.
Ġsa bəy (1881-1937) - Tanın mış siyasi və ictimai xadim. 1937-ci il dekabrın
31-də həbs edilib. Gü llə lən mişdir.
Hacı Ġbrahim Əjdər bəy Musaxan bəy oğlu (1858-1923) - Təzə bazarın
qənşərindəki Göy məscidi tikdirmiş və orada da dəfn olunmuşdur.
242
ƏDƏBĠYYAT
Mənbələ rin və ədəbiyyatın qısa xülasəsi
1
Крачковский И.Ю. Избранные сочинения, т. IV,М.-Л .,1957
2
Əlya zmasını istifadə etdiyimiz mikrofilmi Azə rbaycan EA Şərqşünaslıq
İnstitutunun kitab xanasında saxlanılır.
3
Notices e xtra its des manuscrits de la Bib liotheque bu Ro i, t.II, Pa ris , 1789;
Буниятов 3.M. Изд, текста, перевод прим. и прил. "Kитаб
талхис ал-асар ва аджаиб ал-малик ал-каххар". M., 1971.
4
Məhəmməd ibn Əh məd İyas əl-Hənəfi. Naşq əl-ə zhər fi əca ib ə l ə ktar (Asiya
xalq ları İnstitutunun əlyazması, B-1033).
5
Biz "Hüdud əl-alə m" in prof. V.Minorski tərə findən geniş və ço x qiy-
mət li şərhlərlə çapdan bura xılmış ingiliscə tərcü məsindən də istifadə et mişik.
Ba x: Hudud al-a la m, translated and exp lained by V. Minorsky, E. J. W. Gibb.
Memoria l Se ries, New Se ries, XI, London, 1937.
6
Миклу хо-Маклай Н.Д. Географическое сочинение XIII
B
.
Н
a персидском
языке. Ученые записки институ та Boстоковедения,
T
.IX,
M-.JI., 1954.
7
Ha mdallah Mustawfi of Qa zwin, ed. G. Le Strange, ser E.J.W. Gibb,
XXIII, Le iden, 1915.
8
Əmin Əh məd ər-Ra zi. Hə ft İqlim. Asiya xa lqları İnstitutunun əlyazması
Peterburq şöbəsi, RF N°60(6).
9
Рашид а д-Дин Сборник ле тописей, т.III.
П
ЕРЕВОД
A.K.Apeндса, M.JI.,
1946; Fə zlu llah Rəşid əd-Din. Cə mi ət-təvarix, t.III Сос т..
НАУЧНО
-
КРИТИЧЕСКОГО
ТЕКСТА НА ПЕРСИДСКОМ ЯЗЫКЕ
. A. A. Aлиза де, 1957.
10
Həsən bəy Rumlu. Əhsən ət-təvarix, t.XI, pyK. ЛГПБ, ка талог
Дорна, N2287.
11
A Chronicle o f early Safa wis being the Ahsanu't -tawarikh of Hasani Ru mlu,
edited by C.N.Seddon, Gae kwa rd's Oriental series, v.I. XLVI I (Persian te xt, v.II, LXIX
(English trans). Ba roda, 1931, 1934.
12
Storey S.A. Persian Literature, a b io-bib liographica l Survey, И.П.
Петрушевский. Иранские источники по истории Азербайджана, вып. I.
Баку, 1949.
13
L.L.Bellan. Shah Abbas I, sa vie, son histoire, 1932. C
M
.
Storey, op.
cit. sect. II, fasc. 2, pp.310-312; И. П. Пе трушевский. Очерки по ис тории
феодальных о тношений в Азербайджане и Армении в XVI-начале XIX вв. Л.,
1949; Rəh mani А. А. "Tarix-i alə m aray-i Abbasi" Bab, 1960.
14
RF EA Asiya xalqları İnstitutunun Sankt-Peterburq şöbəsində, Britaniya
mu zeyində
və
i.a.
Bax:
Миклу хо-Маклай
Н.Д.
Описание
таджик
ских и персидских рукописей Института Востоковедения АН РФ, М.-Л.,
Dostları ilə paylaş: |